Andy Warhol, The Last Supper, 1986, Screenprint and colored graphic art paper collage on paper © The Andy Warhol Foundation for the Visual Arts, Inc. / DACS/Artimage 2018.
Tο θέμα του Μυστικού Δείπνου ήταν συχνό στην εκκλησιαστική απεικόνιση από τα πρώτα χριστιανικά χρόνια (συναντάται ήδη στις ρωμαϊκές κατακόμβες) λόγω της διπλής του σημασίας: είναι η ανακοίνωση του Ιησού προς τους μαθητές του ότι κάποιος ανάμεσα τους θα τον προδώσει αλλά και η εγκαθίδρυση του μυστηρίου της Θείας Κοινωνίας.
Από το 1495 έως το 1498, ο Λεονάρντο ντα Βίντσι φτιάχνει την αναπαράσταση του Μυστικού Δείπνου στους τοίχους της μονής Santa Maria delle Grazie στο Μιλάνο κατά παραγγελία του δούκα Λουντοβίκο ιλ Μόρο. Aποφασίζει να δοκιμάσει μια νέα τεχνική: αντί να δουλέψει την τοιχογραφία του σε υγρό τοίχο όπως απαιτεί το fresco, ζωγραφίζει με τέμπερα σε στεγνό τοίχο καθώς δεν θέλει να βιαστεί να τελειώσει πριν καν στεγνώσει η μπογιά και συγχρόνως θέλει να πετύχει μια λάμψη που δεν μπορεί να του δώσει η νωπογραφία. Όμως το πείραμα αποτυγχάνει και το έργο σε μερικές δεκαετίες αρχίζει να καταστρέφεται, ενώ μια πόρτα που ανοίχτηκε στη μονή το 1652 έφαγε τελείως τα πόδια του Ιησού. Το πέρασμα των χρόνων, οι σεισμοί και οι βομβαρδισμοί του Β’ΠΠ απαίτησαν να ξεκινήσει το 1980 μια 19χρονη αναπαλαίωση, που επανέφερε το διαστάσεων 4,4 Χ 8,8 μ. έργο σε καλή κατάσταση, αλλά με ελάχιστες πια πινελιές από το χέρι του ντα Βίντσι.
Leonardo da Vinci, The Last Supper, 1495-1498, Convent of Santa Maria delle Grazie in Milan. [Wikimedia Commons]
Ο ζωγράφος απαθανατίζει τη στιγμή που ο Ιησούς ανακοινώνει ότι ένας από τους μαθητές θα τον προδώσει. Η αγωνία και αναστάτωσή τους είναι φανερή. Πιστεύεται ότι ο ντα Βίντσι ζωγράφισε όλους τους μαθητές βασισμένος με υπαρκτά πρόσωπα. Για τον Ιούδα έψαξε πολύ στις φυλακές του Μιλάνου ώστε να βρει την τέλεια μορφή κακοποιού.
Προκειμένου να πετύχει την τέλεια προοπτική, κάρφωσε στον τοίχο ένα καρφί και τράβηξε από εκεί σκοινιά ακτινωτά στις θέσεις των μαθητών. Από το παράθυρο στο βάθος φαίνεται η θέα του ουρανού και της εξοχής.
[leonardodavinci.net]
Το έργο βρίθει κρυμμένων συμβολισμών: το χυμένο αλάτι που έχει σπρώξει ο Ιούδας με τον αγκώνα του μπορεί να σημαίνει κακοτυχία, απώλεια ή την προδοσία του Ιησού που είναι το Αλάτι της Γης. Και γιατί είναι ο μόνος με άδειο πιάτο; Προβληματισμός υπάρχει και για το τι ψάρι σερβίρεται στο Δείπνο: αν είναι χέλι, η ιταλική λέξη aringa είναι κοντά στην arringa, που σημαίνει κατήχηση και υπεράσπιση, και κατ’ επέκταση πίστη στον Ιησού. Αν είναι ρέγκα, η λέξη renga στη βόρεια Ιταλία, κατά κάποιους ερευνητές, σημαίνει αυτόν που απαρνιέται την πίστη, όπως ο Πέτρος απαρνήθηκε τον Ιησού.
Στα αριστερά του Ιησού, ο Θωμάς σηκώνει το δάχτυλό του στον αέρα. Είναι πιθανό ο ντα Βίντσι να το τονίζει επειδή αργότερα ο Θωμάς δεν πίστεψε τα νέα για την Ανάσταση και ήθελε να ψηλαφίσει «με τα ίδια του τα χέρια» τις πληγές στο σώμα του Ιησού.
Στα δεξιά του Ιησού κάθεται ο Ιωάννης. Λόγω του ευγενικού παρουσιαστικού και των μακριών μαλλιών του, πολλοί ιστορικοί τέχνης (και ο Νταν Μπράουν στον Κώδικα ντα Βίντσι) υποστηρίζουν ότι είναι η συγκεκαλυμμένη εικόνα της Μαρίας Μαγδαληνής.
Στο σύνολό του, ο Μυστικός Δείπνος είναι μια σύνθεση γεμάτη δραματουργία, κίνηση και θεατρικότητα. Η προδοσία, ο φόβος, και η βεβαιότητα του θανάτου είναι διάχυτα, σαν να βλέπουμε ταινία στο σινεμά. Είναι σταθμός στην ιστορία της τέχνης και ένα έργο πάνω στο οποίο βασίστηκαν πολλοί καλλιτέχνες για να εκφράσουν δικές τους ιδέες.
Διάβασε όλο το άρθρο στο inside story (https://bit.ly/2qcWzJF).
Το inside story είναι το πρώτο συνδρομητικό–ενημερωτικό site χωρίς διαφημίσεις στην Ελλάδα. Ανεξάρτητο αποκαλυπτικό με οικονομική αυτοτέλεια και διαφάνεια.
Ειδικά για τους αναγνώστες της Popaganda: Γνώρισε το inside story για ένα μήνα δωρεάν, βάζοντας τον κωδικό κουπονιού popaganda στην http://bit.ly/2hKhNL9