Θυμωμένα βήματα στον επάνω όροφο. Φωνές. «Σε μισώ!» Βροντερό κλείσιμο πόρτας. Γροθιές, πάνω στην πόρτα. Στη συνέχεια η μακρόσυρτη κραυγή: «ΜΑΜΑΑΑΑΑΑΑ!»
Αυτό ήταν το «σάουντρακ» της χρονιάς, όταν οι κόρες μου ήταν 11 και 12, μοιράζονταν ένα υπνοδωμάτιο και τσακώνονταν σαν τίγρεις σε κλουβί.
Ως γονέας, είχα σαστίσει. Ήταν σαν κάθε γεύμα ή κάθε βόλτα με το αμάξι να τελείωνε με μιζέρια, και ήμουν πεπεισμένη ότι η οικογενειακή μας ζωή είχε καταστραφεί. Νόμιζα ότι θα τσακώνονται για πάντα, και δεν φαινόταν να υπάρχει κάτι που μπορούσα να κάνω γι ‘αυτό.
Τα αδέλφια τσακώνονται. Μελέτες γονικών αναφορών και παρατήρησης υπολογίζουν τον αριθμό των συγκρούσεων μεταξύ νεαρών αδελφών (7 και κάτω) σε τρεις έως επτά την ώρα.
Ως μητέρα τεσσάρων παιδιών, τώρα 12, 13, 14 και 17, θα έλεγα πολύ περισσότερες.
Οι καβγάδες είναι ιδιαίτερα ανησυχητικοί για τους γονείς, επειδή γνωρίζουμε πόσο σημαντικές είναι οι αδελφικές σχέσεις. Η ελπίδα μας είναι ότι τα παιδιά μας θα είναι σύντροφοι στο παιχνίδι και σύμμαχοι στον έξω κόσμο, και ότι θα είναι εκεί το ένα για το άλλο για πολύ καιρό αφού εμείς φύγουμε. Αλλά η ανάπτυξη αυτών των δεσμών είναι πιο περίπλοκη από ό, τι πολλοί γονείς φανταζόμαστε.
Τα αδέρφια παρέχουν το ένα στο άλλο εκπαίδευση στο πως να ζεις και να δουλεύεις με άλλους ανθρώπους. Παρέχουν επίσης μια σειρά ταχύρρυθμων μαθημάτων για τη διαχείριση έντονων συναισθημάτων: φθόνος, μίσος, θυμός. Σε παιδιά όλων των ηλικιών, αλλά κυρίως στα μικρότερα, η παρόρμηση του ανταγωνισμού για τη γονική φροντίδα είναι έμφυτη. Μεταξύ των εφήβων, η αδελφική σύγκρουση τους βοηθά να επεξεργαστούν την ανάγκη τους να διαφοροποιηθούν από την οικογένεια και να θέσουν τα όριά τους. Συνολικά, οι έρευνες δείχνουν ότι τα οφέλη των αδελφικών διαφωνιών περιλαμβάνουν αυξημένες δεξιότητες στην κατανόηση των άλλων, στη διαπραγμάτευση, στην πειθώ και στην επίλυση προβλημάτων.
Με άλλα λόγια, οι καβγάδες σε ένα βαθμό δεν είναι απλώς αναπόφευκτοι – είναι εκπαιδευτικοί.
Αυτό δεν σημαίνει ότι οι γονείς δεν μπορούν ή δεν πρέπει να προσπαθήσουν να βοηθήσουν τα παιδιά να ξεπεράσουν τις συγκρούσεις τους και να ενισχύσουν τα θετικά συναισθήματά τους. Υπάρχουν πάντα στιγμές που οι γονείς πρέπει να δράσουμε, για χάρη τους (και μερικές φορές για την ασφάλειά τους) ή για τη δική μας ηρεμία. Αλλά ο δρόμος προς την αρμονία – ή την εκεχειρία – θα αψηφά συχνά κάθε κανόνα που οι γονείς πιστεύουν ότι είναι ιερός.
Κανόνες όπως να μην χτυπούν το ένα το άλλο, να μην αποκλείουν το ένα το άλλο, να μην κλέβουν. Και μετά, το ξύλο είναι η απάντηση στην πρόκληση, η κλοπή είναι αντίποινο για μία προσβολή τόσο κακή που δεν είχες καν σκεφτεί να απαγορεύσεις και η μικρή αδελφή που θέλει να παίξει με τους φίλους της μεγάλης είναι η ίδιος που ξεφούρνισε σε όλη την παιδική χαρά τα μυστικά που άκουσε στο τελευταίο sleepover.
Όταν πρόκειται για αδελφικές συγκρούσεις, σπάνια υπάρχουν αθώοι. Ως επί το πλείστον, παιδιά που βλάπτουν το ένα το άλλο, σωματικά ή συναισθηματικά, έχουν ήδη κάνει κάτι που τους είχες πει να μην κάνουν, και δεν θα μάθεις την αλήθεια μέχρι να έρθει η μέρα για την πρόποση του ενός στο γάμο του άλλου.
Όταν το μόνο που ξέρεις είναι ότι αυτός είπε και μετά εκείνη είπε και έπειτα κάποιος έκανε κάτι και στη συνέχεια ήρθαν τα δάκρυα, δοκίμασε αυτό: Φέρσου το ίδιο και στα δύο. Εάν υπάρχει τραυματισμός που χρειάζεται συμπόνια, συμόρφωσέ τους όλους. «Θα πρέπει να πόνεσες πολύ εκεί που σε χτύπησε. Πρέπει να ήσουν πολύ θυμωμένη για να το κάνεις αυτό. Πως μπορούμε να κάνουμε τα πράγματα καλύτερα;»
Εναλλακτικά, εάν είσαι απλώς θυμωμένος μαζί τους, ξέσπασε εξίσου σε όλους. «Φτάνει, το παιχνίδι τελείωσε. Εσύ – άδειασε το πλυντήριο πιάτων. Εσύ – φέρε τη μπουγάδα.» Αν όλοι οι εμπλεκόμενοι αισθανθούν άσχημα, μπορείς να είσαι σίγουρος ότι είσαι στο σωστό δρόμο.
Αλλά στην προσπάθειά μας να βοηθήσουμε τα παιδιά μας να αναπτύξουν τους δεσμούς που φανταζόμασταν, οι γονείς συχνά κάνουμε τα πράγματα χειρότερα. Πεταγόμαστε στη μέση των καβγάδων τους, ευνοούμε το ένα σε σχέση με το άλλο ή παρασυρόμαστε από την ανάγκη τους να είναι “όλα δίκαια”. Αναμένουμε πάρα πολλά όσον αφορά τη στοργή ή απαιτούμε πολύ λίγα όσον αφορά την αντοχή στις αψιμαχίες.
Ακόμη και στο πιο πρακτικό επίπεδο είμαστε συχνά αναποτελεσματικοί, μερικές φορές γελοία, όπως διαπίστωσε η Laurie Kramer, καθηγήτρια εφαρμοσμένης ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο Northeastern.
Πολλοί νέοι γονείς θα μπορούσαν να εμπνευστούν για να αναζητήσουν παρουσιάσεις ή ιστορίες που διδάσκουν σε αδέλφια που τσακώνονται πως να επιλύουν τις διαφορές τους. Αλλά όταν η Dr. Kramer συνέκρινε το πρόγραμμά της More Fun With Sisters and Brothers, το οποίο διδάσκει στα παιδιά πώς να επιλύουν τις διαφορές με τα αδέλφια τους, με ένα διαφορετικό πρόγραμμα χρησιμοποιεί βιβλία και κινούμενα σχέδια για τη διαχείριση αδελφικών συγκρούσεων, διαπίστωσε ότι τα παιδιά που εκτίθενται σε αυτά έμαθαν κάτι εντελώς διαφορετικό.
Όπως περιγράφεται στο βιβλίο των Po Bronson και Ashley Merryman, NurtureShock, «Μετά από έξι εβδομάδες, η ποιότητα της αδελφικής σχέσης είχε καταρρεύσει.» Γιατί; Επειδή οι ιστορίες διδάσκουν επίσης «καινοτόμους τρόπους για να είσαι κακός προς τα μικρότερα αδέλφια σου». Σε μια μεταγενέστερη μελέτη 261 βιβλίων που απεικόνιζαν αδελφικές σχέσεις, η Dr.Kramer διαπίστωσε ότι το μέσο βιβλίο έδειχνε την ίδια ποσότητα κακής όσο και καλής συμπεριφοράς.
Όλα γίνονται πολύ ευκολότερα όταν δεχόμαστε ότι η δουλειά μας ως γονείς δεν είναι να εξαλείψουμε τις συγκρούσεις αλλά να μετριάσουμε τα αποτελέσματά τους. Δυστυχώς, είναι εύκολο να κάνουμε και εκεί λάθος. Οι γονείς συχνά έχουμε μόνο δύο τρόπους διαχείρισης των διαφορών: είτε παρεμβαίνουμε είτε τις αγνοούμε.
Είτε οι “καλοί γονείς γνωρίζουν ότι τα παιδιά πρέπει να διδαχθούν πώς να επιλύουν τις διαφορές τους” (παρεμβαίνουμε) είτε “οι καλοί γονείς γνωρίζουν ότι η σύγκρουση γίνεται για τη γονική προσοχή και έτσι αφήνουν τα παιδιά να τα βρουν μόνα τους” (αγνοούμε). Θεωρητικά, το μόνο που έχετε να κάνετε είναι να αποφασίσετε ποιο είδος “καλού γονέα” είστε.
Στην πράξη υπάρχει μια συνέχεια. Οι γονείς παρεμβαίνουν με το να διδάσκουν τα παιδιά τους πως να επιλύουν τα θέματά τους και στη συνέχεια αγνοούν με το να κάνουν ένα βήμα πίσω για να τους επιτρέψουν να εφαρμόσουν αυτά που έχουν μάθει.
Σε ορισμένες περιπτώσεις, το καλύτερο πράγμα για αδέλφια που τσακώνονται μπορεί να είναι περισσότερος χρόνος για να λύσουν την διαφορά ή να ολοκληρώσουν τον τσακωμό τους. Τα παιδιά ξοδεύουν όλο και περισσότερο χρόνο σε δραστηριότητες διαχωριζόμενες από την ηλικία. Εν τω μεταξύ, τα σπίτια έχουν γίνει μεγαλύτερα. Παρόλο που πολλά παιδιά εξακολουθούν να μοιράζονται το δωμάτιό τους (όπως και τα δικά μου), αυξάνεται ο αριθμός των παιδιών που κοιμούνται μόνα τους. Έχοντας λιγότερη ανάγκη να λύσουν τις διαφορές τους και λιγότερο διαθέσιμο χρόνο για να το κάνουν, ορισμένες διαφωνίες ενδέχεται να διαρκέσουν περισσότερο από ό, τι χρειάζεται.
Αλλά όπως ορισμένα παιδιά χρειάζονται περισσότερο χρόνο μαζί, άλλοι χρειάζονται λιγότερα. Αυτό φάνηκε και στην περίπτωση της οικογένειάς μου. Τα κορίτσια μου είχαν βαθιά συνυφασμένες ζωές. Χρειάστηκε να ωθήσουν μακριά η μία την άλλη για να αποκτήσουν μια σχέση που δεν υπαγορευόταν από αυτή την αναγκαστική συνύπαρξη.
Θυμήθηκα τι μου είπε ένας πατέρας για τα δικά του παιδιά: «Τα πάνε καλά και τσακώνονται καλά». Οι κόρες μου είχαν ήδη μάθει να τα πηγαίνουν καλά. Τώρα έπρεπε να μάθουν να τσακώνονται καλά, και όταν σταμάτησα συνεχώς να παρεμβαίνω, το έκαναν. Έσπρωχναν η μία την άλλη και έλεγαν ασυγχώρητα πράγματα και έπειτα σε κάποιο σημείο, μετά από διάστημα που έμοιαζε πολύς καιρός, κοιταζόντουσαν και συνειδητοποίούσαν ότι ήταν ακόμα εκεί. Ακόμα αδελφές, ακόμα οικογένεια. Ακόμα αγαπώντας η μία την άλλη. Και τα πράγματα βελτιώθηκαν.
Αν αυτό είναι το μάθημα όλων αυτών των καυγάδων, θα το δεχτώ. Αν και θα προτιμούσα να το έχουν μάθει χωρίς να έχουν κάνει εκείνη την τρύπα στον τοίχο τους.
Πηγή: The New York Times