Ο Μοχάμεντ πάσχει από εγκεφαλική διαταραχή. "Ο γιατρός μου είπε ότι πρέπει να τον έχω πάντα καθαρό, όμως ζούμε σε ένα μικρό τμήμα μιας σκηνής και όταν βρέχει γεμίζουν τα πάντα λάσπη. "Δεν έχουμε ρεύμα και θέρμανση, οπότε κάνω μπάνιο τον Μοχάμεντ κάθε δύο εβδομάδες", λέει η μητέρα του Γκιούλ.
«Τα πέντε τελευταία χρόνια έχω εργαστεί σε πολλούς καταυλισμούς προσφύγων στην Ελλάδα, όμως η κατάσταση στα ελληνικά νησιά αυτή τη στιγμή είναι εκτός ελέγχου. Πάνω από 42.000 άνθρωποι ζουν κάτω από άθλιες συνθήκες υπό περιορισμό για μήνες, περιμένοντας να διεκπεραιωθεί η αίτηση ασύλου τους. Την ίδια στιγμή οι τοπικές κοινωνίες έχουν αφεθεί να αντιμετωπίσουν μόνες τους τις συνέπειες αυτού του αποτυχημένου συστήματος υποδοχής.
Αυτές οι συνθήκες είναι πλέον γνωστές σε όλους, χάρη στις χιλιάδες εικόνες που προβάλλονται από τα μέσα ενημέρωσης και τις ΜΚΟ. Αυτό όμως που δεν μπορεί να περιγραφεί εύκολα με λέξεις ή με φωτογραφίες είναι το μέγεθος της απόγνωσης αυτών που έχουν εγκλωβιστεί, ανθρώπων που περισσότερο επιβιώνουν παρά ζουν, συχνά χωρίς ρεύμα, θέρμανση και, χωρίς ούτε καν αρκετό πόσιμο νερό.
Πριν από λίγες εβδομάδες, μίλησα με μητέρες που έχουν παιδιά με σύνθετα και χρόνια νοσήματα, όπως διαβήτη, εγκεφαλικές βλάβες και καρδιοπάθειες, και οι οποίες δεν έχουν άλλη επιλογή από το να ζουν στον καταυλισμό της Μόριας στη Λέσβο.
Η πρώτη μητέρα με την οποία μίλησα ήταν η Σαμσεγιέ. Η εξάχρονη κόρη της, Ζάχρα, έχει αυτισμό. Η Σαμσεγιέ είναι μόλις 27 ετών και χρειάζεται απεγνωσμένα βοήθεια. Λόγω της κατάστασής της, η Ζάχρα συνεχώς κινείται, φωνάζει και πέφτει πάνω στα μεταλλικά διαχωριστικά που οριοθετούν τα τρία τετραγωνικά μέτρα χώρου που έχουν δοθεί σε αυτή την τριμελή οικογένεια για να μείνει.
“Οι γείτονες θυμώνουν μαζί μου επειδή η Ζάχρα κάνει πολύ θόρυβο, αλλά δεν μπορούμε να την ελέγξουμε. Η συμπεριφορά αυτή οφείλεται στη διαταραχή” λέει η Σαμσεγιέ, με τα δάκρυα να κυλούν στο πρόσωπό της. “Συχνά τη νύχτα έχει κρίσεις, και δεν έχουμε κανέναν εκεί να μας βοηθήσει. Ζητάω μόνο ένα μέρος όπου η Ζάχρα θα έχει αρκετό χώρο για να παίζει όπως τα άλλα παιδιά, και να τη δει ένας εξειδικευμένος γιατρός”.
“Οι γείτονες θυμώνουν μαζί μου επειδή η Ζάχρα κάνει πολύ θόρυβο, αλλά δεν μπορούμε να την ελέγξουμε. Η συμπεριφορά αυτή οφείλεται στη διαταραχή. Συχνά τη νύχτα έχει κρίσεις, και δεν έχουμε κανέναν εκεί να μας βοηθήσει. Ζητάω μόνο ένα μέρος όπου η Ζάχρα θα έχει αρκετό χώρο για να παίζει όπως τα άλλα παιδιά, και να τη δει ένας εξειδικευμένος γιατρός”.
Η Άννα Παντελιά με τη μικρή Ζάχρα
Στη Λέσβο δεν υπάρχουν εξειδικευμένοι γιατροί για τον αυτισμό. Ο μόνος τρόπος να βελτιωθεί η κατάσταση της Ζάχρα είναι να βρεθεί εξειδικευμένη βοήθεια και μεταφορά σε κάποιο μεγάλο νοσοκομείο στην ηπειρωτική χώρα.
Η Γκιουλ* είναι μια άλλη μητέρα που αγωνίζεται να προστατέψει το παιδί της, τον τρίχρονο Μοχάμεντ, που πάσχει από εγκεφαλική διαταραχή. “Ο γιατρός μου είπε ότι πρέπει να τον έχω πάντα καθαρό, όμως ζούμε σε ένα μικρό τμήμα μιας σκηνής και όταν βρέχει γεμίζουν τα πάντα λάσπη” μου λέει η Γκιούλ*. “Δεν έχουμε ρεύμα και θέρμανση, οπότε κάνω μπάνιο τον Μοχάμεντ κάθε δύο εβδομάδες”.
Τα πράγματα δεν είναι καλύτερα για τη Σάιντο* που μεταφέρθηκε σε ένα γειτονικό διαμέρισμα αφού έμεινε τρεις μήνες στη Μόρια μαζί με τον γιο της, τον Αμπντούλ, που είναι εντελώς παράλυτος, και τα άλλα τρία παιδιά της. Η φωνή της Σάιντο είναι καθαρή και δυνατή, όμως αγωνίζεται να συγκρατήσει τα δάκρυά της.
“Είμαι μια μητέρα μόνη με ένα άρρωστο παιδί που δεν μπορεί να σταθεί όρθιο, δεν μπορεί να κάτσει και δεν μπορεί να κουνηθεί καθόλου” λέει με φωνή που σπάει. “Τα άλλα τρία παιδιά μου είναι μόνα τους, επειδή πρέπει να είμαι συνέχεια με τον Αμπντούλ. Ο Αμπντούλ μπορεί να κινήσει μόνο τα μάτια και τους μυς του προσώπου του. Επιπλέον, έχει νοητική υστέρηση και δεν μιλάει καθαρά, όμως τον καταλαβαίνω πολύ καλά όταν μου λέει: Μόρια όχι καλή”.
Είναι δύσκολο να πιστέψεις ότι, μετά από πέντε χρόνια της προσφυγικής κρίσης, η ελληνική κυβέρνηση και η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν μπορούν ούτε να προσφέρουν ρεύμα, θέρμανση και αρκετό νερό σε οικογένειες σαν κι αυτή.
Είναι δύσκολο να κοιμηθείς το βράδυ όταν ξέρεις ότι μερικά χιλιόμετρα μακριά, παιδιά όπως η Ζάχρα και ο Μοχάμεντ δεν μπορούν να κοιμηθούν επειδή είναι άρρωστα, κρυώνουν και φοβούνται.
“Είμαι μια μητέρα μόνη με ένα άρρωστο παιδί που δεν μπορεί να σταθεί όρθιο, δεν μπορεί να κάτσει και δεν μπορεί να κουνηθεί καθόλου. Τα άλλα τρία παιδιά μου είναι μόνα τους, επειδή πρέπει να είμαι συνέχεια με τον Αμπντούλ. Ο Αμπντούλ μπορεί να κινήσει μόνο τα μάτια και τους μυς του προσώπου του. Επιπλέον, έχει νοητική υστέρηση και δεν μιλάει καθαρά, όμως τον καταλαβαίνω πολύ καλά όταν μου λέει: Μόρια όχι καλή”.
Είναι δύσκολο να μαθαίνεις ότι άνθρωποι που διέφυγαν από πολέμους και βασανιστήρια και διέσχισαν θάλασσες μαχαιρώθηκαν μέχρι θανάτου στη Μόρια.
Είναι δύσκολο να μαθαίνεις ότι η γυναίκα που σε υποδέχτηκε πολλές φορές στη σκηνή της στη Μόρια δεν πρόκειται να σου ξανατηλεφωνήσει, επειδή κάηκε ζωντανή προσπαθώντας να ζεστάνει την οικογένειά της.
Είναι δύσκολο να βλέπεις αυτό το μέγεθος δυστυχίας στη χώρα σου, εδώ στην Ευρώπη, της οποίας οι θεμελιώδεις αξίες υποτίθεται ότι είναι η ελευθερία, η δημοκρατία, η ισότητα, ο σεβασμός της ανθρώπινης αξιοπρέπειας και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Η αναζήτηση ασύλου συνιστά ανθρώπινο δικαίωμα ομως δυστυχώς, σήμερα στην Ευρώπη, οι αξίες και τα δικαιώματα αυτά γίνονται σεβαστά επιλεκτικά.
Ως Ελληνίδα και Ευρωπαία πολίτης, ντρέπομαι βαθιά για τον πόνο που προκαλεί η χώρα μου και η Ευρωπαϊκή Ένωση στη Σαμσεγιέ, την Γκιουλ, τη Σάιντο* και στις χιλιάδες άλλες μητέρες που ήρθαν εδώ ελπίζοντας σε μια καλύτερη ζωή. Δεν μπορώ πλέον να τις κοιτάξω στα μάτια, καθώς ξέρω ότι αποτύχαμε».
*Τα ονόματα δεν είναι τα πραγματικά
Η Άννα Παντελιά εργάζεται ως υπεύθυνη Επικοινωνίας Πεδίου με τους Γιατρούς Χωρίς Σύνορα. Οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα παρέχουν ιατρική και ανθρωπιστική βοήθεια σε αιτούντες άσυλο και μετανάστες στην Ελλάδα από το 1996. Το 2014 επαναπροσδιόρισαν τις δράσεις τους στην Ελλάδα, προκειμένου να καλύψουν τις ανάγκες του αυξανόμενου αριθμού αιτούντων άσυλο, προσφύγων και μεταναστών που έφταναν στα ελληνικά νησιά και την ενδοχώρα από την Τουρκία. Από το 2016, οι ιατρικές ομάδες των Γιατρών Χωρίς Σύνορα στην Ελλάδα παρέχουν πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας, θεραπεία για χρόνια νοσήματα, υπηρεσίες σεξουαλικής και αναπαραγωγικής υγείας, φυσιοθεραπεία, υπηρεσίες ψυχικής υγείας και ολοκληρωμένη φροντίδα κοινωνικής στήριξης. Σήμερα οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα έχουν προγράμματα στη Λέσβο, τη Σάμο, τη Χίο και την Αθήνα.