Ποιος είναι τέλος πάντων ο ένοικος της Αμφίπολης; Είναι ο ίδιος ο Μέγας Αλέξανδρος; Κανένας σοβαρός αρχαιολόγος δεν το υποστηρίζει, καμιά επιστημονική θεωρία δεν το δικαιολογεί, είναι όμως η πιο pop εκδοχή, τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό. Ένα δημοφιλές σενάριο υποστηρίζει πως, ενώ ο Μέγας Αλέξανδρος πέθανε στη Βαβυλώνα το 323π.Χ., η μητέρα του Αλεξάνδρου, Ολυμπιάδα μετέφερε τα οστά του στην Αμφίπολη. (Λίγο πιο σοβαρές θεωρίες αναφέρουν ως τόπο ταφής του την Αλεξάνδρεια στην Αίγυπτο βέβαια…)
Πολλες θεωρίες περιστρέφονται γύρω από την οικογένειά του. Είναι η Ρωξάνη, η «βάρβαρη» γυναίκα του από την Περσία, που είχε εξοριστεί στην Αμφίπολη από τον Κάσσανδρο και έπειτα δολοφονήθηκε από τον ίδιο εκεί. Είναι ο Αλέξανδρος Δ., γιος της Ρωξάνης και του Μεγάλου Αλεξάνδρου, που ποτέ δεν γνώρισε τον πατέρα του, είχε την ίδια ακριβώς τύχη με τη μητέρα του στα χερια του Κασσάνδρου. Είναι η Ολυμπιάδα, μητέρα του Αλέξανδρου και σύζυγος του Φίλιππου Β’, επίσης εξόριστη στην Αμφίπολη, που δολοφονήθηκε δια λιθοβολισμού κατ’ εντολήν του Κασσάνδου, έξι χρόνια πριν από τη Ρωξάνη. Είναι η Κλεοπάτρα, κόρη του Φιλιππου Β’ και της Ολυμπιάδας, αδελφή του Αλέξανδρου, που όλοι ήθελαν για σύζυγο και όταν δεν επέλεξε τον Κάσσανδρο, (ω, τι σύμπτωση) την δολοφόνησε.
Η άποψη του καθηγητή του Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Κύπρου, Θεόδωρου Μαυρογιάννη, τονίζει πως ο τάφος ήταν για τον Ηφαιστίωνα. Ο Ηφαιστίων ήταν παιδικός φίλος, αξιωματικός, συνοδοιπόρος του Αλεξάνδρου. Όταν πέθανε ο Ηφαιστίωνας -ξαφνικά, από πυρετό στα Εκβάτανα- ο Αλέξανδρος έμεινε τρεις ημέρες χωρίς τροφή και διέταξε να σβήσει το ιερό πυρ στους ναούς όλης της χώρας (όπως όριζε το εθιμικό των Περσών στους θανάτους των βασιλέων). Η θεωρία που υποστηρίζει ότι μπορεί να είναι ο «ένοικος» του Τύμβου Καστά, λέει ότι ο τάφος χτίστηκε κατά παραγγελία του Αλεξάνδρου το 325 π. Χ.
Ο Καθηγητής Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου του Berkeley Stephen Miller από την άλλη, αποκλείει όλες αυτές τις εκδοχές -άνοιξε το ενδεχόμενο να είναι οικογενειακός τάφος. Υποστηρίζει πως το ταφικό μνημείο της Αμφίπολης δεν είναι τυπικός μακεδονικός τάφος, εκτιμώντας ότι πρόκειται για προγονικό τάφο επιφανούς οικογένειας του 4ου π.Χ. αιώνα.
Άλλη θεωρία θέλει το μνημείο να είναι ρωμαϊκό. Με αυτές τάσσεται η καθηγήτρια Κλασσικής Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών, Όλγα Παλαγγιά. “Εκτιμώ ότι στον τάφο βρίσκεται κάποιος από τους Ρωμαίους στρατηγούς που έπεσαν στη μάχη των Φιλίππων, του 42π.Χ.” έχει αναφέρει. Παράλληλα, υπάρχουν θεωρίες που υποστηρίζουν πως το μνημείο είναι πολυάνδριο, καθώς στην Αμφίπολη είχαν συμβεί πολλές πολεμικές επιχειρήσεις: πιθανώς, ο Τύμβος Καστά και λόγω μεγέθους, είναι πολυάνδριο, μνημείο πεσόντων ή κενοτάφιο. Είτε από τη μάχη των Φιλιππων -κοντινή θεωρία στης κυρίας Παλαγγιά- είτε από τη μάχη του Δραβίσκου, το 422 τη μάχη της Αμφίπολης..
Ακούσαμε βέβαια και την περισπούδαστη ανάλυση ότι εκεί ήταν νεκρομαντείο που οδηγούσε στις πύλες του Κάτω Κόσμου. Όταν ξεκίνησαν τα δημοσιεύματα για την ανασκαφή, ακούσαμε προτροπές να μπει ένας μεγάλος σταυρός έξω από τον τάφο, διότι θα ξυπνούσαν τα δαιμόνια που ήταν μέσα και θα κατέστρεφαν αν όχι τη χώρα, σίγουρα την περιοχή.
Πρόσφατα όμως, οι ανασκαφές έφτασαν σε αδιέξοδο καθώς νεκρός δεν βρέθηκε, ούτε ταφικός θάλαμος. Εξετάζεται το ενδεχόμενο για υπόγειες κρύπτες, και τα σενάρια συνεχίζουν να φουντώνουν, αφού η ανασκαφή έχει φτάσει μόνο 25 μέτρα από τα συνολικά 158,4 μέτρα της διαμέτρου του τύμβου. Έχουμε να ακούσουμε ακόμα πολλά.
