«Πολλοί θεωρούν το θέατρο σαν έναν τόπο παραγωγής ονείρων» έγραφε ο Μπέρτολτ Μπρεχτ, «και εσάς τους ηθοποιούς, σας θεωρούν πωλητές μεθυστικών ναρκωτικών. Τα όνειρα καλόδεχτα. Πώς να αντέξουμε αυτή τη ζωή χωρίς όνειρα. Μα έτσι, ηθοποιοί, το θέατρό σας δεν γίνεται τίποτα άλλο από ένας τόπος όπου μαθαίνει κανένας να αντέχει την ασήμαντη και ομοιόμορφη ζωή. Τους δείχνετε έναν κόσμο ψεύτικο, απρόσεχτα ανακατωμένο, έτσι όπως τον δείχνουν τα όνειρα».
Τα όνειρα όμως κάποιοι προσπαθούν να τα γκρεμίσουν. Δεν θέλουν ο Άνθρωπος να παντρεύεται την Ελευθερία, την κριτική σκέψη, την αντίληψη και εν τέλει, την Αντίσταση. Όλα τα παραπάνω τα αποστρέφονται συνήθως καταπιεστικές κυβερνήσεις, που θέλουν τον κόσμο να μόνο να παράγει, να πληρώνει και να μην αμφισβητεί. Εξού και το «Πωλειτισμός», με κόκκινα γράμματα σε κίτρινο φόντο, που κρατούσε ο κόσμος σε μία από τις διαμαρτυρίες, δηλώνοντας πως ο πολιτισμός έχει βγει ευθαρσώς στα πωλητήρια πλέον.
Στις 17 Δεκεμβρίου βγήκε το περίφημο κατακρεουργητικό Προεδρικό Διάταγμα 85/22 και στις 24 Ιανουαρίου οι καθηγητές της δραματικής σχολής του Εθνικού Θεάτρου Ειρήνη Παπά δήλωσαν σε συνέντευξη τύπου ότι θα παραιτηθούν στις 8 Φεβρουαρίου. Εδώ και 28 ημέρες η δραματική σχολή τελεί υπό κατάληψη. Στο μεταξύ, έχουν γίνει δεκάδες διαμαρτυρίες, συνελεύσεις και καλλιτεχνικές δράσεις.
2 Φλεβάρη, κιθάρες, τύμπανα, φωνές και υψωμένες γροθιές προχωρούσαν από το Σύνταγμα μέχρι το Μέγαρο Μαξίμου, γιατί δεν αντέχουν να νιώθουν πάλι ότι μειώνονται όχι μόνο οι σπουδές τους, αλλά αυτούσιο το επάγγελμά τους. «Δεν είμαστε χομπίστες, είμαστε ηθοποιοί. Η Τέχνη είναι δύναμη – καμία ανοχή», έγραφε ένα από τα πολλά πανό που κρατούσαν φοιτήτριες/-ές και απόφοιτες/οι δραματικών σχολών περήφανα κάτω από τον ήλιο, ανάμεσα σε κλόουν, ποέντ και πικέτες που προμήνυαν «Ενθάδε κείται ο πολιτισμός».
Στην ειρηνική διαμαρτυρία των καλλιτεχνών, η απάντηση ήταν κλούβες αστυνομικών να φράζουν τον δρόμο. Ο κόσμος, με κύριο σύνθημα το «Ανοίξτε τον δρόμο στον πολιτισμό», έστησε μια μικρή γιορτή με μουσική και τραγούδια. Το παρών είχαν δώσει μεταξύ άλλων ο Σπύρος Μπιμπίλας, η Νατάσα Μποφίλιου, η Τάνια Τσανακλίδου, η Μαριάννα Τουμασάτου, ο Φωκάς Ευαγγελινός και η Κατερίνα Στικούδη.
Στις 8 Φεβρουαρίου, λήγει η προθεσμία που έχουν δώσει οι καθηγητές της Δραματικής Σχολής του Εθνικού Θεάτρου προς την κυβέρνηση, ώστε να αποσύρει το Προεδρικό Διάταγμα. Η κλιμάκωση των κινητοποιήσεων είναι το μόνο σίγουρο, καθώς δεν γίνεται να εκδίδει η κυβέρνηση το Προεδρικό Διάταγμα και μετά να ισχυρίζεται ότι δήθεν ανοίγει τη συζήτηση για την καλλιτεχνική εκπαίδευση.
Για άλλη μια φορά, ο καλλιτεχνικός κόσμος βάλλεται. Στα δικαιώματα, τις σπουδές και τις εργασιακές προοπτικές πέφτει μια αμετάκλητη απόφαση ως ταφόπλακα και, ελλείψει συνεννοήσεων με τους εκπροσώπους των αρμόδιων υπουργείων, το σίγουρο είναι ότι θα πολεμήσει μέχρι να νικήσει.
Μιλήσαμε λοιπόν με επαγγελματίες καλλιτέχνες για τα όσα διαδραματίζονται αυτές τις μέρες και αφορούν τον κλάδο τους. Η stand-up κωμικός Χρύσα Κατσαρίνη, η σκηνοθέτις και λιμπρετίστα Έλλη Παπακωνσταντίνου, ο σκηνοθέτης και ηθοποιός Βασίλης Βηλαράς και ο ηθοποιός, περφόρμερ και τραγουδιστής Οδυσσέας Κωνσταντίνου, γνωστός και ως Ody Icon, μοιράστηκαν τις σκέψεις και τους προβληματισμούς τους στην Popaganda.
«Ο σύγχρονος πολιτισμός βρίσκεται στο στόχαστρο. Μετά τη διετή εξόντωση του κλάδου κατά την περίοδο της καραντίνας και τις περικοπές των επιχορηγήσεων, η προκλητική απαξίωση της υπουργού συνεχίζεται. Μπορούμε να περιμένουμε τα χειρότερα. Αυτή τη στιγμή δεν μπορούμε να μιλάμε για σύγχρονη ελληνική παραγωγή αν θελουμε να σοβαρευτούμε. Είμαι πολύ απαισιόδοξη για το μέλλον», δηλώνει η διεθνής σκηνοθέτις Έλλη Παπακωνσταντίνου.
Η μόρφωση και η τέχνη είναι τα όπλα του λαού να αντιδράσει απέναντι στην εξουσία
Απέναντι στην απαισιοδοξία, η Χρύσα Κατσαρίνη, η οποία είναι απόφοιτη της Ανώτερης Σχολής Δραματικής Τέχνης Ανδρέας Βουτσινάς, βλέπει ένα φως. «Είναι η απόλυτη υπονόμευση και απόλυτη απαξίωση του καλλιτεχνικού κλάδου. Δεν είμαι έκπληκτη, σαφώς. Δεν περίμενα κάτι διαφορετικό. Φάνηκε η αντιμετώπιση των καλλιτεχνών από την κυβέρνηση και από την περίοδο της πανδημίας, οπότε δεν με σοκάρει. Απλά δεν ξέρω μέχρι που μπορεί να φτάσει αυτή η υπονόμευση. Αυτό λίγο με τρομάζει».
«Η τέχνη μπορεί να πάρει θέση στο πλευρό των πολλών και να αποθέσει τη μοίρα τους στα ίδια τους τα χέρια», όπως λέει ο Μπρεχτ και η stand up κωμικός το τονίζει αυτό. «Είναι γνωστό πως η παιδεία και οι τέχνες είναι ένας τρόπος αντίδρασης απέναντι στην εξουσία. Οπότε, οτιδήποτε διευκολύνει τους ανθρώπους να ενημερώνονται και να εκφράζονται και να δημιουργούν δεν βοηθάει το έργο της κυβέρνησης. Γνωρίζουν πολύ καλά πως η μόρφωση και η τέχνη είναι τα όπλα του λαού να αντιδράσει απέναντι στην εξουσία. Και προφανώς όταν στερείς αυτά τα αγαθά από τον κόσμο, ουσιαστικά είναι λίγο σαν να τους κατακρεουργείς με κάποιον τρόπο. Θέλεις να δημιουργήσεις ρομποτάκια που ακολουθούν πιστά τις εντολές σου. Αλλά είναι στο χέρι μας να το παλέψουμε και να μην φτάσουμε σε αυτό το σημείο» συμπληρώνει.
Όταν δεν έχεις να χάσεις τίποτα πια, μπαίνεις να διεκδικήσεις άφοβα
Στο ίδιο μήκος κύματος κινείται και η απάντηση του Ody Icon. «Η τέχνη, σε αντίθεση με τα διατάγματα, είναι συνομήλικη με τον άνθρωπο. Και έτσι ορμητική που -οφείλει να- είναι ξεπερνάει σε ζωή τα συστήματα και τους κρατικούς μηχανισμούς. Κι αυτό δεν μπορεί να γίνει κατανοητό και αποδεκτό σε ένα σύστημα όπως ο καπιταλισμός που σκοπός του είναι η ισοπέδωση της φαντασίας και της κριτικής σκέψης. Δεν παράγουμε απτό προϊόν ως καλλιτέχνες και άρα είμαστε αχρείαστ@, ανειδίκευτ@, ρέμπελ@, βαρεμέν@, ιδιαίτερ@. Κι αυτό γιατί ανοίγουμε πόρτες σε συζητήσεις και κόσμους που αυτοί οι άνθρωποι ούτε να ονειρευτούν δεν μπορούν. Γιατί δίνουμε φωνή στις ιστορίες αυτές που δεν είχαν ποτέ χώρο να ακουστούν. Δίνουμε σώμα στο δικαίωμα. Κι αν κάτι τρομάζει τους υπηρέτες αυτούς είναι τα δικαιώματα. Η ελευθερία. Με αφορμή το προεδρικό διάταγμα και την τροπολογία στη νομοθεσία, μας βρήκαν απέναντι τους. Και απέναντι τους εύχομαι να μείνουμε μέχρι να δικαιωθούμε. Έτσι κι αλλιώς, όταν δεν έχεις να χάσεις τίποτα πια, μπαίνεις να διεκδικήσεις άφοβα. Κι εμείς τι έχουμε να χάσουμε; Το απολυτήριο λυκείου; Έχουμε δύο», σχολίασε ο Ody Icon.
Θα μας βρουν μπροστά τους όχι μόνο στον δρόμο, αλλά και στις πρεμιέρες που θα έρθουν να φωτογραφηθούν.
«Έχουμε μια κυβέρνηση στελεχωμένη από προνομιούχα άτομα που ταυτίζουν την έννοια της εργασίας μόνο με κοινωνική ανέλιξη και όχι με βιοπορισμό. Συνεπώς δεν αντιλαμβάνονται την ανάγκη ύπαρξης πτυχίων σε σχέση με τις αμοιβές που αυτά εξασφαλίζουν. Είναι άτομα που κάνουν συλλογή πτυχίων για να γεμίζουν με κάδρα τους τοίχους τους. Άρα μιλάμε εντελώς άλλη γλώσσα. Και επειδή εμείς δεν σκοπεύουμε να μάθουμε τη δική τους γλώσσα, ας μάθουν αυτοί τη δίκη μας. Που είναι μεν γεμάτη από κλασσικά κείμενα, αλλά σιγά σιγά γεμίζει και από νέα έργα που στηλιτεύουν την κοινωνική τους πραγματικότητα, την περιβόητη τους κανονικότητα και την απέχθεια μας για κάθε τι φαινομενικά νεωτεριστικό αλλά στην πραγματικότητα προγονόπληκτο. Οπότε θα μας βρουν μπροστά τους όχι μόνο στο δρόμο, αλλά και στις πρεμιέρες που θα έρθουν να φωτογραφηθούν», σημείωσε ο Βασίλης Βηλαράς.
Είναι ξεκάθαρο ότι η επίθεση στην Τέχνη είναι επίθεση στην ελεύθερη ζωή και όπως έλεγαν τα παιδιά στους δρόμους “No culture, no future”. Με πρόσταγμα τη διάσωση της Τέχνης, ο κόσμος θυμάται και την ενοχική σιωπή και συγκάλυψη στην υπόθεση Λιγνάδη, αφού ένα από τα συνθήματα ήταν: «Τόσο βουτηγμένοι στη διαπλοκή, νομίζετε ξεχάσαμε τον παιδοβιαστή».
Τα δύο ιστορικά κρατικά θέατρα της χώρας τελούν υπό κατάληψη. Πέρα από την κατάληψη στην δραματική σχολή του Εθνικού, αργά το βράδυ της 4ης Φεβρουαρίου έγινε κατάληψη στο κεντρικό κτίριο του Εθνικού Θεάτρου, το κτίριο Τσίλλερ, από τον Συντονισμό σπουδαστών δραματικών σχολών, ενώ την επόμενη ημέρα καταλήφθηκε και το Βασιλικό Θέατρο από σπουδαστές της Δραματικής Σχολής του Κρατικού Θεάτρου Βορείου Ελλάδας. Η πολιτική ηγεσία του ΥΠΠΟΑ δεν έχει αντιδράσει ακόμη. Το βράδυ της 5ης Φεβρουαρίου, έγινε ένα stand up show σε στήριξη των καταλήψεων, με τους Χρύσα Κατσαρίνη, Θωμά Ζάμπρα, Αριστοτέλη Ρίγα και Βαγγέλη Μουλαρά.
«Η αντίδραση των σπουδαστριών και των σπουδαστών εδώ μου δίνει ελπίδα, μεγάλη ελπίδα. Αυτό έλεγα και στα παιδιά, έχουν αντιμετωπίσει πάρα πολύ δύσκολες συνθήκες. Από την αποκαθήλωση του καλλιτεχνικού διευθυντή του Εθνικού Θεάτρου, ο οποίος είναι πρωτόδικα καταδικασμένος παιδοβιαστής, μέχρι την πανδημία, έχουν στερηθεί βασικά όνειρα. Θυμάμαι ότι όταν ήμουν στη σχολή, τα όνειρά μου ήταν λίγο σαν την κωμωδία, δεν είχαν όρια. Και τα παιδιά αυτά, δυστυχώς, εκ των πραγμάτων οριοθετούν τα όνειρά τους, το οποίο είναι τραγικό. Είναι τραγικό. Το τρίτο που αντιμετώπισαν είναι μια κυβέρνηση που είναι αντικειμενικά εχθρική απέναντι στις τέχνες και αντιστέκονται σε αυτή την κυβέρνηση και αντιστέκονται στο διάταγμα. Και είμαι πολύ περήφανη για αυτά τα παιδιά και θα σταθώ δίπλα τους και ελπίζω να σταθούν όλοι δίπλα τους. Από ό,τι φαίνεται, στέκονται πάρα πολλοί άνθρωποι στο πλευρό τους», είπε η Χρύσα Κατσαρίνη.
Μένουν δύο μέρες μόνο μέχρι την προθεσμία. Τα αιτήματα των σπουδαστριών και των σπουδαστών είναι πολύ συγκεκριμένα. Θα απαντηθούν;
Ο χρόνος τελειώνει.