«Δεν θέλω να βάλω ταμπέλα σε αυτό που είμαι, γιατί δυσκολεύομαι. Ο κόσμος δεν καταλαβαίνει και με μπλοκάρει το γεγονός ότι συχνά μου λένε ότι πρέπει να διαλέξω: “είτε είσαι γκέι, είτε straight”», είπε ένας φίλος εν μέσω μιας συζήτησης. Ακούγεται συχνά, όσο παράδοξο κι αν φαίνεται. Αυτό ακριβώς είναι το bi erasure που εκπορεύεται από μισαλλοδοξία απέναντι στα bi άτομα. Δηλαδή, η μη αναγνώριση και μη αποδοχή της αμφιφυλοφιλίας που δημιουργεί την bisexual αορατότητα, καθώς διασπείρεται μια γενικευμένη αμφισβήτηση κάθε bi βιώματος. Η αιτία; Biphobia και έλλειψη κατανόησης ή/και γνώσης. Ειδικά για τους bi άντρες. Υπάρχει επίσης η προκατάληψη ότι οι άνθρωποι δεν μπορούν να έχουν ρομαντική ή σεξουαλική έλξη προς περισσότερα από ένα φύλα. Άλλες φορές βέβαια, μπορεί να σε θεωρούν είτε “πολύ bi”, είτε “όχι αρκετά bi”. Με λίγα λόγια, δεν μπορείς να ικανοποιήσεις κανέναν και βρίσκεσαι σε μια γκρίζα ζώνη που μόνο άγχος και κατάθλιψη προκαλεί.
Τώρα, η έλλειψη κατανόησης για τα pansexual άτομα, μια σεξουαλικότητα που δεν είναι ακόμη ευρέως διαδεδομένη, είναι ακόμη πιο βαθιά. «Α, δηλαδή πας και με ζώα;» είναι η πιο συνηθισμένη -απαράδεκτη- αντίδραση απέναντι σε ένα άτομο που προτιμά τον όρο pan από το bi, γιατί ενώ ο δεύτερος «παίζει» μέσα στο δίπολο του φύλου (άντρας-γυναίκα), ο όρος “pan” είναι πιο συμπεριληπτικός και τρανσφεμινιστικός, καθώς περικλείει και τα τρανς άτομα (όχι μόνο τα cis). Υπάρχει ολόκληρη βιβλιοθήκη που περιμένει να ανακαλυφθεί. Λέγεται “The Bi Pan Library” και ξεκίνησε το 2015, μετά από μια απογοήτευση του Bren Frederick για την έλλειψη πηγών σχετικά με την ιστορία, τη λογοτεχνία και τις τέχνες για την κοινότητα, ειδικά για άτομα με ειδικές ανάγκες ή/και φτωχά μέλη της κοινότητας.
Το να είσαι bi άντρας δεν είναι εύκολο. Είναι πιο σύνηθες (και κανονικοποιημένο) να ακούσεις ότι μια γυναίκα είναι bi, παρά ένας άντρας κι αυτό γιατί οι άντρες έρχονται αντιμέτωποι -πέρα από το man box- με όλη την ομοφοβία και τη φεμφοβία της κοινωνίας. Είναι λιγότερο αποδεκτό για έναν άντρα να τον ελκύει το ίδιο φύλο, απ’ ότι μια γυναίκα ή μια θηλυκότητα, αν και το bi erasure εφαρμόζει σε κάθε περίπτωση.
Αυτό ο Vaneet Mehta το γνωρίζει πολύ καλά και το μεταφέρει στο βιβλίο του Bisexual Men Exist. Αφού πέρασε πάνω από μια δεκαετία προσπαθώντας να ανακαλύψει και να επεξεργαστεί την ταυτότητά του, η εμφάνιση του Vaneet αντιμετωπίστηκε από τον κόσμο με αμφισβήτηση, γελοιοποίηση και φυσικά το -γνωστό και μη εξαιρετέο- bi erasure. Αυτή η εμπειρία τον ενέπνευσε να δημιουργήσει την viral καμπάνια #BisexualMenExist, με στόχο να καταπολεμήσει το μίσος και τον σκεπτικισμό που συναντούν οι άντρες και τους κάνει να νιώθουν μόνοι και παγιδευμένοι.
Στην Ελλάδα, λίγη συζήτηση γίνεται και ξεκινά από τους συνήθεις ύποπτους (ΛΟΑΤΚΙ+ οργανώσεις, περιοδικά και άτομα), χωρίς ο δημόσιος διάλογος περί αποδοχής και ΛΟΑΤΚΙ+ δικαιωμάτων να διευρύνεται σε πιο πλατιά διαστρωμάτωση της κοινωνίας αλλά και σε θεσμικά επίπεδα.
Ο Λ. είναι 27 χρονών, bi, φυσικοθεραπευτής και μένει στον Βόλο. «Αυτοπροσδιορίζομαι ως bi από τα 12, ενώ στα 20 έκανα coming out. Μεγάλωσα στην επαρχία. Όταν είσαι ένα παιδί queer ή bi ή γενικά fluid και μεγαλώνεις σε περιβάλλον επαρχίας είναι πιο δύσκολο να κάνεις coming out», είπε στην Popaganda.
«Έκανα coming out στα 20, γιατί είχα έναν χωρισμό και δεν μπορούσα να το διαχειριστώ, ήμουν μόνος μου στην πόλη μου και οι φίλοι μου ήταν στην Αθήνα. Πήγα στην ψυχολόγο και της είπα ότι φοβάμαι το coming out στους γονείς μου που είναι δύο άνθρωποι της επαρχίας. Οπότε με βοήθησε εκείνη. Νομίζω ότι στον πατέρα μου υπερίσχυσε πιο πολύ η αγάπη που έχει στον γιο του. Μου είπε “Είμαι οκέι από την στιγμή που δεν διατρέχει κίνδυνο η υγεία σου ή δεν κάνεις ναρκωτικά ή δεν έχεις HIV. Απλά πρόσεχε τι κάνεις”. Η μαμά ήταν πιο cool, ήξερε και πρώην σχέσεις μου με αγόρια. Ωστόσο, με τους φίλους και τις παρέες και τη δουλειά έξω δεν είναι το ίδιο. Σαν bi άτομο είναι πιο δύσκολο να κάνεις coming out στον εργασιακό χώρο ή στην παρέα με την οποία πάτε για καφέ. Είναι λίγο δύσκολο να είσαι ο εαυτός σου πραγματικά, χωρίς να υπάρχει labelling.
Στο σχολείο, ο Λ. ένιωθε ότι οι συμμαθητές κι οι συμμαθήτριες λειτουργούσαν σαν καθρέφτης: του αντικατόπτριζαν πράγματα για τον εαυτό του που δεν έβλεπε ή δεν είχε προλάβει να επεξεργαστεί. «Είναι πολύ άβολο να το διώξεις αυτό. Δηλαδή, αρχίζεις να αναρωτιέσαι: είναι έτσι; με βλέπει ο κόσμος έτσι; είναι κάτι κακό; Συν τα κοσμητικά επίθετα που άκουγες..», συμπλήρωσε.
Μετά το coming out, ο Λ. Θεωρεί ότι αυτό που άλλαξε πιο πολύ είναι ο τρόπος που έβλεπε ο ίδιος τον εαυτό του. «Καταλαβαίνεις κάποια πράγματα για το περιβάλλον σου, ωστόσο νομίζω ότι αλλάζει το πως βλέπεις εσύ την σεξουαλικότητά σου. Νιώθεις ότι δεν χρειάζεται πια να κρύβεσαι. Έστω και υπό συνθήκες. Νιώθεις πιο ελεύθερος, πιο άνετος, πιο εφησυχασμένος με εσένα».
Το bi erasure είναι πιο έντονο για τον Λ. όταν πρόκειται για τις straight σχέσεις των bi ατόμων. «Δηλαδή, εγώ σαν bi, αν κάνω κάτι με μια κοπέλα, είναι πάρα πολύ δύσκολο να της πω ότι είμαι bi. Νομίζω ότι εκεί συμβαίνει το bi erasure. Ή στο gay community, που επίσης διακατέχεται από κάποια στερεότυπα και εκεί, αν πεις ότι είσαι bi, δεν το δέχονται και αντιδρούν. Σε πετάνε σε αυτή τη λούπα ότι πρέπει να διαλέξεις. Ή δεν σε πιστεύουν. “Δεν είσαι bi. Είσαι γκέι, απλά δεν το έχεις αποδεχτεί” ακούω να μου λένε συχνά. Έτσι, τις περισσότερες φορές δεν το λέω. Όμως, πριν καταλήξεις να κάνεις σχέση με ένα άτομο, πρέπει πρώτα να έχεις ανοιχτεί σε αυτό το κομμάτι».
Οι bi άντρες θεωρεί ότι είναι μια αρκετά πιο αορατοποιημένη κοινότητα από τις bi γυναίκες. «Νομίζω ότι παγιδεύονται στο ότι ο bi άντρας κάνει gay sex ή straight sex κι επειδή ο άντρας “πρέπει” να είναι πιο straight, ενώ η γυναίκα που είναι μια θηλυκότητα έχει έτσι και αλλιώς το φεμ στοιχείο. Ο άντρας όμως λένε ότι πειραματίζεται γιατί είναι αδερφή. Έτσι, μυθοποιείται η bi ταυτότητα και ο bi το εκμυστηρεύεται πιο εύκολα σε gay άτομα γιατί γνωρίζουν την πλευρά του gay sex οπότε δεν θα τον κρίνουν».
Ο Λ. δεν θα ανοιγόταν ποτέ στο εργασιακό του περιβάλλον. «Στα εταιρικά περιβάλλοντα είναι ακόμα πιο δύσκολο να το πεις, ειδικά σε επαγγέλματα όπως το δικό μου, όπου ερχόμαστε σε επαφή με σώματα και με παθολογία. Είναι ήδη μικρή η κοινωνία. Δεν μπορώ να πω αυτά που θέλω, όπως τα θέλω. Πρέπει να τα καμουφλάρω, γιατί ξέρω ότι θα υπάρξουν θέματα. Θα αρχίσουν να με ρωτάνε. Κι εγώ, όταν βγαίνω, θέλω και να περάσω καλά, να πιω το ποτό μου, να φάω το φαγητό μου. Δεν θέλω να κάνω συζήτηση κάθε φορά και να αισθάνομαι ότι είναι εξαιτίας του προσδιορισμού μου. Είναι αρκετά κουραστικό το να πρέπει να εξηγείς κάθε φορά. Ακριβώς για αυτόν το λόγο έχω σταματήσει. Έχω μονίμως μια κοινωνική προσέγγιση χαμαιλέοντα, το οποίο με έχει κουράσει. Δεν το λες ακριβώς απελευθέρωση», σχολιάζει.
Ο Α. 22 χρονών, bi και φοιτητής Πολιτικών Επιστημών στο ΠΑΠΕΙ, σημείωσε στην Popaganda: «Αυτοπροσδιορίζομαι ως bi, αλλά δεν είναι κάτι το οποίο θεωρώ ότι λειτουργεί σφιχτά σαν ένα κουτί. Είναι απλά ένας τρόπος να κατανοούν κάπως οι γύρω μου το τι μου συμβαίνει. Γενικά πιστεύω στο να μπορούμε να βγαίνουμε από διάφορους κοινωνικούς σχηματισμούς που έχουμε φτιάξει, είτε αυτά είναι σεξουαλικότητες είτε οτιδήποτε άλλο, και να μπορούμε να βλέπουμε την ζωή μας σφαιρικά».
Ήταν γύρω στα 16, όταν στο μάθημα της λογοτεχνίας διάβασε τα Ανεμοδαρμένα Ύψη. «Δεν ξέρω τι ακριβώς ξύπνησε μέσα μου, τι ακριβώς μου έδωσε το έναυσμα, αλλά μια συγκεκριμένη σκηνή στο βιβλίο, όπου ο Heathcliff παρακολουθεί το τι γίνεται στη βίλα μέσα από ένα παράθυρο, και πρόκειται για έναν άνθρωπο που βρισκόταν σε έξαψη, και λόγω των χαρακτηριστικών του, ίσως μου μίλησε. Θεωρώ ότι με βάση αυτό, μπόρεσα κι εγώ πιο εύκολα να εξερευνήσω τη σεξουαλικότητά μου. Δεν ήταν κάτι το οποίο συνειδητοποίησα γρήγορα ο ίδιος, όμως το αποδέχτηκα και μπόρεσα να το επικοινωνήσω σωστά και στον υπόλοιπο κόσμο γύρω μου. Επίσης, ήρθα και σε περισσότερη επικοινωνία με τον εαυτό μου, το τι έχω ανάγκη, το τι είδους ανθρώπους θέλω να με περιτριγυρίζουν. Όμως ήταν μια δύσκολη αρχή, όπως είναι και για πολλά άλλα άτομα στη ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα».
Μέχρι πολύ πρόσφατα, ο Α. αυτοπροσδιοριζόταν ως bi, όμως δεν του αρέσει το δίπολο που υπονοεί ο όρος bi, οπότε προτιμά τον όρο pansexual. «Ωστόσο, βιώνω πάρα πολύ έντονα το φαινόμενο της διαγραφής του βιώματός μου και του ότι θα πρέπει συνέχεια να προσπαθώ να ενταχτώ κάπου που δεν είναι απαραίτητο ότι σε αγκαλιάζουν όλες οι οργανώσεις. Υπάρχουν ακόμη στεγανά στο κομμάτι συγκεκριμένα των bi αντρών, που είναι πιο αορατοποιημένη κοινότητα. Δηλαδή πιο εύκολα μια γυναίκα θα πει ότι είναι bi παρά ένας άντρας, που μπορεί να δεχτεί πιο έντονο ομοφοβικό λόγο. Αυτό ισχύει από την απλή καθημερινότητα του να είσαι bi, γιατί οριακά γίνεσαι ένα αστείο, μια ευκαιρία να σε τρολάρει κάποιος».
«Πρώτα απ’ όλα, γινόταν μια γελοιοποίηση του να είσαι bi γενικά. Δεν μπορεί ο άλλος να καταλάβει ότι μπορεί να είσαι λίγο πιο fluid σαν άτομο και γίνονται διάφορα αστεία, τα οποία ίσως τα ξεχνάς στο λεπτό, αλλά δείχνουν το οικοδόμημα της σκέψης πάνω στο οποίο βασίζονται. Έχω βιώσει και από κάποια γκέι άτομα αυτήν την ανάγκη να σε κατατάξουν κάπου, να γίνεις αντιληπτός προς αυτούς. Φίλοι μου bi έχουν βιώσει από φυσική βία μέχρι προσβολές σε κάποια δουλειά ή πίεση, επειδή δεν είναι το μάτσο στερεότυπο του άντρα. Εντάξει, ίσως εγώ κάνω πιο passing σαν straight άτομο και δεν είναι τόσο έντονες αυτές οι διακρίσεις προς τα εμένα, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχουν κι ότι δεν είναι σημαντικές. Εννοείται όμως ότι δομικά τις υφίσταμαι κι εγώ».
Ενώ είναι ανοιχτός στους φίλους του, στην παρέα του, στα dates, δηλώνει ότι «είναι κάτι που δεν νιώθεις πολύ άνετα να επικοινωνείς κάθε φορά και να εξηγείς, που μπορεί να μην είναι θέμα ντροπής, μπορεί να είναι λόγω κούρασης και το ότι πάλι θα πρέπει εγώ να εξηγώ ποιος είμαι και τι είμαι και να μπω στον ίδιο διάλογο».
Ο Α. θεωρεί ότι «όλα αυτά υπάρχουν και θα υπάρχουν μέχρι να μπορέσουμε να καταπολεμήσουμε αποτελεσματικά και την πατριαρχία και τον καπιταλισμό, ο οποίος ενισχύεται από την πρώτη. Εφόσον ζούμε σε μια κοινωνία η οποία ακόμα δεν έχει στο σύνολό της αποδεχτεί ότι η ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα υπάρχει και έχει ανάγκες και συγκεκριμένες διεκδικήσεις, το να επικοινωνούμε το πώς αισθανόμαστε είναι ένα από τα σημαντικότερα βήματα για να μπορέσουμε να χτίσουμε αυτήν την κατανόηση».
Οι προσδιορισμοί δεν είναι παρά εργαλεία που χρησιμοποιούμε για να κατανοήσουμε τον εαυτό μας και να επικοινωνήσουμε με τους άλλους. Υπάρχουν πολλοί τρόποι για να επιλέξουμε και να χρησιμοποιήσετε τις «ταμπέλες» που πολύς κόσμος ανατριχιάζει και μόνο στην ιδέα αυτών. Για παράδειγμα, μπορεί να χρησιμοποιείται ένας μόνο προσδιορισμός, ένας συνδυασμός πολλαπλών προσδιορισμών, χρήση από διαφορετικές «ταμπέλες» σε διαφορετικές καταστάσεις, ή αλλαγή των προσδιορισμών με την πάροδο του χρόνου. Η λέξη-κλειδί εδώ είναι η ρευστότητα, καθώς θέλουμε απελευθέρωση από «κουτάκια» που βάζει η κοινωνία και όχι εγκλωβισμό σε άλλα.
Η 23η Σεπτεμβρίου είναι ημέρα ορατότητας των bi ατόμων. Μην ξεχάσετε να αγκαλιάσετε -κυριολεκτικά και μεταφορικά, πάντα συναινετικά- τα bi άτομα στο περιβάλλον σας.