Ήταν 12 Απριλίου του 2020. Βρισκόμασταν κλεισμένες και κλεισμένοι στο σπίτι εν μέσω πανδημίας. Μία ανακοίνωση από το αγαπημένο Kasetophono σήμανε τον ερχομό μιας νέας ιδέας, η οποία από εκείνη την ημέρα άρχισε να μας ταξιδεύει νοητά στους τόπους και στους συγγενείς που μας στερούσε επίμονα το lockdown. Το Κασετόφωνο έγραφε στο Facebook page του: «Παιδιά αυτές είναι οι Ρίζες. Ένα νέο site που ετοιμάζω. Θέλω μια χάρη. Να ψάξετε τα προφίλ σας και να βρείτε φωτογραφίες από τα χωριά σας, τα νησιά, τα ήθη και τα έθιμα του τόπου σας, τα βουνά και τα λαγκάδια, τους παππούδες και τα σπίτια τους, τις γιαγιάδες και τα φαγητά τους, τα καφενεία και τα πανηγύρια που έχετε πάει – οτιδήποτε έχει σχέση με την παράδοσή μας και να κάνετε hashtag #rizesmas ή να ταγκάρετε @rizesmas στο Instagram. Σύντομα θα βγει στον αέρα με τη δική σας βοήθεια».
Τα χρόνια πέρασαν και φτάσαμε στο 2023. Πλέον, οι @rizesmas μετρούν περισσότερους από 138 χιλιάδες followers στο Instagram. Στόχος των ανθρώπων που διαχειρίζονται τη σελίδα, αποτέλεσε από την πρώτη μέρα δημιουργίας της η διατήρηση της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς μέσα από τις αναμνήσεις.
Περνώντας στη δεκαετία των 30, οι δημιουργοί είχαν την ίδια επιθυμία να επιστρέψουν στις ρίζες τους. Καθώς διένυαν την πρώτη καραντίνα, ο Ανδρέας αναγκάστηκε να μείνει για πρώτη φορά μακριά από το χωριό του μετά από πολλά χρόνια. Έτσι, βρήκε τον χρόνο να υλοποιήσει μια ιδέα η οποία σιγόκαιγε στο μυαλό του καιρό. Αρχικά ήθελε να δημιουργήσει μία ψηφιακή πλατφόρμα με παραδοσιακή μουσική – αφού είναι ο άνθρωπος πίσω από τις playlists που βρίσκουμε στο Κασετόφωνο.
Τα πράγματα μπορεί να εξελίχθηκαν κάπως διαφορετικά για τον ίδιο, τον οδήγησαν όμως στο να συνδυάσει τους ήχους με τις εικόνες, καταφέρνοντας να ξυπνήσει μνήμες με τον πιο παραστατικό τρόπο.
Η Σοφία και η Γεωργία, οι δύο γυναίκες που στηρίζουν την online κοινότητα μαζί με τον Αντρέα, κρατάνε – όπως κι εκείνος – από τον Πόντο, τη Θεσσαλία, την Ήπειρο, τη Θράκη και τη Μικρά Ασία. Οι Ρίζες γίνονται ένας κοινός τόπος για όλα μας – είτε έχουμε είτε δεν έχουμε χωριό. Για την ακρίβεια, οι #rizesmas υπάρχουν για να αποκτήσουμε ένα, μέσα από τις εικόνες και τις στιγμές που μοιράζονται καθημερινά μαζί μας και ομορφαίνουν το feed μας.
Στη δική μου περίπτωση, οι παππούδες και οι γιαγιάδες ήταν κατατρεγμένοι πρόσφυγες. Η γιαγιά Μαίντη, χαρακτηριστικά, Εβραία της Θεσσαλονίκης, χρειάστηκε να εγκαταλείψει τον τόπο της για να φυγαδευτεί όταν εισέβαλαν οι Γερμανοί στη Θεσσαλονίκη το 1940. Μπορεί να μην επέστρεψε ποτέ στη Θεσσαλονίκη, οι αναμνήσεις όμως από τη νεανική της ζωή στη συμπρωτεύουσα την ακολουθούν μέχρι σήμερα.
Η γιαγιά Μαίντη δεν είχε την ευκαιρία να μου φτιάξει τηγανιτές πατάτες και αυγά στον κήπο κάποιου χωριάτικου σπιτιού – αν και το έκανε για πολλά χρόνια από το διαμέρισμά της στην Αθήνα. Τις ρίζες μου τις έχω γευτεί μόνο μέσα από τις διηγήσεις της. Η κοινότητα υπάρχει και για ανθρώπους σαν κι εμάς, που το βίωμα της ξενιτιάς μας είναι πολύ πιο οικείο από εκείνο του ανήκειν σε έναν τόπο.
Το γρήγορο πρόχειρο φαγητό που συνηθίζουν να ετοιμάζουν οι γιαγιάδες για τα εγγόνια, το οποίο καταλήγει σε περισσότερα από πέντε διαφορετικά πιάτα, το άνοιγμα του φύλου, το μάζεμα των ελιών, η μπουγάδα στον κήπο, ο ελληνικός καφές και οι ιστορίες που ξεπηδούν από τον πάτο του φλιτζανιού εκείνα τα απογεύματα που τα τζιτζίκια στήνουν χορό: όλα αυτά συμπυκνώνονται και αναβιώνουν στις Ρίζες.
Ακόμα και αν ορισμένες από τις εικόνες που φτάνουν στα μάτια μας μέσα από τα posts της κοινότητας, φαντάζουν ξεπερασμένες, ίσως και καλτ, οι #rizesmas δεν παύουν να αναζητούν σε αυτές την αυθεντικότητα και να αποδέχονται πως αποτελούν κομμάτι των αναμνήσεών μας. «Ποιος δεν αισθάνθηκε ότι θέλει να επιστρέψει στη φύση, να νιώσει ξέγνοιαστος, σε ποιον δεν έλειψε η επαφή και το μοίρασμα; Είναι μια ανάγκη της εποχής το να συγκινηθούμε, να βιώσουμε ουσιαστικά τον χρόνο και να επιστρέψουμε σε στιγμές απλές αλλά γεμάτες», λένε οι ίδιοι οι δημιουργοί για το εγχείρημά τους.
Ο τρόπος με τον οποίο οι άνθρωποι της κοινότητας κατάφεραν να φέρουν φυσιογνωμίες, μέρη και αναμνήσεις κοντά μας μέσα από μία απλή περιήγηση στα social media, γιορτάστηκε για πρώτη φορά τον Σεπτέμβριο του 2022 με το ΡΙΖΕΣ ΦΕΣΤ στη Θεσσαλονίκη. Φέτος, το φεστιβάλ επιστρέφει για δεύτερη χρονιά στήνοντας ένα τεράστιο καλοκαιρινό γλέντι στην Τεχνόπολη, στις 8 Ιουνίου.
Το πανηγύρι θα ξεκινήσει με ηπειρώτικα από τα Μαντζούνια, θα συνεχιστεί με νησιώτικα από το Ξέφραγο Αμπέλι, Μακεδονίτικα και Θρακιώτικα από τη Banda Entopica και θα κλείσει με μουσικές από όλη την Ελλάδα από τους Γκιντίκι. Το ΡΙΖΕΣ ΦΕΣΤ θέλει να σηματοδοτήσει το καλοκαίρι με τον πιο νοσταλγικό τρόπο και να μας κάνει να πιαστούμε από τους ώμους και να χορέψουμε: «Ακόμα και η ανάμνηση είναι κάτι που βιώνεται στο τώρα. Το χθες είναι απλά η ρίζα του», θα πουν οι διοργανωτές του.
«Ένα πανηγύρι, ένα γλέντι, μια γιορτή. Ένα φεστιβάλ σαν αυτά που είχαμε και στο χωριό μας» διαβάζουμε στις ΡΙΖΕΣ για το φεστιβάλ, που θα συστηθεί για πρώτη φορά στην Αθήνα. «Γιατί #rizesmas είναι να πιανόμαστε από τα χέρια με το πρώτο κλαρίνο από τα Ματζούνια, να σέρνουμε νησιώτικα με το Ξέφραγο Αμπέλι, να μην ξέρουμε τα βήματα στα Μακεδονίτικα από τη Banda Entopica και να ουρλιάζουμε ότι ένα “παπόρι έρχεται, να το πω να μη το πω”».