Η ιστορία της τιμής πετρελαίου είναι γεμάτη από ανοδικά και πτωτικά ράλι. Οι πετρελαϊκές κρίσεις του 1973 και του 1979 ήταν από τις κρισιμότερες στην ιστορία του μεταπολεμικού καπιταλισμού. Εταιρείες που μέχρι πρότινος αποκόμιζαν αμύθητα κέρδη, καταλήγουν να πτωχεύουν μετά από ραγδαία πτώση της τιμής του «μαύρου χρυσού».
Ακόμα μία κρίση στην τιμή του πετρελαίου βρίσκεται σήμερα σε πλήρη εξέλιξη. Περίπου 250.000 εργαζόμενοι στον τομέα παραγωγής πετρελαίου έχουν ήδη χάσει τη δουλειά τους, εξαιτίας των ιστορικών χαμηλών που έχει σημειώσει η τιμή πετρελαίου. Από τον Ιούνιο του 2014, η τιμή ενός βαρελιού έχει σημειώσει κάθοδο της τάξης του 60%. Παρά τις αποσπασματικές αυξήσεις που ακολούθησαν, η τιμή του βαρελιού βρίσκεται σήμερα στα χαμηλότερα επίπεδα από το 2014. Ειδικοί επισημαίνουν ότι θα χρειαστούν χρόνια μέχρι ο «μαύρος χρυσός» να επανέλθει στα 90$ με 100$ το βαρέλι, τιμή που αποτελούσε τον κανόνα την τελευταία δεκαετία. Εδώ μπορείτε να βρείτε τα πιο σημαντικά στοιχεία για την πτώση της τιμής πετρελαίου:
Ποια είναι η τρέχουσα τιμή πετρελαίου;
H τιμή του αργού Brent κυμαίνεται το τελευταίο δεκαήμερο του Ιανουαρίου στα 31$ το βαρέλι. Η τάση είναι να ακολουθήσει και το επόμενο διάστημα καθοδική πορεία.
Πόσο ακόμη μπορεί να υποχωρήσει η τιμή του πετρελαίου;
Με την τάση να είναι ακόμα καθοδική για την τιμή του πετρελαίου, αναλυτές αναφέρουν πως η τιμή του «μαύρου χρυσού» μπορεί να αγγίξει και τα 10$ το βαρέλι.
Γιατί η τιμή του πετρελαίου έχει υποχωρήσει τόσο πολύ; Γιατί αυτό συμβαίνει τώρα;
Πρόκειται για ένα σύνθετο ζήτημα, το οποίο καταρχάς εξηγείται με βάση τον κανόνα της «προσφοράς και της ζήτησης». Οι ΗΠΑ σχεδόν διπλασίασαν την εγχώρια παραγωγή πετρελαίου τα τελευταία χρόνια, μειώνοντας κατά κόρυφα τις εισαγωγές από άλλες χώρες, όπως η Σαουδική Αραβία, η Νιγηρία και η Αλγερία. Οι τελευταίες, στην προσπάθειά τους να καταφέρουν να πουλήσουν το πετρέλαιο τους στις ασιατικές αγορές, αναγκάστηκαν να προχωρήσουν σε σημαντική μείωση της τιμής του. Ταυτόχρονα, αύξηση των πετρελαϊκών εξαγωγών τους -γεγονός που εντείνει τον ανταγωνισμό και συμπιέζει τιμές- έχουν πετύχει τόσο ο Καναδάς, όσο και το Ιράκ. Ακόμη και η Ρωσία έχει κατορθώσει, παρά την αποσταθεροποίηση της οικονομίας της, να αυξήσει τις εξαγωγές της σε πετρέλαιο.
Υπάρχουν, ωστόσο, ενδείξεις μείωσης της παραγωγής πετρελαίου τόσο στις ΗΠΑ, όσο και σε άλλες εξαγωγικές χώρες, εξαιτίας του περιορισμού των επενδύσεων για εύρεση νεών κοιτασμάτων. Παρόλα αυτά, η εν λόγω μείωση δεν είναι τόσο ταχεία για να συντείνει στην αύξηση της τιμής του πετρελαίου, καθώς η εξαγωγή κοιτασμάτων στον Κόλπο του Μεξικό και τον Καναδά συνεχίζεται ακόμη και με νέες πλατφόρμες άντλησης.
Από την πλευρά της ζήτησης, οι οικονομίες της Ευρώπης και των αναπτυσσόμενων χωρών αντιμετωπίζουν οικονομικές δυσκολίες, με αποτέλεσμα να μειώνονται οι εισαγωγές τους σε πετρέλαιο. Το παραπάνω, σε συνδυασμό με την αντικατάσταση των πετρελαιοκίνητων αυτοκινήτων από ηλεκτροκίνητα, οδηγεί σε σημαντική μείωση της ζήτησης.
Η πορεία της τιμής του πετρελαίου από το 2006 έως σήμερα. (Πηγή: Reuters)
Ποιος επωφελείται από την πτώση της τιμής;
Οι μοτοσικλετιστές, οι αυτοκινητιστές και οι οικογενειάρχες που καίνε ακόμα καλοριφέρ: βενζίνη, ντίζελ, πετρέλαιο θέρμανσης και φυσικό αέριο έχουν σημειώσει σημαντική πτώση.
Ποιος χάνει;
Καταρχάς οι εταιρείες παραγωγής πετρελαίου και οι εξαγωγές χώρες. Η Βενεζουέλα, η Νιγηρία, το Εκουαδόρ, η Βραζιλία και η Ρωσία είναι μερικά από τα κράτη που παράγουν πετρέλαιο και τα οποία αντιμετωπίζουν οικονομικές δυσκολίες -και συχνά πολιτική αστάθεια- εξαιτίας της ραγδαίας πτώσης της τιμής του πετρελαίου.
Οι κυρώσεις που έχει επιβάλει η Δύση στο Ιράν προκάλεσε τα τελευταία χρόνια σημαντική μείωση της ιρανικής πετρελαϊκής παραγωγής -της τάξης του ενός εκατομμυρίου βαρελιών την ημέρα- αναστέλλοντας παράλληλα την εισαγωγή από πλευράς Ιράν της τελευταίας τεχνολογίας και εξοπλισμού εξόρυξης πετρελαίου. Με την πρόσφατη άρση των κυρώσεων, ωστόσο, η ιρανική κυβέρνηση ζήτησε από τις εταιρείες παραγωγής πετρελαίου της χώρας να ξεκινήσουν εκ νέου τις εξορύξεις, με σκοπό να αντιμετωπιστεί η οικονομική δυσπραγία που εν πολλοίς προκλήθηκε από τις κυρώσεις της Δύσης.
Η παραπάνω εξέλιξη έχει διαμορφώσει νέες προκλήσεις για όσες Πολιτείες των ΗΠΑ –Αλάσκα, Βόρεια Ντακότα, Τέξας, Οκλαχόμα και Λουιζιάνα– παράγουν πετρέλαιο. Οι Chevron, Royal Dutch Shell και ΒΡ ανακοίνωσαν περικοπή μισθών, με σκοπό την μείωση του κόστους παραγωγής και την αντιμετώπιση της πιθανότατα επικείμενης περαιτέρω πτώσης της τιμής του πετρελαίου. Οι παραπάνω πετρελαϊκές μάλιστα θεωρούνται πιο εύρωστες και ανταγωνιστικές σε σχέση με τις πολύ μικρότερες παραγωγούς πετρελαίου που έχουν ήδη ξεκινήσει να ξεπουλούν μετοχές και μερίσματα εξαιτίας των ζημιών που έχουν καταγράψει. 40 πετρελαϊκές εταιρείες της Βόρειας Αμερικής έχουν ήδη εισαχθεί σε διαδικασία πτώχευσης.
H παγκόσμια παραγωγή πετρελαίου έχει αυξηθεί από το 1996 περισσότερο από 80 εκατομμύρια βαρέλια την ημερα. Όταν η ζήτηση δεν ακολουθεί στον ίδιο βαθμό, τότε οι τιμές επηρεάζονται αναλόγως, ακολουθώντας καθοδική πορεία. Αυτός είναι ο λόγος της ραγδαίας πτώσης της τιμής του πετρελαίου την περίοδο 2011-2015.
Ποιος είναι ο ρόλος του OPEC;
Σύμφωνα με σειρά αναλυτών, ένας κεντρικός παράγοντας στην ραγδαία πτώση της τιμής του αργού πετρελαίου είναι η απροθυμία του OPEC (ΟΠΕΚ – Οργανισμός Πετρελαιοπαραγωγών Εξαγωγών Χωρών), να παρέμβει με σκοπό τη σταθεροποίηση των αγορών που έχουν να αντιμετωπίσουν τη αυξημένη προσφορά πετρελαίου σε σχέση με τη σημαντικά μειωμένη ζήτηση.
Το Ιράν, η Βενεζουέλα, το Εκουαδόρ και η Αλγερία έχουν ασκήσει πολλαπλές πιέσεις στο καρτέλ πετρελαίου, με σκοπό τη μείωση της παραγωγής και την ανάκαμψη της τιμής του. Στην παραπάνω πολιτική αρνούνται να προχωρήσουν τόσο η Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Ημιράτα, όσο και άλλες χώρες του Περσικού Κόλπου. Το Ιράκ έχει ταυτόχρονα προχωρήσει σε αύξηση της εγχώριας παραγωγής του, την ώρα που το Ιράν φιλοδοξεί να γίνει μία από τις σημαίνουσες εξαγωγές χώρες στον κόσμο.
Η ηγεσία της Σαουδικής Αραβίας υποστηρίζει ότι αν μειώσει την παραγωγή της για να ανασταλεί η καθοδική πορεία της τιμής πετρελαίου, θα χάσει σημαντικό μερίδιο στην αγορά, ενώ οι ωφέλειες για τους ανταγωνιστές της θα είναι περιορισμένες. Η Σαουδική Αραβία έχει συχνά εκφράσει τη θέση της ότι επιθυμεί περαιτέρω μείωση της τιμής πετρελαίου, αναλυτές ωστόσο αμφισβητούν την αλήθεια της παραπάνω θέσης.
Αν η τιμή του «μαύρου χρυσού» συνεχίσει να χάνει έδαφος για χρονικό διάστημα μεγαλύτερο του έτους, οι οικονομικές απώλειες για τη Σαουδική Αραβία και τους συμμάχους της στον Περσικό Κόλπο θα ανέλθουν, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του ΔΝΤ, σε $300 δις εντός του προσεχούς χρόνου.
Οι χώρες του OPEC
Υπάρχει κάποια σκοπιμότητα στην πτώση της τιμής του πετρελαίου;
Γύρω από την ραγδαία πτώση της τιμής του πετρελαίου έχουν αναπτυχθεί διάφορες θεωρίες συνομωσίας, οι οποίες μάλιστα έχουν αρχίσει να «μεταδίδονται» και σε στελέχη πετρελαϊκών εταιρειών. Κάποιοι από αυτούς έχουν υποστηρίξει ότι Σαουδάραβες και Αμερικανοί θέλουν να πλήξουν τη Ρωσία και το Ιράν, χρησιμοποιώντας ως μέσο την τιμή του πετρελαίου. Η πτώση της τιμής του πετρελαίου το 1980 συνέβαλε πάντως στην πτώση ΕΣΣΔ.
Η παραπάνω εκτίμηση δεν φαίνεται να ευσταθεί, ωστόσο, αφενός εξαιτίας των αρνητικών σχέσεων μεταξύ ΗΠΑ και Σαουδικής Αραβίας, αφετέρου εξαιτίας της αδυναμίας της ηγεσίας του Μπαράκ Ομπάμα να οργανώσει σε μία κοινή συνισταμένη τις δραστηριοποιούμενες στις ΗΠΑ πετρελαϊκές εταιρείες, που αναζητούν κέρδη με σκοπό να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις των μετόχων τους.
Πότε θα ανακάμψει η τιμή του πετρελαίου;
Όχι σύντομα. Η παραγωγή πετρελαίου δεν φαίνεται να περιορίζεται σε ικανοποιητικό βαθμό, ούτε στις ΗΠΑ, ούτε και στις υπόλοιπες εξαγωγές χώρες. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να παραμένει σε υψηλά επίπεδα η προσφορά, οδηγώντας σε μείωση της τιμής, λόγω της περιορισμένης ζήτησης. Το παραπάνω μοτίβο θα συνεχιστεί κατά πάσα πιθανότητα και εντός του 2016.
Σημειωτέον, η ζήτηση έχει σημειώσει σημάδια ανάκαμψης σε κάποιες χώρες, παράγοντας που θα μπορούσε να οδηγήσει σε άνοδο της τιμής του αργού πετρελαίου μέσα στα επόμενα δύο χρόνια.
Τι συμβαίνει με τα καύσιμα στην Ελλάδα και γιατί δεν ακολουθούν πτωτική πορεία ανάλογη με εκείνη της τιμής πετρελαίου;
Γενικά, οι τιμές των καυσίμων στην Ελλάδα δεν έχουν μειωθεί σε βαθμό ανάλογο με την πτώση της τιμής πετρελαίου. Μάλιστα η Ομοσπονδία των πρατηριούχων υγρών καυσίμων, η ΠΟΠΕΚ, με επιστολή της προς τον υπουργό Οικονομίας και Ανάπτυξης, Γιώργο Σταθάκη, και τον πρόεδρο της Επιτροπής Ανταγωνισμού, Δημήτρη Κυριτσάκη, έχει μεταφέρει, όπως η ίδια υποστηρίζει, «το μόνιμο ερώτημα χιλιάδων καταναλωτών (…) γιατί ενώ η τιμή του αργού βρίσκεται σε πτώση, η τελική τιμή των καυσίμων δεν ακολουθεί αντίστοιχη πορεία;». Οι βενζινοπώλες έχουν ζητήσει την παρέμβαση των αρμόδιων αρχών, με σκοπό τη διερεύνηση του ζητήματος. Είναι αξιοσημείωτο πάντως ότι ενας από τους κυριότερους λόγους της «ψαλιδισμένης» μείωσης είναι το μερίδιο των φόρων και άλλων τελών που επιβαρύνουν την τελική τιμή των καυσίμων, που υπολογίζεται περίπου στο 68%.
Στοιχεία για τη σύνταξη του παρόντος κειμένου χρησιμοποιήθηκαν από κείμενο των New York Times.