«Οκτάωρη! Οκτάμηνη! Τρία χρόνια στον αέρα έψαχνα δουλειά. Ξαφνικά έγινε…», φωνάζει η Άννα ενθουσιασμένη. Είμαστε στην οδό Δεληγιώργη του Μεταξουργείου, στο εσωτερικό ενός κτιρίου που προσφέρει τη δυνατότητα σε ανθρώπους που βρέθηκαν στον δρόμο ή φιλοξενούνται σε ξενώνες και καταλήψεις να εκμεταλλευτούν βασικές υπηρεσίες, όπως είναι η ιατρική φροντίδα, ένα απλό καθημερινό ντουζ, το πλύσιμο των ρούχων τους, αλλά και να δεχθούν συμβουλές και καθοδήγηση για την εύρεση εργασίας, βασικό βήμα για την επανένταξή τους στον κοινωνικό ιστό. Είναι το Κέντρο Ημέρας Αστέγων της PRAKSIS.
Μπαίνοντας μέσα, ο πρώτος χώρος που συναντάει κανείς είναι η κοινωνική υπηρεσία. Εκεί, οι ενδιαφερόμενοι συμπληρώνουν το ιστορικό κι ενημερώνοναι για το πώς λειτουργεί το Κέντρο. Ποτήρια για νερό, καφέ ή τσάι και κομμάτια κέικ περιμένουν στον πάγκο ακριβώς απέναντι, ενώ λίγο πιο μέσα είναι το σαλόνι που μπορούν να καθίσουν και να δουν τηλεόραση. Είναι μεσημέρι και περίπου 25 άτομα ξεκουράζονται εκεί. Είναι σχετικά λίγοι, γιατί οι περισσότεροι έχουν πάει στα συσσίτια, συνήθως τις ώρες αιχμής δεν χωράς να περάσεις από τον κόσμο.
Στον χώρο υποδοχής μπορεί να πάρει κανείς ένα ποτήρι νερό, τσάι ή καφέ και να καθίσει στο βάθος, όπου υπάρχει και τηλεόραση.
Η πρώτη επαφή με την κοινωνική υπηρεσία.
Ο κύριος σκοπός είναι «ο άνθρωπος σιγά-σιγά να ενταχτεί ξανά στο κοινωνικό σύνολο. Το δύσκολο κομμάτι είναι να βοηθήσουμε τους ανθρώπους αυτούς να βγάλουν το πετσί της αστεγίας από πάνω τους», μου λέει ο Αλέξης Μαργαλιάς, γενικός διευθυντής της PRAKSIS, που στοχεύει στην καταπολέμηση του κοινωνικού και οικονομικού αποκλεισμού ευπαθών κοινωνικά ομάδων και στην υπεράσπιση των ατομικών και κοινωνικών δικαιωμάτων τους.
Πώς ξεκίνησε όμως το Κέντρο Ημέρας; Όπως αναφέρει ο διευθυντής της PRAKSIS, «μια μέρα περπατούσαμε με τον Τζανέτο Αντύπα, τον πρώην πρόεδρο της PRAKSIS που δυστυχώς χάσαμε μέσα στη χρονιά, και είδαμε έναν άνθρωπο να πλένει τα πόδια του σε έναν πυροσβεστικό κρουνό. Εκείνος παρατήρησε το προφανές, πως λείπει από την Ελλάδα ένα μέρος όπου οι άνθρωποι θα μπορούν να κάνουν το μπάνιο τους και να πλένουν τα ρούχα τους, να παρέχουν στον εαυτό τους κάποια στοιχειώδη καθημερινά. Κι έτσι, το φτιάξαμε…»
Εκατοντάδες άνθρωποι καθημερινά περνούν από το κέντρο για να ικανοποιήσουν βασικές τους ανάγκες…
…όπως το πλύσιμο των ρούχων αλλά και των ίδιων.
Φυσικά, είναι όλοι ευπρόσδεκτοι. Δεν έχει σημασία η εθνικότητα, δεν υπάρχει κανενός είδους γραφειοκρατικός έλεγχος εγγράφων, δεν παίζει ρόλο το φύλο και η σεξουαλικότητα, ούτε αν κάποιος είναι τοξικοεξαρτημένος. «Οι άνθρωποι που έχουν ανάγκη τέτοιες υπηρεσίες είναι αποκλεισμένοι από το υπάρχον σύστημα της χώρας, είτε κοινωνικό είτε ιατρικό. Το μόνο κριτήριο είναι να μην παίρνει κάποιος άνθρωπος τις υπηρεσίες του από αλλού. Δεν ελέγχουμε τίποτα άλλο. Είναι η μοναδική δομή στην Ελλάδα που λειτουργεί έτσι» σημειώνει ο Αλέξης Μαργαλιάς, σημειώνοντας και την ύπαρξη των άλλων δύο Κέντρων Ημέρας στον Πειραιά και στην Θεσσαλονίκη που προσφέρουν τις ίδιες υπηρεσίες.
«Προσπαθούμε να τους κάνουμε να ενδιαφερθούν για τον εαυτό τους. Γι’ αυτό έχουμε κομμωτήριο, γιατί όταν κάποιος αρχίζει κι ενδιαφέρεται για την εμφάνισή του, σημαίνει ότι θέλει να γίνει αποδεκτός κι αρεστός και σε κάποιους άλλους», προσθέτει. Είναι ένα πρώτο βήμα για να μπορέσουν να ενταχτούν, κατεύθυνση προς την οποία τους βοηθάνε οι εργασιακοί σύμβουλοι, προκειμένου να βρουν μια δουλειά και να μπουν σε μια τροχιά αποκατάστασης.
Μετανάστες, πρόσφυγες και ημεδαποί συμβιώνουν αρμονικά στο Κέντρο Ημέρας.
Σημαντική παροχή πρωτοβάθμιας ιατρικής βοήθειας.
Δύο φορές την εβδομάδα, οι οικογένειες μπορούν να πηγαίνουν στην Παιδική Γωνιά και να απασχολούνται τα παιδιά τους.
Το φαινόμενο της αστεγίας ολοένα και αυξάνεται. «Δυστυχώς, η ζήτηση είναι πολύ μεγαλύτερη από αυτό που μπορούμε να προσφέρουμε. Με χωρητικότητα 250 ατόμων σε ημερήσια βάση, δεν μπορούμε να ανταποκριθούμε σε όλες τις ανάγκες, οπότε αναγκαστικά λειτουργούμε με ραντεβού. Οι ανάγκες είναι απεριόριστες και οι πόροι περιορισμένοι» λέει ο γενικός διευθυντής, ενώ η υπεύθυνη του Κέντρου Ημέρας, Ιωάννα Περτσινίδου, συμπληρώνει πως στις έκτακτες περιπτώσεις είτε ιατρικές είτε καιρικές (π.χ. έντονο ψύχος), ανατρέπεται η διαδικασία των προκαθορισμένων συναντήσεων. «Όταν πέφτει η θερμοκρασία, βγαίνουμε στους δρόμους και κάνουμε street work, μοιράζοντας ζεστό τσάι, σταφίδες και σνακ».
Στις υπόλοιπες υπηρεσίες/διευκολύνσεις που παρέχει το Κέντρο Υπάρχει ας προστεθούν δύο δωμάτια, ένα για θηλασμό αλλά κι ένας χώρος με παιχνίδια, μόνο για τις οικογένειες κάθε Τρίτη και Πέμπτη. Αναπτύχθηκε χάρη στους εθελοντές, ακριβώς όπως η κινηματογραφική λέσχη τα Σαββατοκύριακα και η βιβλιοθήκη.
Ο κύριος Λεωνίδας συγκέντρωσε τα βιβλία και έκανε την ταξινόμηση και καταλογογράφησή τους.
Ο κύριος Λεωνίδας είναι εθελοντής στην PRAKSIS από την αρχή της λειτουργίας του Κέντρου Ημέρας. Ήταν πολιτικός μηχανικός και ασχολείται με την αρχαία φιλοσοφία, μεταφράζοντας αγγλικά ή γαλλικά φιλοσοφικά βιβλία. «Μένω στα Δικαστήρια και τον Δεκέμβριο του ‘13 ψάχνοντας να δώσουμε κάτι ρούχα, είδα τυχαία μια ανακοίνωση για την PRAKSIS. Πήγα στα κεντρικά γραφεία στην Στουρνάρη και με ρώτησαν αν ενδιαφέρομαι να γίνω εθελοντής. Γιατί όχι; Κάναμε ένα σεμινάριο και ξεκίνησα» αναφέρει στην Popaganda.
Όταν άρχισαν να έρχονται δωρεές βιβλιών, ο κύριος Λεωνίδας έπιανε κουβέντα με τους ανθρώπους γύρω από αυτά. «Με ρώτησαν, λοιπόν, αν θέλω να ασχοληθώ με τη δημιουργία βιβλιοθήκης, η οποία επίσημα ξεκίνησε τον Δεκέμβρη του ‘14», εξιστορεί το χρονικό. Η βιβλιοθήκη είναι πραγματικά εντυπωσιακή. Έχει πάνω από 4.000 τίτλους, με πολλά ξενόγλωσσα βιβλία σε αγγλικά, γαλλικά και λίγα γερμανικά, ενώ αναζητούν κι αραβικά. Καλύπτουν όλες τις κατηγορίες, από γεωγραφία, τέχνη, ιστορία, φυσική, φιλοσοφία, ψυχολογία, και φυσικά λογοτεχνία. Αλλά διαθέτουν κι εγκυκλοπαίδειες, λεξικά και ορισμένα σπάνια βιβλία τυπωμένα τους προηγούμενους αιώνες. «Όλα φτιάχνονται με βάση τι ζητάνε οι άνθρωποι. Όταν εμφανιστηκε ο πρώτος άνθρωπος που μας είπε “να ‘χαμε ένα βιβλίο να διαβάσουμε”, καταλάβαμε ότι πρέπει να φτιάξουμε μια βιβλιοθήκη» προσθέτει ο Αλέξης Μαργαλιάς.
Χρειάζεται η βιβλιοθήκη σε κάποιον που δεν έχει που να μείνει τα βράδια; Μήπως είναι μια πολυτέλεια, ίσως μια ψευδαίσθηση κανονικότητας, που περισσότερο συμβάλλει στο να κοιμούνται καλύτερα τα βράδια εκείνοι που την έφτιαξαν παρά εκείνοι που τη χρησιμοποιούν; «Μη θεωρείς δεδομένο ότι κάποιος που είναι τρία ή περισσότερα χρόνια στον δρόμο, θέλει να μπει ξανά σε σπίτι. Πρώτα πρέπει να ενδιαφερθεί ξανά για τον εαυτό του. Κι αυτό καλύπτει ένα ευρύ φάσμα, από την καθαριότητα μέχρι το να περάσει το χρόνο του εκδηλώνοντας την επιθυμία να διαβάσει. Όταν προχωρήσει αρκετά αυτή η διαδικασία, είναι σχεδόν έτοιμος να δεχτεί τη βοήθεια εργασιακών συμβούλων για να βρει δουλειά», είναι η απάντηση του γενικού διευθυντή της PRAKSIS.
Η βιβλιοθήκη είναι δανειστική, ο κόσμος έρχεται και παίρνει βιβλία, τα κρατάει για μια εβδομάδα ή και περισσότερο. «Υπάρχει κίνηση κι ενδιαφέρον. Κατά καιρούς κάνουμε και προβολές, κυρίως ντοκιμαντέρ, και οργανώνουμε συζητήσεις για διάφορα θέματα, από φιλοσοφία και ιστορία μέχρι τεχνολογία κι αρχιτεκτονική. Ό,τι θα ενδιέφερε τον καθένα από μας» σχολιάζει ο κύριος Λεωνίδας που κέρδισε επάξια τον τίτλο του βιβλιοθηκάριου, ενώ τονίζει ότι πηγαίνουν πολύ αξιόλογοι άνθρωποι εκεί, με ενδιαφέροντα. «Το βλέπω από τα βιβλία που ζητάνε και διαβάζουν. Και δεν υπάρχουν απώλειες. Κάποιοι μπορεί να αργήσουν πέντε-έξι μήνες να επιστρέψουν το βιβλίο, όμως τελικά το θυμούνται και το φέρνουν πίσω»
Όταν έρχεται χειμώνας…
…η ανάγκη για έναν ζεστό χώρο και ένα αφέψημα γίνεται πιο έντονη.
Καμιά δεκαριά άτομα είναι τακτικοί επισκέπτες, μόνιμοι και φανατικοί. Αν καμιά φορά δεν δουλεύει η βιβλιοθήκη, τους κακοφαίνεται πολύ. «Σας χάσαμε» λένε. Όπως υπολογίζει χοντρικά ο κύριος Λεωνίδας, η βιβλιοθήκη αυτή έχει εξυπηρετήσει γύρω στους 150 ανθρώπους.
«Τους δίνει διέξοδο το διάβασμα και φαίνεται» μου λέει και προσθέτει η Ιωάννα Περτσινίδου: «Το μαγικό πράγμα που κάνει η βιβλιοθήκη κι αυτού του είδους η ενασχόληση είναι ότι βοηθά αυτούς τους ανθρώπους να κάνουν διάλειμμα από μια καθημερινότητα πολύ φιξαρισμένη – το πρωί πηγαίνουν στο Κέντρο Ημέρας, το μεσημέρι στο συσσίτιο, το βράδυ θα βρουν την γωνιά τους και θα κοιμηθούν. Είναι ανυπολόγιστης αξίας, αν συντελέσει η δραστηριότητα αυτή στο να κάνουν το κλικ και να θυμηθούν την πραγματικότητα που είχαν πριν».
Ξανά ο λόγος στον κύριο Λεωνίδα που με το επικοινωνιακό του χάρισμα, κυρώς την ικανότητά του να ακούει, γίνεται ο φίλος που πολλές φορές ψάχνουν απεγνωσμένα οι επισκέπτες του Κέντρου. «Νομίζω ότι το εκτιμούν πολύ. Δεν προσπαθείς απλά να τους δώσεις ένα βιβλίο, αλλά να τους προσεγγίσεις. Πολλές φορές, σε βλέπουν διαφορετικά. Έρχονται και σου λένε πράγματα έξω από το πλαίσιο των δραστηριοτήτων του Κέντρου. Θέλουν μια ανθρώπινη επαφή και προσπαθούμε να την καλλιεργούμε», αναφέρει ο ίδιος.
Η Ιωάννα Περτσινίδου, υπεύθυνη του Κέντρου Ημέρας Αθήνας.
Η Μαρία πηγαίνει στην βιβλιοθήκη για να βλέπει τους φίλους της, να ανταλλάσσει καμιά κουβέντα και να γαληνεύει…
Η Μαρία, 58 ετών, δεν έχει σπίτι από το 2011. «Σε αυτά που θέλω, με καλύπτει το Κέντρο, γι’ αυτό εξακολουθώ κι έρχομαι. Έχω άμεση επικοινωνία με τον γιατρό, ας πούμεμεθαύριο πρέπει να κάνω εγχείρηση κοίλης, αλλά πηγαίνω και στη βιβλιοθήκη και στους εργασιακούς συμβούλους. Αν δεν έχουν εδώ την υπηρεσία που θέλω, πάω αλλού» λέει. Είναι μόνη της, χωρίς παιδιά και γονείς, και για να βρει ένα χαρτζιλίκι μαζεύει ανακυκλώσιμα υλικά.
«Έχω ανάγκη από ένα εισόδημα. Κοίτα να δεις τι αδικία γίνεται. Εμείς που μένουμε σε κλειστή δομή φιλοξενίας, σ’έναν ξενώνα δηλαδή, δεν μπορούμε να πάρουμε ούτε το μέρισμα, ούτε επίδομα. Γιατί είμαστε έτσι αποκλεισμένοι;» αναρωτιέται. «Όλοι παίρνουμε αντικαταθλιπτικά. Η ψυχολογία μου θα ήταν καλύτερη αν είχα έστω κι 100€ το μήνα σε σταθερή βάση, για να μη φοράω μεταχειρισμένα παπούτσια και ρούχα. Ό,τι φοράω αυτήν την στιγμή, εκτός από το εσώρουχό μου, είναι χαρισμένα. Τώρα ψάχνω μια νυχτικιά για το νοσοκομείο, γιατί δεν έχω. Δεν είναι ευχάριστο αυτό. Όταν μένεις άστεγος, δεν μπορείς να πάρεις πολλά πράγματα. Παίρνεις μόνο πράγματα που φαντάζεσαι ότι θα σε εξυπηρετήσουν, ένα καλό ζευγάρι παπούτσια, δύο ζευγάρια κάλτσες».
Άνθρωποι μέσα στην κρίση, πέρασαν από αυτό το κατώφλι και τα κατάφεραν.
Η Μαρία πηγαίνει στο Κέντρο Ημέρας για να δει γνωστούς της, να μάθει αν δικαιούται κάτι ή αν βρέθηκε καμια θέση εργασίας. «Τις Τετάρτες πηγαίνω στην βιβλιοθήκη. Το καλό είναι ότι τα άτομα που βρισκόμαστε στη βιβλιοθήκη, είμαστε διαφορετικά. Δεν μπορώ να κάνω παρέα με λαμόγια και εμπόρους. Δεν ήμουν ποτέ λαμόγιο, έκανα κάποιες κακές επιλογές και με την κρίση, ξέμεινα. Δεν κολλάω με τέτοια άτομα. Ενώ με τα παιδιά στην βιβλιοθήκη που έχουμε σαν χόμπι το διάβασμα, έχουμε επικοινωνία. Ένα παιδί είχε κερδίσει πρόσκληση σε θέατρο τις προάλλες και μας ρώτησε ποιός θέλει να πάει. Ενδιαφερόμαστε για εκδηλώσεις, θέατρα, συναυλίες. Προσπαθούμε να συνεχίσουμε τα χόμπι που είχαμε όταν είχαμε λεφτά»
Στην βιβλιοθήκη, η Μαρία γαληνεύει, βλέπει τους φίλους της, λένε κανένα αστείο, ανταλλάσσουν απόψεις, πράγμα που βοηθάει πολύ στην ψυχολογία της. «Με πρόχειρους υπολογισμούς, μπορώ να πω ότι περίπου 150 άνθρωποι βρήκαν δουλειά μέσω του προγράμματος Στέγασης κι Επανένταξης που ξεκίνησε το 2015» λέει ο Αλέξης Μαργαλιάς, ενώ χαιρετά έναν άνδρα στο διάδρομο που ενώ ήταν τοξικοεξαρτημένος, πάλεψε με τα προβλήματά του κι εν τέλει βρήκε δουλειά.
Πολλοί άνθρωποι που πέρασαν από το Κέντρο Ημέρας Αστέγων, επέστρεψαν ύστερα ως εθελοντές. Η δική τους διαδρομή είναι το καλύτερο παράδειγμα και το πιο ουσιαστικό κουράγιο. Είναι άνθρωποι που μέσα στην κρίση, πέρασαν από εκείνο το κατώφλι και τα κατάφεραν. Και δεν ξέχασαν ότι είναι η σειρά τους να προσφέρουν…