Είναι Πέμπτη, τέταρτη μέρα των εκδηλώσεων του Αντιφασιστικού Σεπτέμβρη. Παιδιά τρέχουν κάτω απ’ τα πανό με το πρόσωπο του Παύλου Φύσσα. Το ένα πέφτει, δεν χτυπάει αλλά αρχίζει τελικά να κλαίει. Το άλλο δίπλα του γελάει. Χαζεύω για λίγο την εικόνα, αυτήν την αντίφαση που μας συνοδεύει 8 χρόνια τώρα, το πείσμα του να γεννηθεί ζωή μέσα απ΄ τον θάνατο, η λαχτάρα του να γίνει το αναφιλητό μας, κρότος χαράς.
Η Μάγδα, πηγαινοέρχεται ακούραστα στον χώρο. Ψηλά αγόρια σκύβουν για να τα φιλήσει, κορίτσια περνούν όσο περισσότερο χρόνο μπορούν στην αγκαλιά της. «Μακάρι να μη σας γνώριζα ποτέ. Να μη μας γνωρίζατε ποτέ και εσείς. Να ήμασταν σπίτια μας, να συνεχίζαμε τις ζωές μας χωρίς τόσο πόνο». Καταλαβαίνω τι μου λέει, δεν είναι άλλωστε κάτι που δεν έχω σκεφτεί κι εγώ τόσα χρόνια. «Τι θα γινόταν όμως αν δεν ήμασταν όλοι μαζί; Μόνο αυτό μας κράτησε». Σφίγγει και άλλο τα χέρια της γύρω μας και αυτή είναι η Μάγδα.
Φίλοι του Παύλου τρέχουν πάνω-κάτω. Ο πρώτος Σεπτέμβρης με τη ναζιστική οργάνωση στη φυλακή, κι όμως κανείς δεν μοιάζει να έχει σταματήσει, όλοι ξέρουν πώς τίποτα δεν έχει τελειώσει ακόμη με τον φασισμό που παραμονεύει και με το πρώτο φύσημα του Φθινοπώρου, γεμίζει ανατριχιαστικά τρικάκια τους δρόμους ξανά.
Ανοίγω μια μπύρα, ο Θανάσης κάθεται απέναντι μου. Ο πιο κοντινός φίλος του Παύλου. Τον ρωτάω πόσο βαραίνει πάνω του η κούραση όλων αυτών των χρόνων, πώς κουβαλάει μέσα του, τον καλύτερο του φίλο. «Θεωρώ ότι τίποτα δεν μπορεί να με κουράσει περισσότερο ψυχικά, όσο η ημέρα εκείνη που δολοφονήθηκε ο Παύλος. Το βάρος εκείνης της νύχτας και της ημέρας που ακολούθησε, δεν μπορεί να συγκριθεί με όσα ακολούθησαν μέσα στα χρόνια. Από εκεί και πέρα, είχαμε μια ανηφόρα που έπρεπε να ανεβούμε, και την ανεβήκαμε.
Δεν κουβαλάω τον Παύλο μέσα μου, γιατί απλά είναι μέρος του εαυτού μου και της καθημερινότητας μου. Έτσι ήταν και έτσι παραμένει μέχρι και σήμερα. Οχτώ χρόνια μετά τη δολοφονία του, αναγκαστήκαμε να διανύσουμε όλα τα συναισθήματα, κυρίως όμως κατορθώσαμε να φτάσουμε απ’ το μίσος στην αγάπη. Η απώλεια του Παύλου, πυροδότησε νέες εσωτερικές αναζητήσεις, αναδύθηκαν καινούργιες σκέψεις και κυρίως συνειδητοποιήσαμε τη δύναμη που έχουμε για να δώσουμε έναν αγώνα συνεχίζοντας τη ζωή.
Στο ιστορικό της ζωής μου, θα υπάρχει πάντα μια μέρα που τα άλλαξε όλα. Κάθε άνθρωπος έχει μια ιστορία-τομή που τον έχει αναγκάσει να αναθεωρήσει όλη του την ύπαρξη. Για μένα ήταν αυτό. Ακόμη και μετά από τόσα χρόνια, πολλά γεγονότα παραμένουν θολά μέσα μου. Φαντάσου, δεν μπορώ να θυμηθώ σχεδόν τίποτα απ’ τους πρώτους εκείνους μήνες. Ο κόσμος ήταν εκεί με όλες τις καλές προθέσεις, όμως η φόρτιση η δική μας, τα υπερέβαινε όλα. Τον Παύλο τον γνώρισα όταν ήμουν 15 χρονών, κάναμε μουσική μαζί, είχαμε και ένα συγκρότημα. Δεν ήταν φίλος μου, ήταν η οικογένεια μου».
Μιλάμε για την εκείνη την Τετάρτη του Οκτώβρη, τη μέρα που σχεδόν έναν χρόνο μετά δεν έχουμε καταφέρει να μιλήσουμε γι’ αυτήν, χωρίς δάκρυα χαρμολύπης. «Η απόφαση του δικαστηρίου δεν άλλαξε κάτι για εμάς, την οικογένεια του Παύλου και τους κοντινούς του ανθρώπους, μιας κι εκείνος εξακολουθεί να λείπει. Σίγουρα όμως, η συγκέντρωση που πραγματοποιήθηκε εκείνη την ημέρα στην Αθήνα, ήταν μια στιγμή ιστορική, που σημάδεψε τη μνήμη όλων μας, και που κάποια μέρα πιστεύω, θα διδάσκεται στα σχολεία. Δεν μπορώ να σκεφτώ λέξεις που περιγράφουν τα συναισθήματα εκείνης της ημέρας, είναι όμως λόγος για να γραφτούν νέα ποιήματα και στίχοι και να φτιαχτούν καινούργιες ζωγραφιές. Ήταν η στιγμή που το αυτονόητο, έγινε πραγματικότητα.
Το Εφετείο όμως είναι μπροστά και πρόκειται για μια ακόμα μεγάλη μάχη που θα δώσουμε».
Τον ρωτάω τι θα ήταν η δολοφονία του Παύλου, χωρίς τη Μάγδα. «Η Μάγδα δεν σταμάτησε στιγμή να αγωνίζεται. Για μένα, όσα έκανε είναι ο μεγαλύτερος επαναστατικός αγώνας που έζησα και θα ζήσω σε αυτόν τον κόσμο. Είναι σημαία και σύμβολο. Αυτό που μου έμαθε η Μάγδα όλα αυτά τα χρόνια, είναι ότι ποτέ δεν ξέρεις τελικά πόση δύναμη μπορεί να πηγάζει μέσα σ’ έναν άνθρωπο. Κατάφερε να σταθεί όρθια απέναντι στην κτηνωδία και να την ακολουθήσουν χιλιάδες.
Δεν πρέπει να ξεχνάει καμία και κανένας από μας, ότι οι μάχες που δώσαμε, δίνουμε και θα δίνουμε είναι για τα παιδιά μας, για αυτά που ακόμη δεν έχουν γεννηθεί. Ο κόσμος δεν θα αλλάξει απ’ τη μια μέρα στην άλλη, τουλάχιστον να τον αφήσουμε λίγο καλύτερο απ’ ότι τον βρήκαμε. Καμία μάχη δεν είναι χαμένη, ανεξαρτήτως τελικού αποτελέσματος. Το θέμα είναι να ζεις κάθε μέρα σαν αγωνιστής».
Η επανεμφάνιση της ακροδεξιάς σήμερα, όπως μου αναφέρει, δεν είναι κάτι που δεν περίμενε. «Δεν έπαψε ποτέ να υπάρχει. Το θέμα είναι να σταματήσουμε να ανεχόμαστε στην καθημερινότητα μας τον φασισμό, γιατί πλέον όλοι είδαμε και ξέρουμε. Ο κόσμος πλέον, δεν δικαιολογείται να θεωρεί μόνη λύση τέτοια φαινόμενα.
Φέτος, μήνυμα του Αντιφασιστικού Σεπτέμβρη είναι τα λόγια του Ρίτσου, «Μην τους φοβάσαι, στον φόβο σου ποντάρουν». Προσωπικά, δεν ένιωσα ποτέ να φοβάμαι και ο φόβος αυτός να μου δημιουργεί διλλήματα. Η μόνη απόφαση που πρέπει να πάρει κανείς, είναι για το αν θες να δώσεις έναν αγώνα ή να τους τον χαρίσεις».
Τι πρέπει να λέμε στα παιδιά για τον Παύλο, Θανάση; «Δεν χρειάζεται να λέμε σε κανέναν όχι μόνο τι ήταν, αλλά και τι είναι ακόμη και σήμερα ο Παύλος. Όλες και όλοι μπορούν να τον ανακαλύψουν βρίσκοντας μέσα τους τη δύναμη που είχε εκείνος».