Tο Πάσχα είναι η αγαπημένη μου γιορτή. Τα τροπάρια της Μεγάλης Εβδομάδας, η θεατρική ατμόσφαιρα των τελετών, τα ιδιαίτερα έθιμα της Επτανήσου (από όπου κατάγομαι) με μαγεύουν από παιδί –παρότι δεν είμαι πιστός και ουδόλως «θρήσκος». Έτσι, ενώ ταξιδεύω συχνά, φροντίζω να μην λείπω ποτέ από την Ελλάδα το Πάσχα. Μονάχα τα χρόνια που έζησα στην Κωνσταντινούπολη προτιμούσα να το γιορτάζω εκεί, όπου η κατάνυξη είναι ιδιαίτερη για λόγους ευνόητους.
Πολλές φορές, όμως, βρέθηκα στο εξωτερικό για το Πάσχα των Καθολικών, όταν αυτό δεν συνέπιπτε με το ορθόδοξο. Σε κάποιες καθολικές χώρες, εορτάζεται υποτονικά· σε άλλες (Ισπανία, Πορτογαλία, Μάλτα) η Μεγάλη Εβδομάδα είναι η υπέρτατη, σκηνογραφικά, γιορτή του έτους, με τις συγκλονιστικές λιτανείες των Παθών. Πουθενά, όμως, δεν είδα ένα Πάσχα πιο αλλόκοτο από εκείνο που έζησα στα οροπέδια της Βραζιλίας, το 2016.
Συνήθως ταυτίζουν την Βραζιλία με το Ρίο, το Καρναβάλι και τις απέραντες παραλίες. Προσωπικά, το Καρναβάλι μου ήταν ανέκαθεν αδιάφορο: διεγείρει περισσότερο την αγοραφοβία, παρά τον ενθουσιασμό μου. Οι παραλίες είναι πράγματι ενίοτε υπέροχες, αλλά πρέπει να απομακρυνθείς πολύ από τις μεγάλες πόλεις για να τις βρεις. Όσο για το Ρίο, πρέπει να σε προειδοποιήσω πως είναι υπερτιμημένο και, με εξαίρεση τις παραλίες και τα πανοράματά του, μια πόλη μάλλον βαρετή.
Δεν είναι οι παραλίες που με τραβούν στην Βραζιλία –έχοντας κακομάθει στην Ελλάδα, σπανίως ικανοποιούμαι. Ούτε, από μόνη της, η φύση. Αυτό που περισσότερο με γοητεύει είναι οι αποικιακές πόλεις με την μπαρόκ αρχιτεκτονική και την πορτογαλική αισθητική και ρυμοτομία. Είναι διάσπαρτες στις ακτές και την ενδοχώρα της βόρειας και κεντρικής Βραζιλίας, όπου και οι αρχαιότεροι συνοικισμοί των Πορτογάλων. Οι ιστορικές αυτές πόλεις-κοσμήματα είναι από τους πλέον αγαπημένους προορισμούς των Βραζιλιάνων, ενώ έχουν γλιτώσει από τις ορδές των ξένων τουριστών που κατακλύζουν το Ρίο.
Μία από τις εντυπωσιακότερες –αρχιτεκτονικά και ιστορικά– είναι το Ouro Preto, απλωμένο σε μια σειρά λόφων στην ενδοχώρα της πολιτείας Minas Gerais.
To Ouro Preto απλωμένο στους λόφους του, στο οροπέδιο της πολιτείας Minas Gerais.
Μικρή σήμερα πόλη, 75.000 κατοίκων, τον 18ο αιώνα υπήρξε το κέντρο του πρώτου «πυρετού του χρυσού» της σύγχρονης ιστορίας. Με 80.000 κατοίκους, ήταν η μεγαλύτερη πόλη ολόκληρης της αμερικανικής ηπείρου, αλλά και, όπως θα δούμε παρακάτω, ο λόγος που το Ρίο επελέγη ως πρωτεύουσα της Βραζιλίας. Από τις ημέρες εκείνες απομένουν αδιάψευστοι μάρτυρες τα οικοδομήματα, που συναπαρτίζουν ένα από τα πιο αξιόλογα μπαρόκ οικιστικά σύνολα του Νέου Κόσμου.
Η πολιτεία στην οποία ιδρύθηκε το Ouro Preto φέρει το όνομα Minas Gerais («Γενικά Ορυχεία»): στα οροπέδιά της ανακαλύφθηκαν, στα τέλη του 17ου αιώνα, τα σημαντικότερα κοιτάσματα χρυσού της Βραζιλίας. Οι ανακαλύψεις σχεδόν συνέπεσαν με την κατάρρευση της οικονομίας της ζάχαρης, στο εμπόριο της οποίας η Βραζιλία κατείχε για δύο περίπου αιώνες την πρώτη θέση παγκοσμίως. Κέντρο της σχετικής βιομηχανίας ήταν οι αχανείς φυτείες ζαχαροκάλαμου της βορειοανατολικής Βραζιλίας, και θεμέλιό της η καταναγκαστική εργασία εκατοντάδων χιλιάδων σκλάβων που οι Πορτογάλοι μετέφεραν δια της βίας από τις απέναντι ακτές της Αφρικής. Το βραζιλιάνικο μονοπώλιο κατέρρευσε όταν, κατά τα μέσα του 17ου αιώνα, αναπτύχθηκαν φυτείες ζαχαροκάλαμου στις γαλλικές, ολλανδικές και αγγλικές αποικίες της Καραϊβικής.
Με την ανακάλυψη του χρυσού στην Minas Gerais ξεκίνησε ο «κύκλος του χρυσού», που διαδεχόταν εκείνον της ζάχαρης στην οικονομία της αποικίας. Ακολούθησε μαζική συρροή Πορτογάλων και μετοικεσία λευκών στην ενδοχώρα –ως τότε, είχαν εποικίσει μονάχα τις παράκτιες περιοχές. Εκατοντάδες χιλιάδες σκλάβοι κουβαλήθηκαν από την Αφρική για να εργασθούν –σε συνθήκες ακόμη αθλιότερες από αυτές στις φυτείες– στα μεταλλεία. Φυλές ιθαγενών εξαφανίσθηκαν, καθώς οι γαίες τους έδωσαν θέση σε μεταλλεία και οικισμούς· πολλοί υποδουλώθηκαν και οδηγήθηκαν να εργασθούν στα ορυχεία. Τα πυκνά δάση που άλλοτε κάλυπταν τα οροπέδια αφανίσθηκαν.
Παράσταση κοντά στην είσοδο των μεταλλείων.
Καθώς το κέντρο της οικονομικής ζωής μετοίκησε από τις βόρειες ακτές της Βραζιλίας νοτιότερα, στα υψίπεδα της ενδοχώρας, οι αρχές μετέφεραν το 1763 την πρωτεύουσα από το Salvador στο λιμάνι του Rio de Janeiro. Εκείνο επελέγη ως το πλησιέστερο στα μεταλλεία λιμάνι, πλέον κατάλληλο για την εξαγωγή του χρυσού. Ο «κύκλος του χρυσού» έσωσε την οικονομία της Πορτογαλικής Αυτοκρατορίας και της Βραζιλίας ειδικότερα. Περίπου οκτακόσιοι τόνοι χρυσού στάλθηκαν στην Πορτογαλία: κατά την αποικιακή νομοθεσία, η Βραζιλία επιτρεπόταν να συναλλάσσεται μονάχα με την μητρόπολη. Σημαντικές όμως ποσότητες χρυσού κατέληξαν, δια του λαθρεμπορίου, σε τρίτες χώρες, ενώ αμέτρητοι τόνοι παρέμειναν στην Βραζιλία να κοσμήσουν τις σημαντικότερες εκκλησίες και μονές της.
H εκκλησία των Καρμελιτών (Igreja do Carmo), από τις μεγαλύτερες του Ouro Preto.
Τίποτε, βέβαια, δεν κρατά για πάντα. Όταν πια τα κοιτάσματα άρχισαν να στερεύουν, κατά τις τελευταίες δεκαετίες του 18ου αιώνα, η δυσαρέσκεια των αποίκων με την φορολογία προκάλεσε την πρώτη αντι-πορτογαλική εξέγερση της Βραζιλίας, στην διοίκηση Minas Gerais, το 1789. Το 1822 η Βραζιλία κέρδισε την ανεξαρτησία της. Λίγο αργότερα, ξεκίνησε νέος κύκλος στην οικονομία της: εκείνος του καφέ. Ως την κατάργηση της δουλείας το 1888, τέσσερα εκατομμύρια σκλάβοι είχαν μεταφερθεί στην Βραζιλία από την Αφρική…
Διάβασε όλο το άρθρο στο inside story (https://bit.ly/2GMVrqm).
Το inside story είναι το πρώτο συνδρομητικό–ενημερωτικό site χωρίς διαφημίσεις στην Ελλάδα. Ανεξάρτητο αποκαλυπτικό με οικονομική αυτοτέλεια και διαφάνεια.
Ειδικά για τους αναγνώστες της Popaganda: Γνώρισε το inside story για ένα μήνα δωρεάν, βάζοντας τον κωδικό κουπονιού popaganda στην http://bit.ly/2hKhNL9