Φωτό: Γεράσιμος Δομένικος / FOSPHOTOS
Σκάνδαλο; Τουλάχιστον. Δεν είναι τυχαίο που έχουν ξεσηκωθεί έγκριτοι αρχιτέκτονες και πολεοδόμοι της χώρας και με μια φωνή απαιτούν: «Κάτω τα χέρια από την Πλάκα». Γιατί η Πλάκα κινδυνεύει. Ξανά. Ποιος θα φανταζόταν ότι θα ερχόταν μια ωραία πρωία και το άβατό της θα αμφισβητούνταν; ‘Οτι ο ιστορικός οικισμός που διαφυλάχθηκε για 35 χρόνια ως κόρη οφθαλμού θα απειλούνταν από τις βλέψεις κερδοσκόπων;
Το σχέδιο νόμου, που κατέθεσε ο αναπληρωτής ΥΠΕΚΑ, πρώην πρόεδρος Χιλιομοδίου και πρώην Νομάρχη Κορινθίας, Νικόλαος Ταγαράς, με θέμα «Πράξεις εισφοράς σε γη και χρήμα», ένα μνημείο ρουσφετολογίας στην κυριολεξία, όπως εκτιμούν και οι τέσσερις συνομιλητές μας, ανοίγει την πόρτα–ούτε καν το παραθυράκι- για να καταντήσει η Πλάκα ξανά αυτό που ήταν τη δεκαετία του ’70. Παρότι μια από τις αρχαιότερες περιοχές της χώρας είχε μετατραπεί σε ένα απέραντο και θορυβώδες νυχτερινό κέντρο, μια χαβούζα με εκτυφλωτικές επιγραφές που αναβόσβηναν, οχλαγωγία, ηχορύπανση, βρωμιά και κυκλοφοριακή ασφυξία. Πρωταγωνιστές της, μια αλλοπρόσαλλη κομπανία, όπως θυμούνται όσοι ζήσανε τις ύστατες ημέρες της παρακμής, από κράχτες, πρεζάκια, ιερόδουλες και τσολιάδες. Ένα περιβάλλον εντελώς εχθρικό για οικογενειάρχες και νοικοκυραίους. Σταθερά ο ένας μετά τον άλλο οι μόνιμοι κάτοικοι εκδιώχθηκαν.
Όταν ο ασθενής είχε φτάσει σε τέτοια επίπεδα σήψης που κακοφόρμιζε, η Πολιτεία αποφάσισε να αναλάβει δράση. Έτσι ανατέθηκε σε μια επίλεκτη ομάδα του Μετσόβειου Πολυτεχνείου, με επικεφαλής τον καθηγητή Διονύση Ζήβα, η εκπόνηση ενός πρωτοπόρου σχεδίου διάσωσης (η Μελέτη Παλαιάς Πόλεως Αθηνών και η Μελέτη Αντιμετώπισης Προβλημάτων Πλάκας), το οποίο υλοποίησαν διαδοχικά τρεις υπουργοί της Ν.Δ. και του ΠΑΣΟΚ.
Αν ψηφιστεί το σχέδιο νόμου του κ. Ταγαρά, με το οποίο θα επιτρέπεται η μεταβίβαση των αδειών των μαγαζιών σε νέους ιδιοκτήτες και η χρήση ακόμη και του πρώτου ορόφου, δήθεν για αποθηκευτικούς λόγους (οπότε θα ξαναδούμε τα 100 περίπου κέντρα των seventies να επιστρέφουν στην περιοχή), τότε η παλιά εμποροπανήγυρη θα επανακάμψει, προβλέπουν όσοι αντιδρούν.
Όσο για την επιχειρηματολογία του αναπληρωτή Υπουργού, μόνο θυμηδία προκαλεί. Ο κ. Ταγαράς υποστηρίζει ότι το σχέδιο νόμου που κατέθεσε έχει κοινωνικά κριτήρια! Διότι στο εξής θα μπορούν να απολαμβάνουν εκτός από τους ιδιοκτήτες και οι θαμώνες των μπαρ και των εστιατορίων την νεοκλασική αρχιτεκτονική του οικισμού.
Δεν αντέδρασαν ακαριαία στις απροκάλυπτες βλέψεις του ΥΠΕΚΑ, που έσκασαν στα μουλωχτά εν μέσω της γενικότερης πολιτικής αναμπουμπούλας, η Ελληνική Εταιρεία Περιβάλλοντος και Πολιτισμού και ο δήμαρχος Αθηναίων («Δεν πρόκειται να δεχτούμε τον αιφνιδιασμό που ανατρέπει θεμελιώδεις αρχές του ειδικού καθεστώτος προστασίας στην Πλάκα», διεμήνυσε ο Γ. Καμίνης) .
«Να αφήσουν την Πλάκα ήσυχη έτσι όπως είναι» είναι η έντονη αντίδραση που εκφράζει μέσω της Popaganda, αγανακτισμένος, ο γεννήτορας του σχεδίου διάσωσης και αναγέννησης της Πλάκας, καθηγητής Διονύσης Ζήβας .
Φωτό: Ασπασία Κουλύρα
SOS εκπέμπουν για τον οικισμό ο καθηγητής του Πολυτεχνείου Γιάννης Κίζης, ο οποίος μιλά χωρίς περιστροφές για τους μεγαλοεπιχειρηματίες του χώρου της εστίασης που πιέζουν για τις σκανδαλώδεις τροποποιήσεις του ισχύοντος νόμου, ο ομότιμος καθηγητής του Πολυτεχνείου Γιώργος Σαρηγιάννης και η Αρχιτέκτων και Πολεοδόμος – Χωροτάκτης Ράνια Κλουτσινιώτη, η οποία διαπιστώνει: «Ξαφνικά θέλουν να βάλουν χέρι και στην Πλάκα». Και ρωτά:« Θα το επιτρέψουμε;».
Η αρχική πρωτοβουλία για τη διάσωση της Πλάκας οφείλεται στον Στέφανο Μάνο, ο οποίος ανάθεσε το 1973 στον κ. Ζήβα και στην επιστημονική ομάδα του στο ΕΜΠ την εκπόνηση της σχετικής μελέτης. Ένα χρόνο μετά, η εργασία ήταν έτοιμη. «Τη δεκαετία του ‘70 είχαν φύγει κακήν κακώς από την Πλάκα οι μισοί κάτοικοι. Λειτουργούσαν περί τα 90, αν όχι περισσότερα, κέντρα, ταβέρνες, εστιατόρια, night club, μπουάτ. Τα ναρκωτικά και η πορνεία διαπερνούσαν την περιοχή απ’ άκρη σε άκρη. Όλα αυτά συγκροτούσαν ένα πρόβλημα που είχε δημιουργήσει αντιδράσεις και εκτός ελληνικών συνόρων. Αντιδρούσαν πολεοδόμοι, συντηρητές, οι πάντες. Ο Μάνος πήρε τη φοβερά δύσκολη απόφαση να επέμβουμε», εξιστορεί σήμερα ο κ. Ζήβας, υπογραμμίζοντας ότι ήταν «η πρώτη φορά που εφαρμόστηκε κάτι ανάλογο στην Ελλάδα. Ξεκινήσαμε με ένα νέο κυκλοφοριακό σύστημα, ουσιαστικά, αυτό που λέγεται «πεζοδρόμηση της Πλάκας».
Η Αδριανού είχε καταντήσει η παράκαμψη των ταξιτζήδων -μέσω της οποίας κόβανε απ’ το Μοναστηράκι για να βγουν στου Μακρυγιάννη. Φανταστείτε ότι από την Αδριανού περνούσαν 5000 αυτοκίνητα καθημερινά!». Στις τομές που έγιναν με το σχέδιο που εκπονήθηκε από το ΕΜΠ ο κ. Ζήβας αναφέρει και την επισκευή όλων των υπόγειων δικτύων. «Εφαρμόστηκε για πρώτη φορά στη χώρα υπόγειο δίκτυο τηλεόρασης». Παράλληλα, άρχισαν και φτιάχνονταν τα νομικά πλαίσια, «με κυρίαρχο αυτό των χρήσεων γης, έχοντας στόχο αφενός τον περιορισμό των 92 κέντρων και αφετέρου τη μείωση της καθημερινής συρροής χιλιάδων θαμώνων. Η επέμβασή μας είχε ένα στόχο: να αποκατασταθεί η χαμένη ισορροπία. Το αποτέλεσμα ήταν να ξαναγυρίσουν στην Πλάκα οι κάτοικοι».
Στις «πρωτιές» της επέμβασης στην Πλάκα κατατάσσει και την ομοθυμία των πολιτικών μας, ανεξαρτήτως πολιτικής απόχρωσης, να διασωθεί η περιοχή: «Το σχέδιο το ξεκίνησε ο Στέφανος Μάνος, μετά από ανασχηματισμό της κυβέρνησης, το συνέχισε ο Γεώργιος Πλυτάς και, μετά τις εκλογές του ’81, το ολοκλήρωσε ο Αντώνης Τρίτσης». Πράγματα «εξωγήινα», όπως χαρακτηριστικά επισημαίνει, για τη σημερινή πολιτική, η οποία τακτική της έχει «να ξεριζώνει ότι έχει σπείρει ο προγενέστερος. Η στάθμη του πολιτισμού των πολιτικών μας έχει αλλάξει άρδην. Είναι εξαιρετικά χαμηλή σήμερα. Δεν ενδιαφέρεται κανένας για το κοινό καλό και τη διάσωση του κοινού αγαθού. Όταν βλέπω στην τηλεόραση τους πολιτικούς να μιλάνε και να τσακώνονται μου θυμίζουν τη θεωρία του Λομπρόζο. Η φυσιογνωμία τους προδίδει το ποιόν τους. Έχω βιώσει όλες τις φρικτές περιόδους που πέρασε η χώρα, πόλεμο, Κατοχή, Εμφύλιο. Και είμαι σε θέση να σας πω ότι τη σημερινή κατάντια δεν θυμάμαι να την έχω ξαναζήσει. Αμφισβητείτε ότι κρύβονται συμφέροντα πίσω από το σχέδιο νόμου που θα αλώσει την Πλάκα;».
Ποιος κρύβεται, λοιπόν, πίσω από το σχέδιο νόμου του ΥΠΕΚΑ και τον κ. Ταγαρά; «Ο μεγαλοεστιάτορας της Πλάκας, ένας άνθρωπος με πολλά συμφέροντα στο χώρο της εστίασης και με ισχυρούς φίλους στο χώρο της πολιτικής και των τραπεζιτών. Και ο νοών νοείτω», απαντά χωρίς να μασάει τα λόγια του ο καθηγητής Γιάννης Κίζης. «Ανοίγουν την πόρτα, ούτε καν την κερκόπορτα, για να ξαναγίνει η Πλάκα το χαώδες χαμαιτυπείο της δεκαετίας του ’70», προσθέτει.
Ο κ. Κίζης ζει και εργάζεται στην Πλάκα από το 1972. «Μέχρι να ολοκληρωθεί η μελέτη του Ζήβα, να εγκριθεί και να αρχίζουν οι εργασίες, πραγματικά η Πλάκα ήταν η Τρούμπα των Αθηνών». Υπογραμμίζει ότι το διάταγμα των χρήσεων γης που ισχύει «δεν έχει καμία ανάγκη παρέμβασης εφόσον λειτουργεί και έχει δημιουργήσει μια ζώνη εξαιρετική και για τους κατοίκους και για τους σωστούς επιχειρηματίες, και όχι για τους τύπους των επιχειρηματιών που βγάζουν το πιστόλι πάνω στο τραπέζι. Γιατί υπάρχουν και τέτοιοι επιχειρηματίες στην Πλάκα». Κι επιμένει ότι «όλη αυτή η ιστορία που ανέκυψε από το ΥΠΕΚΑ είναι εντελώς εκ του πονηρού. Οι σύλλογοι των κατοίκων της Πλάκας εδώ και χρόνια προσπαθούν με τρόπους έντιμους και διαδικασίες ανοικτές να υποστηρίζουν την θέση: μην ακουμπάτε την τελευταία περιοχή που διασώθηκε από ένα σχέδιο βραβευμένο διεθνώς. Πανευρωπαϊκώς, στην Ανατολική Ευρώπη, δεν υπάρχει άλλη προστατευμένη παλιά συνοικία πλησίον του υψηλότερου ευπρεπέστερου μνημείου. Ούτε στην Κωνσταντινούπολη. Κάτω από τον πύργο του Γαλατά επικρατεί το χάος! Και θέλουμε εμείς να καταστρέψουμε τη δική μας;»
Φωτό: Ασπασία Κουλύρα
Πρέπει να ανοίξει, συνεχίζει, ο κ.Κίζης, μια δημόσια συζήτηση για να «αποκαλυφθούν τα νήματα που κινούν αυτές τις αλλαγές» και συνεκδοχικά να αποκαλυφθούν αν αντανακλούν «ανάγκες σε όφελος του κόσμου ή των νονών της νύχτας». Αν περάσει ο νόμος που επιτρέπει και τη χρήση του πρώτου ορόφου «ξεφτιλίζοντας τη βραβευμένη μελέτη της ομάδας Ζήβα», τότε, προβλέπει, «θα δούμε σε τουλάχιστον 5-6 ταράτσες κάτω απ΄την Ακρόπολη να ουρλιάζουν ισάριθμα σκυλάδικα». «Για σκοτεινούς κύκλους» κάνει λόγο στην Popaganda και o αρχιτέκτονας Γιώργος Σαρηγιάννης, επισημαίνοντας ότι: «Το σχέδιο νόμου πρόκειται απλά για μια απροκάλυπτη κατεδάφιση του Διατάγματος Προστασίας της Πλάκας του 1993, με την γνωστή μέθοδο της διαδοχικής σαλαμοποίησης».
Έχουν ενδιαφέρον οι ιστορικές αναδρομές που κάνει σε σχέση με την καταστρατήγηση πολεοδομικών αρχών και το timing που επιλέγεται να γίνουν: «Σε εποχές μεταβατικές, εποχές αναταραχών, καταστροφικών συμβάντων και άλλων ανωμάλων καταστάσεων, επικρατεί όπως είναι γνωστό η προσπάθεια σκοτεινών συνήθως κύκλων να αποκομίσουν από την καταρρέουσα κατάσταση ό,τι προλάβουν πριν την πτώση, και προφανώς ό,τι δεν θα μπορούσαν ή δεν θα τολμούσαν να απαιτήσουν σε ομαλές περιόδους. Σημειώνεται ότι στις 24 Αυγούστου 1922 δυο ημέρες πριν την τελική έφοδο του Κεμάλ -ο οποίος κατέλαβε την Σμύρνη στις 9 Σεπτεμβρίου 1922-, εκδόθηκε Βασιλικό Διάταγμα το οποίο αναθεωρούσε προς το χειρότερο το Διάταγμα του 1919 για την αύξηση των υψών (συντελεστών δόμησης) στην Αθήνα. Τον τελευταίο καιρό, ιδίως από τον Ιούνιο και μετά, και μάλιστα στο θερινό Τμήμα της Βουλής (όπως συνήθως !) πέρασαν μια σειρά καταστροφικών νόμων, τόσο σε σχέση με γενικότερα οικονομικά θέματα όσο και σε ζητήματα πολεοδομικά, όπως λ.χ. ο νόμος για τις πολεοδομικές ρυθμίσεις, για το Ρυθμιστικό Σχέδιο Αττικής, για τα δάση κ.ά».
Ο κ. Σαρηγιάννης «ιδίως αυτές τις μέρες» βλέπει, όπως καταγγέλλει, «να εκδίδονται ή και να δρομολογούνται υπουργικές αποφάσεις στο παρά πέντε για να προλάβουν να ικανοποιηθούν συγκεκριμένα συμφέροντα». Ένα παράδειγμα που φέρνει είναι η Γνωμοδότηση των Συμβουλίων του Υπουργείου Πολιτισμού η οποία προωθείται για Υπουργική Απόφαση σχετικά με την Δημοτική Αγορά Χαλκίδας, η οποία «κάνοντας παγκόσμια πρωτοτυπία», όπως σαρκαστικά αναφέρει, κηρύσσεται κατά το ήμισυ διατηρητέο Μνημείο και κατά το υπόλοιπο ήμισυ « υπό την …διακριτική ευχέρεια της Διοίκησης».
Στο ίδιο πλαίσιο, προσθέτει, κινείται και το νομοσχέδιο που επαναφέρει τις επεκτάσεις του Σχεδίου Πόλεως «βαθμιαία και σταδιακά στον επόμενο και στον μεθεπόμενο δρόμο που ως τώρα ήταν εκτός σχεδίου, παρ’ όλο που υπάρχει και νομολογία του ΣτΕ. Αλλά ποιός την εφαρμόζει; Εδώ το ΥΠΕΚΑ έχει εις βάρος του δεκάδες ακυρώσεις παράνομης παραχώρησης “ειδικών όρων δόμησης” με τους οποίους καπελώνονται διατηρητέα νεοκλασικά από δεκαόροφα κτήρια επ’ αυτών και συνεχίζει δεκαετίες τώρα να παραχωρεί “ειδικούς όρους “».
Στο ίδιο έκνομο πλαίσιο εντάσσονται, θεωρεί, και οι νέες διατάξεις που επιχειρείται να περάσουν στην Πλάκα. «Μια διάταξη από εδώ, μια από εκεί, μια σήμερα, μια αύριο, ειδικά τώρα που γίνεται ο χαμός ,και δεν θα το προσέξουν! Και επιτέλους ό,τι προλάβουν και αρπάξουν κέρδος τους! Είναι προφανές ποιοί κερδίζουν από τις νέες αυτές νομοθετικές ρυθμίσεις : οι λύκοι που χαίρονται στην εκάστοτε αναμπουμπούλα -μια καμένη Σμύρνη τους σώζει πάντα….». «Πάντα θέλανε να βάλουν χέρι στην Πλάκα. Αλλά τώρα μέσα από νομοθετικές ρυθμίσεις θα έχουμε σοβαρά προβλήματα. Θα γίνει αυτό που έγινε πρόσφατα στου Ψυρρή και εκδιώχθηκαν οι κάτοικοι: προορισμός μαζικής διασκέδασης», εκτιμά η Ράνια Κλουτσινιώτη.
Ποιος κρύβεται πίσω από την πρωτοβουλία του αναπληρωτή Υπουργού ΥΠΕΚΑ;«Συμφέροντα εμπόρων μεσαίας κατηγορίας», εκτιμά. «Η Πλάκα εκπέμπει SOS. Θα καταστραφεί αν περάσει το σχέδιο νόμου. Θα το επιτρέψουμε;».