Σάββατο μεσημέρι. Περαστικοί βολτάρουν στα δυο μεγαλύτερα εμπορικά κέντρα της πόλης, όταν ξαφνικά συναντούν την Ορχήστρα Νέων του Μεγάλου Μουσικής Θεσσαλονίκης, MOUSA, και την Μικτή Χορωδία Θεσσαλονίκης. Περισσότερα από 30 άτομα, συντονισμένα υπό την διεύθυνση του μαέστρου Θεόδωρου Παπαδημητρίου, παίζουν την «Ωδή στην Χαρά» (από την 9η συμφωνία του Μπετόβεν), ωδή που από το 1985 αποτελεί τον επίσημο ύμνο της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Οι στιγμές αποτυπώνονται στα κινητά των έκπληκτων θεατών και γρήγορα διαμοιράζονται στα social media. Ακόμα μία δράση του προγράμματος #pressEU_NextGen που υλοποιούν για το Γραφείο του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου στην Ελλάδα το «International and Peace Journalism Laboratory» του τμήματος Δημοσιογραφίας και ΜΜΕ του Α.Π.Θ. και η Έδρα Jean Monnet για τη Δημοσιογραφία της Ευρωπαϊκής Ολοκλήρωσης στέφεται με επιτυχία.
«Το Εργαστήριο ιδρύθηκε το 2012, με στόχο να καλύψει ερευνητικές και διδακτικές ανάγκες σε αντικείμενα όπως η ειρηνευτική δημοσιογραφία, ο ρόλος των μέσων επικοινωνίας στην πρόληψη και διαχείριση κρίσεων και συγκρούσεων, η χρήση των μέσων επικοινωνίας για την προαγωγή του διαλόγου και την εξάλειψη του λόγου μίσους, των διακρίσεων, της βίας και της μισαλλοδοξίας, η “ευθύνης μετάδοσης” που φέρουν τα μέσα ενημέρωσης, αλλά και η χρήση των μέσων επικοινωνίας στην εκπαίδευση», αναφέρει ο Επίκουρος Καθηγητής του Τμήματος Δημοσιογραφίας και ΜΜΕ του Α.Π.Θ., Νίκος Παναγιώτου.
Πριν από λίγες εβδομάδες το Εργαστήριο έγινε μέλος του δικτύου του United Nations Academic, ιδιαίτερα τιμητική διάκριση για την ακαδημαϊκή κοινότητα της χώρας.
«Η ένταξη ήταν αποτέλεσμα συστηματικής δουλειάς που ξεκινήσαμε με τον κ. Φραγκονικολόπουλο από το 2018. Η ένταξη ήρθε το 2019 και μας χαροποίησε ιδιαίτερα καθώς το Εργαστήριο Ειρηνευτικής Δημοσιογραφίας και το Τμήμα Δημοσιογραφίας και ΜΜΕ του ΑΠΘ αποτελούν το πρώτο Εργαστήριο και Τμήμα του ΑΠΘ αντίστοιχα που πιστοποιούνται από τον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών (ΟΗΕ) και εντάσσονται στο ακαδημαϊκό δίκτυό του UN Academic Impact, στο οποίο συμμετέχουν 1.300 Εργαστήρια, Τμήματα και Πανεπιστήμια από όλο τον κόσμο. Το δίκτυο δημιουργήθηκε το 2010 και αποτελεί πρωτοβουλία του ΟΗΕ, που αποσκοπεί στην υποστήριξη και τη συμβολή των Ιδρυμάτων της Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης στην υλοποίηση των στόχων των Ηνωμένων Εθνών, στους οποίους συμπεριλαμβάνονται η προώθηση και η προστασία των ανθρώπινων δικαιωμάτων, η πρόσβαση στην εκπαίδευση και η επίλυση των συγκρούσεων», αναλύει ο κύριος Παναγιώτου.
«O σημερινός κόσμος ορίζεται και διαμορφώνεται από σημαντικά παγκόσμια προβλήματα, όπως η κλιματική αλλαγή, ο ‘πόλεμος’ κατά της τρομοκρατίας, ο εσωτερικός/εξωτερικός εκτοπισμός ανθρώπων από τις εστίες τους, οι πανδημίες, η φτώχεια στον αναπτυσσόμενο κόσμο, και οι αυξανόμενες ανθρωπιστικές και φυσικές καταστροφές. Πρόκειται για προβλήματα οι αιτίες και οι συνέπειες των οποίων δεν μπορούν να κατανοηθούν και να επιλυθούν μόνο μέσα από εθνικά πλαίσια αναφοράς. Που σημαίνει ότι τα ΜΜΕ οφείλουν να απαγκιστρωθούν από το φαινόμενο της ‘εσωτερικοποίησης’, δηλαδή από την προσαρμογή των εξωτερικών και διεθνών ειδήσεων στις εθνικές αγωνίες, να συλλαμβάνουν την πραγματικότητα όπως αυτή διαμορφώνεται έξω από τις χώρες τους και όχι μόνο όπως αυτή γίνεται αντιληπτή και κατασκευάζεται με βάση τις εθνικές ανάγκες και οπτικές.
Στην Ελλάδα, στην ίδια λογική οφείλουν να κινηθούν τα ΜΜΕ και ως προς την κατανόηση των σχέσεων και διαφορών με τις γειτονικές χώρες. Καθώς συχνά τα ζητήματα διαστρεβλώνονται υπό το πρίσμα πολιτικών σκοπιμοτήτων, στόχος των ΜΜΕ πρέπει να είναι τα θέματα που ενώνουν τους ανθρώπους και όχι εκείνα που τους διχάζουν.
Οι δημοσιογράφοι, όπως υποστηρίζουν οι μελετητές της ‘ειρηνευτικής δημοσιογραφίας’-peace journalism, είναι αναγκαίο να διατηρούν μια κριτική απόσταση, να εντοπίζουν οποιαδήποτε ένδειξη που ανοίγει τον δρόμο για την επίλυση, αλλά και να προϊδεάζουν για το όφελος που θα προκύψει εάν τερματιστούν οι διαφορές. Χρειάζεται σε βάθος ενημέρωση των πολιτών για τις επιπτώσεις των συνεχιζόμενων διαφορών στις οικονομίες των χωρών, τα προγράμματα πρόνοιας, παιδείας και ανάπτυξης τεχνολογίας και ανθρώπινου δυναμικού, ενώ σημαντική είναι και η διερεύνηση των πραγματικών λόγων για τους οποίους συνεχίζονται οι διαφορές. Μέσα σε όλο αυτό πλαίσιο γεννήθηκε και το Εργαστήριό μας», προσθέτει ο Καθηγητής του Τμήματος Χρήστος Φραγκονικολόπουλος.
Ο κύριος Φραγκονικολόπουλος είναι κάτοχος και της έδρας Jean Monnet για τη Δημοσιογραφία της Ευρωπαϊκής Ολοκλήρωσης, βασικός στόχος της οποίας είναι να κατανοήσουν οι φοιτητές τη συνάφεια και τη σύνδεση των πολιτικών της Ευρωπαϊκής Ένωσης με τις εθνικές πολιτικές, αλλά κι αυτό που πραγματικά είναι η ΕΕ.
«Οι φοιτητές καλούνται να αναπτύξουν μια διεξοδική εικόνα της σύστασης, λειτουργίας και αρμοδιότητας των διαφορετικών θεσμών της ΕΕ. Να μελετήσουν πως οι θεσμοί της ΕΕ και των κρατών-μελών συνδέονται. Η ΕΕ αντιπροσωπεύει ένα αναδυόμενο υπερεθνικό πολιτικό σύστημα το οποίο τα ΜΜΕ, που έχουν κυρίως διαμορφωθεί και αναπτυχθεί με εθνικές αφηγήσεις και λογικές για τη λειτουργία της πολιτικής, της δημοκρατίας και τον δημόσιο διάλογο, πρέπει να ενσωματώσουν στην πρακτική τους. Ως ένα νέο σύστημα εξουσίας, λήψης αποφάσεων και πολιτικών και διαπραγμάτευσης σε υπερεθνικό επίπεδο, η ΕΕ προσφέρει έναν νέο και ευρύτερο ορίζοντα στη δημοσιογραφία, έξω από τα εθνικά πλαίσια. Εφόσον, λοιπόν, αυτό που χαρακτηρίζει την ΕΕ είναι η περίπλοκη αλληλεξάρτηση, οι φοιτητές καλούνται να διερευνήσουν πώς οι άνθρωποι και οι ενέργειές τους, οι πρακτικές τους, τα προβλήματά τους και οι συνθήκες ζωής τους συσχετίζονται σε διαφορετικά μέρη της Ευρώπης», τονίζει.
Η συζήτησή μας πηγαίνει στο πρόσφατο πρότζεκτ #pressEU_NextGen.
«Το #pressEU_NextGen είναι μια πρόταση του Εργαστηρίου που έγινε αποδεκτή και αφορά την υλοποίηση μιας ειδικής καμπάνιας εν όψει των επερχόμενων εκλογών για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο του 2019. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ανέθεσε στο εργαστήριο να υλοποιήσει μια σειρά από πρωτότυπες δράσεις και ενέργειες στην Ελλάδα με στόχο την ενίσχυση της πληροφόρησης και ενημέρωσης των Ελλήνων πολιτών για τη σημασία των επερχόμενων Ευρωπαϊκών Εκλογών. Μέσα από μια σειρά δράσεων όπως flash mobs σε όλη τη Βόρεια Ελλάδα, έκδοση ειδικού πληροφοριακού υλικού αλλά και ενημερωτικές εκδηλώσεις και εργαστήρια απευθυνθήκαμε ειδικά στους νέους ψηφοφόρους, οι οποίοι ανταποκρίθηκαν με ενθουσιασμό. Δράσεις και ιδέες που δεν θα μπορούσαν να υλοποιηθούν χωρίς την εξαιρετική συνεργασία με όλους τους άλλους φορείς, ειδικά με το Γραφείο του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου στην Ελλάδα και το Europe Direct της Θεσσαλονίκης», εξηγεί ο κύριος Παναγιώτου.
«Είναι μεγάλη η ανάγκη να ενημερωθούν τα ΜΜΕ και οι νέοι της χώρας για τις Ευρωπαϊκές εκλογές, οι οποίες ήταν και είναι σημαντικές, γιατί προσφέρουν στους πολίτες και τις κυβερνήσεις των κρατών-μελών της ΕΕ την ευκαιρία να σκεφτούν πέρα από εσωστρεφείς αντιπαραθετικές λογικές του τύπου: “εμείς” και ο “κόσμος” ή “εμείς” ή ο “κόσμος”. Και ειδικότερα σήμερα, όπου ο φόβος και η γενίκευση (“εμείς” και “αυτοί”) καλλιεργούν λογικές της επίρριψης ευθυνών. Το ζητούμενο είναι η ανάπτυξη εξωστρεφών αφηγημάτων, όπως “εμείς” μέσα στον “κόσμο” ή “εμείς” σε σχέση με τον “κόσμο”. Οι Ευρωεκλογές είναι η ευκαιρία για τη δημιουργία ισχυρών γεφυρών επικοινωνίας, που συνδέουν την “εδώ πραγματικότητα” (το σπίτι μας, τον τόπο μας, τη δουλειά μας) με την “εκεί πραγματικότητα” (τον φαινομενικά απόμακρο και ξένο κόσμο). Μόνο έτσι θα μπορέσουμε να συλλογιστούμε τη θέση μας στην Ευρωπαϊκή Ολοκλήρωση, καθώς και να προτείνουμε εναλλακτικές προοπτικές. Αβάσιμες λύσεις, που στηρίζονται σε συναισθήματα και προκαταλήψεις, όπως αποδεικνύει το Brexit, oδηγούν σε αδιέξοδα, τα οποία τα πολιτικά συστήματα δεν μπορούν να ελέγξουν», προσθέτει ο κύριος Φραγκονικολόπουλος.
Η Ιωάννα Κωστοπούλου είναι μέλος της ερευνητικής ομάδας του «International and Peace Journalism Laboratory» από τον Οκτώβριο του 2018. «Το πρώτο πρότζεκτ στο οποίο πήρα μέρος ως ερευνήτρια ήταν το συνέδριο “EJTA Teachers’ Conference on Crisis Reporting”, το οποίο πραγματοποιήθηκε στη Θεσσαλονίκη, στις 18-19 Οκτωβρίου 2018. Σε αυτό παρουσιάσαμε με τον καθηγητή κ. Ν. Παναγιώτου την έρευνά μας “Greek Traditional and New Media coverage of the deadly wildfires in Mati”. To “CSIS Practicum in Modern Journalism: Reporting on International Affairs” ήταν το δεύτερο ερευνητικό πρόγραμμα στο οποίο έλαβα μέρος. Το συγκεκριμένο πραγματοποιήθηκε στην Washington D.C., 1-8 Δεκεμβρίου 2018 και υλοποιήθηκε με τη χρηματοδότηση του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος. Συγκεκριμένα, μια ομάδα δέκα φοιτητών, ταξιδέψαμε με τον καθηγητή μας κ. Ν. Παναγιώτου, στην Αμερική και δουλέψαμε ομαδικά στο Center for Strategic and International Studies έως την παραγωγή της τελικής μας έρευνας “Is Disinformation Threatening Democracy? The 2019 European parliamentary elections and how news organizations can respond”. Την συγκεκριμένη έρευνα, αλλά και εμπειρία μας, παρουσιάσαμε, ως ομάδα, στις 14 Φεβρουαρίου 2019 στο IMedD και στην 24ώρη εκδήλωση, που αφορούσε στην επόμενη ημέρα της Δημοσιογραφίας, «Διάλογοι». Δυο εβδομάδες αργότερα, 28 Φεβρουαρίου έως 3 Μαρτίου 2019, ήμουν στην ομάδα ερευνητών του εργαστήριου που συμμετείχε και παρακολούθησε το 3ο Οικονομικό Φόρουμ των Δελφών. Επιστρέφοντας ξεκίνησε και η συμμετοχή μου στην καμπάνια επικοινωνίας #pressEU_NextGen», περιγράφει η νεαρή ερευνήτρια, αποδεικνύοντας το εύρος των δραστηριοτήτων του εργαστηρίου.
Δίπλα της, η Σπυριδούλα Μάρκου αναλύει ποιες δράσεις ξεχώρισε στην πορεία του #pressEU_NextGen.
«Ο παλμός του Mobility Fair, που αποτελεί μέρος της ετήσιας γενικής συνέλευσης του Δικτύου Φοιτητών Erasmus και συμμετείχαν φοιτητές από όλον τον κόσμο, ήταν απερίγραπτος. Οι φοιτητές έδειξαν μεγάλο ενδιαφέρον για τις Ευρωεκλογές και μάλιστα φαίνονταν έτοιμοι μέσω της ψήφου τους να αλλάξουν κάποιες δυσλειτουργίες του συστήματος. Οφείλω να πω ότι γνωρίσαμε και φοιτητές οι οποίοι ψηφίζουν γιατί ξέρουν ότι η Ευρώπη θα συμβάλλει στην ενίσχυση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στη χώρας τους. Η δεύτερη δράση που ξεχώρισα ήταν το flash mob που συνδιοργανώσαμε με το Europe Direct Θεσσαλονίκης και το Γραφείο του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου στην Ελλάδα στον πεζόδρομο της Αγίας Σοφίας. Έχει χαραχθεί στο μυαλό μου σαν μια γιορτή για την Ευρώπη στην οποία άτομα όλων των ηλικιών ήρθαν να ενημερωθούν, να ακούσουν μουσική και να χορέψουν», τονίζει, με τη Leonie Haenchen να στέκεται στις δεξιότητες που απέκτησε από το πρόγραμμα.
«Ως φοιτήτρια από άλλη χώρα, η εμπειρία της συμμετοχής σε μία τέτοια καμπάνια με βοήθησε να γνωρίσω καλύτερα την Ελλάδα και τους ανθρώπους της. Κάθε ακαδημαϊκή εμπειρία εκτός των αιθουσών είναι πολύτιμη, ειδικά όταν έχεις την ευκαιρία να δουλέψεις μαζί με ανθρώπους που μοιράζεσαι κοινούς στόχους και αντιλήψεις. Ως δημοσιογράφος, η συμμετοχή στο πρότζεκτ των Ευρωεκλογών μου υπενθύμισε τη σπουδαιότητα της έννοιας του διαλόγου κι ότι οι άνθρωποι πάντα μιλούν όταν τους δίνετε πραγματικά η ευκαιρία. Δεν είναι σαφώς εύκολο να δημιουργήσεις τις συνθήκες ενός διαλόγου, ωστόσο η αξία του είναι τεράστια», αναφέρει, με τον Ευθύμιο Σαββάκη να καταλήγει: «Το πρόγραμμα του #pressEU_NextGen μας έδωσε τη δυνατότητα να συμμετέχουμε σε μία από τις μεγαλύτερες καμπάνιες των τελευταίων ετών και να δημιουργήσουμε δράσεις με έμφαση στο περιεχόμενο. Το διακύβευμα, άλλωστε, των φετινών Ευρωεκλογών είναι τεράστιο και η σωστή πληροφόρηση είναι πάντα το καλύτερο αντίδοτο στο σύγχρονο (πολιτικό) φαινόμενο των fake news».