Το αεροπλανοφόρο USS George H.W. Bush με 6.000 άτομα προσωπικό έκανε μια τελευταία στάση στα Χανιά. Aπό τη Δευτέρα 6 Φεβρουαρίου το πρωί, οι δρόμοι του παλιού λιμανιού γέμισαν ναύτες. Δεν είναι η πρώτη φορά που έρχεται αεροπλανοφόρο στα Χανιά και δε θα είναι η τελευταία. Δεν προκαλεί εντύπωση. Οι βάσεις της Σούδας βρίσκονται στο επίκεντρο των γεωστρατηγικών εξελίξεων στην περιοχή εδώ και δεκαετίες. Και δεν προβλέπεται να φύγουν κάποια στιγμή στο άμεσο μέλλον.
Φωτογραφία από παλαιότερη επίσκεψη αεροπλανοφόρου στη Σούδα, Στο στιγμιότυπο ο αρχιεπίσκοπος Αμερικής Δημήτριος επισκέπτεται το 2016 το αμερικανικό αεροπλανοφόρο USS Harry S.Truman (CVN-75) / ΑΠΕ-ΜΠΕ/ΑΠΕ-ΜΠΕ/ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΠΑΝΑΓΟΣ
Τη μέρα που έφτασε το αεροπλανοφόρο καταστηματάρχες του παλιού λιμανιού είχαν προετοιμαστεί καταλλήλως. Οι πραμάτειες τους βγήκαν στους δρόμους, όπως και οι κράχτες. Κλαμπ που ήταν κλειστά άνοιξαν από νωρίς το απόγευμα. Γυναίκες με μίνι βγήκαν στους δρόμους, προσέγγιζαν τους ναύτες και τους καλούσαν να επισκεφθούν το χώρο τους, υποσχόμενοί τους εκπλήξεις. Πιο κάτω, στο Σαντριβάνι, από νωρίς το μεσημέρι τα μαγαζιά είχαν προσαρμοστεί στις ανάγκες των επισκεπτών. Με μουσική χιπ – χοπ που έπαιζε στο διαπασών τους καλούσαν για ποτά σε καλές τιμές και φαγητό. Σε όλους τους δρόμους κυκλοφορούσαν τσιγγανάκια με λουλούδια, πλησίαζαν τους ναύτες και τους ζητούσαν να αγοράσουν για να τα δώσουν στις γυναίκες που θα συναντήσουν. Οι ουρές στα ΑΤΜ τα λιμανιού ήταν μεγάλες. Είναι γεγονός, αυτές τις μέρες κάποιοι κάνουν «ανάσταση».
Παλιότερα, τα μαγαζιά που πήγαιναν οι ναύτες για να διασκεδάσουν ήταν μετρημένα στο χέρι ενός χεριού. Κακόφημα μπαρ, «American bar», καλά κρυμμένα στα στενά του παλιού λιμανιού. Στους τοίχους τους έχουν κολλημένα δολάρια, λες και για να γνωστοποιήσουν με αυτό τον τρόπο τη διάθεσή τους να καλωσορίσουν τους ναύτες και το χρήμα στις τσέπες τους. Είναι στέκια που αποφεύγουν οι ντόπιοι, και που επιβιώνουν από τον ερχομό των πολεμικών πλοίων και τα τσούρμα των τουριστών το καλοκαίρι. Τα τελευταία χρόνια όμως αυτό έχει αλλάξει. Τώρα, οι ναύτες κυκλοφορούν σχεδόν παντού. Ακόμα και στα στέκια που συχνάζουν φοιτητές μπορεί να πετύχεις κάποια παρέα Αμερικάνων. Κανείς δε λέει όχι στο δολάριο. «Και τι σε νοιάζει εσένα αν πιούνε ένα ποτό;» είναι η απάντηση που θα σου δώσουν αν εκφράσεις κάποια αντίδραση. Η παρουσία τους έγινε μέρος της καθημερινότητάς μας.
Κακόφημα μπαρ, «American bar», καλά κρυμμένα στα στενά του παλιού λιμανιού. Στους τοίχους τους έχουν κολλημένα δολάρια, λες και για να γνωστοποιήσουν με αυτό τον τρόπο τη διάθεσή τους να καλωσορίσουν τους ναύτες και το χρήμα στις τσέπες τους. Είναι στέκια που αποφεύγουν οι ντόπιοι, και που επιβιώνουν από τον ερχομό των πολεμικών πλοίων και τα τσούρμα των τουριστών το καλοκαίρι.
Είναι μέρος μιας εικόνας που τείνουμε να συνηθίσουμε εδώ στα Χανιά, κάθε φορά που έχουμε «επισκέψεις αναψυχής». Η αποδοχή της κυβέρνησης της Αριστεράς της αναγκαιότητας των βάσεων και μάλιστα η πρόθεση για παροχή περαιτέρω ευκολιών προς τις ΗΠΑ με δηλώσεις του αρμόδιου Υπουργού Άμυνας κ. Πάνου Καμμένου, συντέλεσε ακόμα παραπάνω στην αποτύπωση της εντύπωσης στους κατοίκους των Χανίων, ότι οι όποιες αντιδράσεις στην παρουσία τους είναι δίχως ουσία.
Κι ως εκ τούτου, δεν προκαλεί έκπληξη και η στάση του Αντιπεριφερειάρχη που απελευθερωμένος πλέον με δηλώσεις του και αναφερόμενος στην έλευση του αεροπλανοφόρου είπε απευθυνόμενος στους Χανιώτες ότι όχι απλά πρέπει να αποδεχτούν αυτή την πραγματικότητα, αλλά πρέπει να την επιθυμούν, χωρίς ενοχές, ελέω και οικονομικής κρίσης. Η έλευση του αεροπλανοφόρου, είπε ο κ. Βουλγαράκης, «θα αποτελέσει τονωτική ένεση για την τοπική οικονομία, ειδικά αυτήν την περίοδο εκτός τουριστικής αιχμής» καθώς καλωσόριζε τον διοικητή των αμερικάνικων βάσεων με ένα μεγάλο χαμόγελο και μια θερμή χειραψία. Η τρουμποποίηση του νομού είναι θεσμικά αποδεκτή.
Η αλήθεια είναι ότι τις περισσότερες ώρες της ημέρας υπάρχει ηρεμία. Οι ναύτες δεν είναι δα και σε διαρκή κατάσταση μέθης. Δεν είναι κάποια προσωποποίηση του κακού. Η πλειοψηφία τους είναι 20χρονα παιδιά από φτωχές οικογένειες των ΗΠΑ που βρίσκουν ένα μέλλον εντασσόμενοι στην πολεμική μηχανή της παγκόσμιας υπερδύναμης. Είναι μισθοφόροι. Όμως, πολλοί από αυτούς πιστεύουν πραγματικά ότι πολεμούν για την ελευθερία και τη δημοκρατία. Θα μπορούσαν να είναι από την Κίνα ή τη Ρωσία ή τη Γαλλία. Όμως η υπερδύναμη είναι οι ΗΠΑ. Και η ισχύς της βασίζεται σε ένα δίκτυο 800 βάσεων σε όλο τον πλανήτη. Μια από τις πιο καίριες στρατηγικά βρίσκεται στα Χανιά της Κρήτης.
Κάθομαι σε ένα μπαράκι στο παλιό λιμάνι όταν εισέρχεται μέσα μία παρέα Αμερικάνων. Είναι εξωστρεφείς και χαμογελαστοί. Είναι άντρες και γυναίκες, ναύτες από τη Βάση της Σούδας. Ένας εξ αυτών βλέπει τη γυναίκα που δουλεύει μέσα στο μπαρ, του γυάλισε και αποφασίζει να μπει μέσα για να της μιλήσει. Η γυναίκα σαστίζει όμως διατηρεί την ψυχραιμία της και προσπαθεί να διαχειριστεί την κατάσταση. Μια γυναίκα κάθεται δίπλα μου. Έχουν πιει και βρίσκονται σε ευφορία. Πιάνουμε κουβέντα. Τους αρέσουν τα Χανιά, αν και λένε ότι υπάρχουν παιδιά που ζητιανεύουν και πολλές φορές τους κλέβουν τα πορτοφόλια. Παρουσιάζουν τους εαυτούς τους περίπου ως παγκόσμιους πολεμιστές για την ελευθερία. Οι αντιρρήσεις που προβάλλω τους δυσανασχετούν. Τους μιλώ για την πραγματικότητα που διαμορφώνουν οι επεμβάσεις τους αλλά και το ειδικό καθεστώς λειτουργίας των βάσεων, το καθεστώς ετεροδικίας που ισχύει για το προσωπικό των ΗΠΑ που αντιτίθεται σε βασικούς κανόνες δημοκρατικής λειτουργίας. Πολλά από αυτά που τους λέω τους είναι άγνωστα. Κάποια στιγμή δημιουργείται ένταση από τον πιο θερμόαιμο της παρέας. «Τελικά, με ποιους είσαι;».
Κάποιοι λένε ότι τα Χανιά είναι ένας τουριστικός νομός, και δε θα πρέπει να ξεχωρίζουμε ποιος θα τον επισκέπτεται. «Έχουν δικαίωμα στον τουρισμό και οι στρατιώτες», λένε. Όμως οι στρατιώτες δεν είναι τουρίστες. Τα πυρηνοκίνητα αεροπλανοφόρα δεν είναι κρουαζιερόπλοια. Και ποιος τουρίστας αν εγκληματίσει, θα έχει ασυλία; Ποια εταιρεία ή φορέας ή οργανισμός στην Ελλάδα έχει δικαίωμα να αρνηθεί στις αρχές του ελληνικού κράτους έναν περιβαλλοντικό έλεγχο στο έδαφός της;
Οι βάσεις της Σούδας, δεν είναι τόπος αναψυχής, είναι λειτουργικό τμήμα ενός πολεμικού δικτύου. Το ειδικό καθεστώς που διέπει τη λειτουργία τους αλλά και το καθεστώς ετεροδικίας που ισχύει για το προσωπικό των βάσεων αποδεικνύει του λόγου το αληθές. Με το καθεστώς ετεροδικίας, μέλος οποιασδήποτε αποστολής των ΗΠΑ, εφόσον διαπράττει έγκλημα στην Ελλάδα, δεν κινδυνεύει να τιμωρηθεί από τον ελληνικό νόμο αφού οι ελληνικές αρχές έχουν παραιτηθεί από το δικαίωμα άσκησης ποινικής δίωξης κατά Αμερικάνων. Η «μη τέλεια Δημοκρατία», όπως είχε χαρακτηρίσει ο Τρούμαν το καθεστώς της Ελλάδας, σχεδόν 50 χρόνια μετά, σε σημεία της μοιάζει όλο και πιο έντονα με αποικία.
Αναφέρει το άρθρο 4 περί ποινικής δικαιοδοσίας:
«Η Ελληνική Δημοκρατία αναγνωρίζει την ιδιαίτερη σημασία της ασκήσεως πειθαρχικού ελέγχου από τις στρατιωτικές αρχές των Ηνωμένων Πολιτειών στα μέλη της δυνάμεως και την επίδραση που έχει ο έλεγχος αυτός στην επιχειρησιακή ετοιμότητα. Οι αρμόδιες Ελληνικές αρχές, συμφώνως προς τις διατάξεις του Αρθρου 7, παράγραφος 3 (γ) της ΝΑΤΟ SOFA και της MDCA, θα εξετάσουν ταχέως και συμπαθώς την παραίτηση από το πρωταρχικό τους δικαίωμα για την άσκηση ποινικής δικαιοδοσίας».
Συνήθως κυκλοφορούν σε μεγάλες παρέες. Δίνεται συχνά η εντύπωση ότι ίσως έχουν κάποια εντολή να κυκλοφορούν με αυτό τον τρόπο. Θα αγοράσουν ένα χυμό ρόδι ή έναν καφέ. Μετά, θα φάνε κάτι. Τα Goody’s είναι κατάμεστα όποτε έρχονται. Μέχρι να φτάσει το μεσημέρι όμως ένας μεγάλος αριθμός τους θα αρχίσει να πίνει. Κάποια στιγμή, όπως κάθε ναύτης που έχει μείνει πολύ καιρό στη θάλασσα, θα αρχίσουν να αναζητούν την παρέα των γυναικών. Η εξόδός της πλειοψηφίας τους τελειώνει στις 11 το βράδυ, οπότε, μέχρι να πέσει ο ήλιος ένας μεγάλος αριθμός ναυτών είναι μεθυσμένος. Αρκετοί θα καταλήξουν στην οδό Μίνωος για μια επίσκεψη στα πορνεία, ή σε κάποιο από τα πολλά μπαρ με «κονσομασιόν» που βρίσκονται διάσπαρτα στην πόλη. Μέχρι να φτάσουν εκεί όμως θα γίνουν διάφορα επεισόδια με ιθαγενείς που θα έχουν την ατυχία να βρεθούν στο δρόμο τους.
Η ανάπτυξη της πορνείας και άλλων παρασιτικών μορφών οικονομίας είναι μία πραγματικότητα που ισχύει όπου υπάρχουν αμερικάνικες βάσεις. Τα Χανιά δεν αποτελούν εξαίρεση. Τα Χανιώτικα Νέα ανέφεραν σε ρεπορτάζ τους, επ’ ευκαιρία της έλευσης του αεροπλανοφόρου USS George H.W. Bush, ότι για την ικανοποίηση των σεξουαλικών αναγκών των ναυτών ήρθαν από άλλα μέρη της Ελλάδας 200 με 300 ιερόδουλες. Το ίδιο γινόταν παλιότερα και στην Τρούμπα, όποτε κατέφθανε ο 6ος Στόλος.
Διαδηλωτές της Λαϊκής Ενότητας , ΑΝΤΑΡΣΥΑ και του ΚΚΕ (μ-λ), συμμετέχουν σε συγκέντρωση διαμαρτυρίας στην πλατεία της Δημοτικής Αγοράς Χανίων με αφορμή την άφιξη του αεροπλανοφόρου των ΗΠΑ «USS George H.W. Bush» ΑΠΕ-ΜΠΕ / ΑΠΕ-ΜΠΕ / ΠΕΤΡΟΣ ΠΑΤΤΑΚΟΣ
Σε σύγκριση με άλλες μορφές οικονομικής δραστηριότητας, η δημιουργία βάσεων είναι μια σπάταλη χρήση γης, στην οποία γη βρίσκουν δουλειά λίγοι άνθρωποι με το κόστος για τη συντήρησή τους να είναι δυσβάστακτο, από το οποίο κόστος ελάχιστα καταλήγουν στην τοπική οικονομία. Όμως πολλοί πολίτες και στα Χανιά, αν και εκφράζουν τη διαφωνία τους με την παρουσία των βάσεων αναγνωρίζουν ότι αρκετοί κερδίζουν χρήματα από την ύπαρξή τους. Και σε μία περίοδο κρίσης είναι πιο δύσκολο να πεις όχι στο χρήμα. Λένε ότι δεν αρκεί να καταδικάζουμε την παρουσία τους αλλά χρειάζεται και κάποια εναλλακτική.
Η Ζακλίν Αντρές, ερευνήτρια στο Κέντρο Πληροφόρησης για τον Μιλιταρισμό βρέθηκε στα Χανιά τον Οκτώβριο για να ερευνήσει το θέμα των βάσεων. Είχε πει ότι οι απαντήσεις των Χανιωτών δε διέφεραν πολύ από απαντήσεις πολιτών από άλλες πόλεις και χώρες όπου υπάρχουν στρατιωτικές βάσεις. Αλλά σημείωνε: «Η ιδέα περί οικονομικών οφελών είναι μία τεχνητή, μια ψευδής ιδέα. Δεν είναι μια βιώσιμη οικονομία αυτή που αναπτύσσεται μέσω της οικονομικής εξάρτησης από τις στρατιωτικές δραστηριότητες, υποστηρίζει μόνο συγκεκριμένα τμήματα του πληθυσμού και παράγει οφέλη που δεν επιστρέφουν σε όλη την κοινότητα. Ωφελούνται τα μπαρ, τα στριπτιτζάδικα και αναπτύσσεται σεξοτουρισμός. Ίσως οφέλη έχουν κάποια ενοικιαστικά αυτοκινήτων και κάποιοι που νοικιάζουν σπίτια στις περιοχές κοντά στις βάσεις. Δεν είναι όμως μία οικονομική δραστηριότητα που εμπλουτίζει την κοινότητα, όπως άλλες μορφές οικονομικής δραστηριότητας που προσφέρουν δουλειές καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους και δε δημιουργούν εξάρτηση από τις πολεμικές δομές.»
Οι αντιδράσεις που προκλήθηκαν εξαιτίας και της παρουσίασης στοιχείων για την έλευση 300 ιερόδουλων στα Χανιά για την ικανοποίηση των σεξουαλικών αναγκών των ναυτών, έκανε τις αρχές των βάσεων εξαιρετικά προσεκτικές ώστε να μη συμβούν επεισόδια στην πόλη. Ή, τουλάχιστον να μη δημοσιοποιηθούν.
Όπως ανέφερε σειρά τοπικών μέσων ενημέρωσης, καταστηματάρχες των Χανίων έλαβαν εντολές από τις αρχές των βάσεων, εφόσον υπάρξουν εντάσεις λόγω της μέθης των ναυτών, αντί να καλούν την ελληνική αστυνομία να επικοινωνούν σε δύο συγκεκριμένα τηλέφωνα με την αστυνομία των βάσεων, για να τους μαζεύουν δίχως να προκαλείται επιπλέον θόρυβος. Για τον σκοπό αυτό βρισκόταν διασκορπισμένοι στο παλιό λιμάνι των Χανίων μυστικοί αστυνομικοί. Είπαν επίσης στους επιχειρηματίες ότι για όποια ζημιά προκληθεί, θα αποζημιωθούν.
Οι αρχές των βάσεων δίνουν ιδιαίτερη βαρύτητα στις δημόσιες σχέσεις τους. Για να βελτιώσουν την εικόνα τους στον τοπικό πληθυσμό οργανώνουν εθελοντικές δράσεις. Επιθυμούν τη δημιουργία δεσμών με την τοπική αυτοδιοίκηση, φιλανθρωπικά σωματεία και ΜΚΟ αλλά και ΜΜΕ. Είναι μέρος μίας γενικότερης στρατηγικής που εφαρμόζεται σχεδόν στο σύνολο των βάσεων των ΗΠΑ. Όσο πιο ισχυροί οι δεσμοί με την τοπική κοινωνία, τόσο πιο αδιαμφισβήτητη η θέση των βάσεων στην περιοχή. Όσο πιο θετικές οι δράσεις τους, τόσο πιο πολύ αποσυνδέεται η εικόνα των στρατιωτών από τη βία του πολέμου. Η εξάρτηση δεν είναι μόνο οικονομική. Μετά τις αποκαλύψεις για τον ερχομό 300 ιερόδουλων στα Χανιά για τις ανάγκες των ναυτών, οργανώθηκε «εθελοντικός καθαρισμός» της παραλίας του Σταυρού από ναύτες του αμερικάνικου στρατού. Σε σχετικό μήνυμα του τμήματος δημοσίων σχέσεών τους ανέφεραν: «Ήταν μια ευκαιρία να προσφέρουμε στην τοπική κοινωνία βοηθώντας στη διατήρηση του περιβάλλοντος και δίνοντας ένα χέρι βοηθείας στη δουλειά που κάνουν οι τοπικές αρχές.»
Η συγκεκριμένη δράση δεν είχε καμία πρωτοτυπία. Με μια απλή αναζήτηση στο google βρίσκει κανείς εκατοντάδες φωτογραφίες από εθελοντικούς καθαρισμούς παραλίων. Συνήθως οργανώνονται από τις αμερικάνικες βάσεις, σε συνεργασία με τις κατά τόπους αμερικάνικες πρεσβείες ή / και αυτοδιοικητικές αρχές. Και είναι αρκετά πιο συνηθισμένες σε περιοχές που υπάρχουν αντιδράσεις για την παρουσία τους, όπως στην Οκινάουα της Ιαπωνίας.
Παρά την περισυλλογή σκουπιδιών από τους ναύτες, σειρά ερευνών αποδεικνύει ότι οι βάσεις προκαλούν μεγάλη περιβαλλοντική μόλυνση στα εδάφη οπού βρίσκονται εκ της ίδιας της λειτουργίας τους, εξαιτίας διαρροών, ατυχημάτων και σε κάποιες περιπτώσεις εξαιτίας και της σκόπιμης απόρριψης επικίνδυνων αποβλήτων. Όταν συμβαίνουν, πρόκειται για εγκλήματα δίχως τιμωρία, εξαιτίας του ειδικού καθεστώτος παρουσίας τους.
Ο Gary Vest, πρώην βοηθός αναπληρωτή του Υφυπουργού Άμυνας των ΗΠΑ για θέματα περιβαλλοντικής Ασφάλειας είχε πει για το συγκεκριμένο θέμα: «Δεν υπάρχει καμία αμερικάνικη βάση στον κόσμο που δεν έχει κάποιου είδους μόλυνση, είτε στο νερό, είτε στο έδαφος. Αυτό είναι δεδομένο. Θα έλεγα ότι μόλυνση υπάρχει παντού.»
Πέρα από «εθελοντικούς καθαρισμούς», επισκέπτονται ορφανοτροφεία, γηροκομεία και ότι άλλο μπορεί να βοηθήσει στη δημιουργία μίας θετικής εικόνας για την παρουσία τους. Στο ίδιο πλαίσιο της βελτίωσης της εικόνας τους, και υπό την αιγίδα της Αντιπεριφέρειας Χανίων, οι βάσεις της Σούδας θα συμμετέχουν ως συνδιοργανωτής σε τουρνουά ποδοσφαίρου στις 12 Μαΐου για το «Χαμόγελο του Παιδιού». Μαζί τους, όλοι οι φορείς του νομού, ο Ιατρικός και ο Δικηγορικός Σύλλογος Χανίων, το Πολυτεχνείο και το ΤΕΙ Κρήτης, οι δήμοι των Χανίων. Ο μόνος φορέας που αντέδρασε ήταν ο Εμπορικός Σύλλογος Χανίων που ζήτησε να αφαιρεθεί από τη λίστα με τους συνδιοργανωτές.
Είμαι κάτοικος Χανίων, τα χρόνια περνούν, και μπορεί να μη γέρασα ακόμα όμως άσπρισαν τα μαλλιά μου. Οι κυβερνήσεις άλλαξαν, τα καθεστώτα έπεσαν, όμως οι βάσεις της Σούδας παραμένουν εδώ. Αποτελούν ίσως το μοναδικό σταθερό σημείο αναφοράς που συνδέει διαφορετικές περιόδους της πρόσφατης ιστορίας της Κρήτης και της Ελλάδας. Με βασιλιά, δικτάτορα ή με δημοκρατία, σε καιρούς ανάπτυξης ή λιτότητας, με Δεξιά ή Αριστερά, οι βάσεις είναι πάντα εδώ. Κι όμως, μετά απ’ όλα αυτά αυτά χρόνια, ακόμα ακούω μέσα στο κεφάλι μου τον Joe Strummer των Clash να τραγουδά:
Yankee dollar talk
To the dictators of the world
In fact it’s giving orders
An’ they can’t afford to miss a word
I’m so bored with the U…S…A…
But what can I do?
