Mύρτιλλο: το αθηναϊκό café που προσλαμβάνει αποκλειστικά άτομα με αναπηρία, μας υποδέχεται στο νέο του χώρο

Σε μια όμορφη και ήσυχη γωνιά των Αμπελοκήπων, μέσα στο πάρκο ΚΑΠΑΨ, το κοινωνικό café Μύρτιλλο, το πρώτο στην Ελλάδα που λειτουργεί έχοντας ως εργαζόμενους άτομα που ανήκουν σε ευπαθείς κοινωνικά ομάδες, βρήκε τη νέα του στέγη ύστερα από παραχώρηση, από την πλευρά του δήμου Αθηναίων, ενός από τα κτίρια που βρίσκονται μέσα στο πάρκο.

Ο ίδιος ο χώρος έχει ένα παρελθόν που φανερώνει μια ιδιαίτερη ιστορική συνέχεια ως προς τη χρήση του. Το ακρωνύμιο ονομασίας του πάρκου σημαίνει Κέντρο Αποκατάστασης Πολιτών Αναπήρων Ψυχικού, το κτιριακό συγκρότημα οικοδομήθηκε το 1956-57 και από το 1959 αποτέλεσε εκπαιδευτικό κέντρο για ανάπηρους του Β’ Παγκοσμίου πολέμου και του εμφυλίου. Κάθε χρόνο 100, περίπου, άτομα αποφοιτούσαν από το κέντρο με ειδικότητες όπως ωρολογοποιοί, υποδηματοποιοί, ξυλουργοί κ.ά.  Μέσα στην αίθουσα εκδηλώσεων του café μπορεί κανείς να δει τα μηχανήματα στα οποία μάθαιναν την τέχνη τους οι ανάπηροι πολέμου και ήταν δωρεά της πρεσβείας της Νορβηγίας. Τους τοίχους κοσμούν, εκτός από τα εξαιρετικά έργα του κωφού ζωγράφου και αριστούχου της ΑΣΚΤ Μανώλη Αντωνάκη, και φωτογραφίες που ουσιαστικά αποτελούν σκηνές από ένα σπάνιας αξίας φιλμάκι από τα Επίκαιρα του 1959, που θα προβληθεί την Κυριακή στα επίσημα εγκαίνια του Μύρτιλλου.

Το Μύρτιλλο λοιπόν, που μέχρι πρόσφατα στεγαζόταν σε έναν ιδιωτικό χώρο στο Νέο Ηράκλειο, μετακόμισε τις τελευταίες εβδομάδες στο νέο του χώρο. Η Σοφία, η γραμματέας του café, είναι χαρούμενη γι’ αυτή την αλλαγή «Εδώ είμαστε πολύ πιο ευρύχωρα, πιο ήσυχα μέσα στο πάρκο, στο Νέο Ηράκλειο χανόμασταν μέσα στις πολλές καφετέριες που έχουν κατακλύσει την περιοχή γύρω από τον σταθμό του ηλεκτρικού. Ενώ εδώ έλειπε ένα café από την πάνω πλευρά της Πανόρμου, οι κάτοικοι μας έχουν ήδη ανακαλύψει, γι’ αυτούς δεν είμαστε μια καφετέρια που απασχολεί άτομα με κάποια θέματα υγείας, είμαστε η καφετέρια της γειτονιάς και υπάρχουν οικογένειες που έρχονται καθημερινά εδώ, αφού απέναντι ακριβώς είναι και η παιδική χαρά, φέρνουν τα παιδιά τους και πίνουν εδώ τον καφέ ή τον χυμό τους». Πράγματι ένα χαμογελαστό, ηλικιωμένο ζευγάρι αποχωρεί από το cafe κρατώντας από το χέρι τον εγγονό τους. Ο μικρός γυρνάει και τους χαιρετάει καθώς φεύγει, μαθαίνω ότι είναι ο Σπύρος, η «μασκότ» του μαγαζιού, αφού έρχεται πολύ τακτικά.

Η Σοφία όταν ήταν δύο μηνών ανέβασε υψηλό πυρετό λόγω του εμβολίου του κοκκύτη, έπαθε εγκεφαλικό σε αυτή την τρυφερή ηλικία, εγκεφαλικό που την χτύπησε στην αριστερή πλευρά του κορμιού της αφήνοντας της δυσκολία στην κίνηση. Σπούδασε διοίκηση επιχειρήσεων και αναζήτησε δουλειά αλλά παντού οι πόρτες ήταν κλειστές «Ήταν ολοφάνερο ότι η απόρριψη οφειλόταν σε αυτό που έβλεπαν κι αυτό με στεναχωρούσε πολύ. Κάποια στιγμή άρχισα κι εγώ να αμφιβάλλω για τις δυνατότητές μου, για εάν αξίζω να βρω δουλειά. Μετά ήρθε η πρόταση από το Μύρτιλλο και δέχτηκα, αν και στην αρχή ήμουν διστακτική, γιατί οι προηγούμενες απορρίψεις με είχαν επηρεάσει. Έπιασα όμως εδώ δουλειά ως γραμματέας και πια ξέρω ότι έχω τις δυνατότητες να ανταποκριθώ σε αυτή τη θέση». Κοντά μου έρχεται ο Μιχάλης για να πάρει παραγγελία, τη σημειώνει και μετά από λίγο μου σερβίρει ένα ποτήρι φρεσκοστυμμένο χυμό πορτοκαλιού «Είμαι 35 χρονών, επί 13 χρόνια δούλευα σε αρτοποιείο. Το αφεντικό μου με απέλυσε την ημέρα της γιορτής μου. Έψαξα παντού για δουλειά, δεν έβρισκα τίποτα. Έχω πτυχίο βοηθού χημικού και δεύτερο πτυχίο νοσηλευτή αλλά αν κι έχω κάνει παντού αιτήσεις ακόμη περιμένω. Σε νεαρή ηλικία, είχα ένα σοβαρό ατύχημα με το μηχανάκι. Ένας ταξιτζής παραβίασε το κόκκινο και έπεσε επάνω μας. Ήταν η πρώτη του ημέρα πίσω από το τιμόνι. Ταλαιπωρήθηκα για αρκετό διάστημα από το ατύχημα, το δικό μου φταίξιμο ήταν ότι δεν φορούσα κράνος, ξέρεις εφηβεία και νομίζεις ότι είσαι άτρωτος. Εντάξει, πάει πέρασε αυτό. Το θέμα είναι τώρα τι γίνεται».

Τα παιδιά που εργάζονται στο Μύρτιλλο, πριν προσληφθούν, περνούν μια περίοδο ως ασκούμενοι, μια περίοδο που χρονικά διαφέρει αναλόγως την περίπτωση. Οι θέσεις που καλύπτουν είναι στο σέρβις, είτε πίσω από την μπάρα, είτε στα τραπέζια, στην κουζίνα, γιατί παρασκευάζουν μόνοι τους ό,τι φαγώσιμο σερβίρουν και στη γραμματεία. Πίσω από την μπάρα βρίσκεται τώρα η Όλγα η οποία είναι κωφή και μιλάει κανονικά ενώ διαβάζει άψογα τα χείλια. Επίσης η Όλγα είναι καθηγήτρια νοηματικής, απόφοιτη του ΤΕΙ Διακοσμητικής, πρωταθλήτρια στο ποδόσφαιρο κωφών και πρωταγωνίστρια στο θέατρο κωφών, το τελευταίο μάλλον φανερώνεται μπροστά στον φωτογραφικό φακό, αφού ποζάρει κάνοντας πλάκες στους υπόλοιπους.

Στο café καταφτάνει και η κ. Γεωργία Βαμβουνάκη-Ραφάν, φιλόλογος και αδερφή της γνωστής συγγραφέως Μάρως Βαμβουνάκη, νόμιμη εκπρόσωπος της Κοινωνικής Συνεταιριστικής Επιχείρησης (ΚΟΙΝ.Σ.ΕΠ.) που δημιούργησε το Μύρτιλλο. Δίνει κάποια φυλλάδια στον Αλέξη και τον καθοδηγεί πως θα πρέπει να πάει στη στάση του μετρό και να τα μοιράζει στους περαστικούς ώστε να μάθουν την ύπαρξη του café. Ο εικοσάχρονος Αλέξης την ακούει με προσοχή και για αυτό εντυπωσιάζομαι όταν μαθαίνω ότι είναι αυτιστικός, ασθένεια που ένα από τα βασικά χαρακτηριστικά της είναι η απουσία βλεμματικής επαφής «Ο Αλέξης δεν έχει πάει ποτέ σχολείο. Δυστυχώς η οικογένειά του δεν το θεώρησε απαραίτητο, τώρα μαθαίνει εδώ να διαβάζει, είναι ακόμη πολύ στην αρχή αλλά έχει έναν έξυπνο, δικό του τρόπο να αντιλαμβάνεται τα γράμματα και τα καταφέρνει. Όταν ήρθε δεν είχε δόντια, επικοινώνησα με τον αντιδήμαρχο κοινωνικής μέριμνας του Παλαιού Φαλήρου, γιατί εκεί μένει το παιδί, και του ζήτησα να του φτιάξουν δωρεάν τα δόντια και όντως το έκανε ο κ. Φωστηρόπουλος. Ο Αλέξης είναι ένα πανέξυπνο αλλά και πολύ εύπιστο παιδί».

Η κ. Βαμβουνάκη μου εξηγεί ότι η μεταστέγαση του Μύρτιλλου στο πάρκο ΚΑΠΑΨ έγινε στο πλαίσιο της αναδιαμόρφωσης του πάρκου ως χώρου για το παιδί «Είμαστε κοινωνική επιχείρηση ένταξης επομένως κάνουμε εκπαίδευση και οι ευπαθείς ομάδες έχουν πολλά κοινά με τα παιδιά, άσε που κατά βάθος όλοι παιδιά κι όλοι ευπαθείς είμαστε. Ο προηγούμενος χώρος ήταν ιδιωτικός και οι δυσκολίες ήταν πολλές. Όταν ξεκινήσαμε το Μύρτιλλο μας έσωσε η άγνοια περί των επιχειρηματικών. Αυτό που έδωσε ώθηση στο εγχείρημά μας ήταν ότι επενδύαμε συνέχεια στους ανθρώπους και σε έναν υπερβατικό σκοπό. Ποτέ δεν μας ενδιέφερε η business πλευρά του Μύρτιλλου, τη χρησιμοποιήσαμε ως μέσο. Τώρα όμως θέλουμε και το μέσο να είναι ισάξιο του σκοπού γιατί εάν το μέσο καταρρεύσει θα καταρρεύσει και ο σκοπός. Το Μύρτιλλο είναι αυτοδύναμο, δεν βασίζεται σε χρήματα ξένα, δεν υπάρχει χρηματοδότηση παρά μόνο στήριξη από δωρεές σε είδος. Τα οικονομικά μας δεν είναι καλά. Τα παιδιά μόνα τους έκαναν την μετακόμιση από τον έναν χώρο στον άλλο, μόνο τα φορτηγά πληρώσαμε όχι εργάτες. Τα παιδιά άδειασαν και καθάρισαν το προηγούμενο κτίριο και εδώ γέμισαν τον νέο χώρο, με τα χέρια τους. Βέβαια η αποκατάσταση του χώρου, να το πούμε αυτό έγινε από το ζεύγος Γρηγόρη, τους αρχιτέκτονες μας, και τον μηχανολόγο μας, τον κ. Υφαντή».

Αναρωτιέμαι η κ. Βαμβουνάκη, που ζει καθημερινά τους εργαζόμενους πώς βλέπει ότι η εργασία τους εκεί τους έχει βοηθήσει; «Βλέπω μια μεγάλη πρόοδο στα παιδιά και στη ψυχολογία τους αλλά και στην πράξη γιατί βγήκαν στη ζωή απευθείας. Ναι μεν υπήρχε μια προστασία με την ηθική σημασία αλλά στην ουσία τους βγάλαμε κατευθείαν στην κοινωνία, τους πετάξαμε στη θάλασσα με κάποια σωσίβια γύρω κι αυτοί κολύμπησαν. Αυτή η έξοδος στην κοινωνία και στην κανονική αγορά εργασία είναι το διαφορετικό του Μύρτιλλου. Είπαμε στους εργαζόμενους ότι ουσιαστικά το μαγαζί ανήκει σε αυτούς και όντως το έχουν πάρει πολύ ζεστά και γι’ αυτό υπάρχει αυτοδιαχείριση από τα παιδιά σε μεγάλο βαθμό ακόμη και του ταμείου και έχουν πολλές ιδέες για βελτίωση. Τα παιδιά αυτά ήταν αποκλεισμένα από την κοινωνία αλλά διψούσαν για κοινωνικότητα. Τα παιδιά με αυτισμό έχουν πρόβλημα με τη διαχείριση της επικοινωνίας, δε σημαίνει όμως ότι δεν την επιζητούν. Οι δυο μας ψυχοπαιδαγωγοί/εργοθεραπευτές εκπαιδευμένοι στην Αγγλία μας έχουν φέρει αξιόλογα προγράμματα αλλά και ένταξης».

Η Κατερίνα, η φωτογράφος μας, ζητάει από τα παιδιά να βγουν όλοι μαζί έξω για μια ομαδική φωτογραφία, ανταποκρίνονται με μεγάλη όρεξη, πειράζουν ο ένας τον άλλον, πιο σοβαρός είναι ο 24χρονος Κωνσταντίνος, που πάσχει από αυτισμό, πλησιάζει την Κατερίνα και της λέει ότι έχει παρόμοια μηχανή και πτυχίο φωτογραφίας. Τον ρωτάω τι προτιμά να φωτογραφίζει «Αστικά τοπία», απαντά και μετά ρωτάει ευγενικά και τις δυο μας αν έχουμε facebook κι αν μπορεί να μας κάνει αίτημα φιλίας.

Καθώς τα παιδιά φωτογραφίζονται η κ. Βαμβουνάκη εξηγεί «Έχουμε στείλει αιτήσεις για εργασία εκ μέρους κάποιων εργαζομένων αλλά δυστυχώς η αγορά εργασίας είναι αρνητική. Παρότι ενημερώνουμε τους εργοδότες ότι ο ΟΑΕΔ ΑμεΑ πληρώνει τις ασφαλιστικές εισφορές για τα τρία πρώτα χρόνια αυτοί δεν είναι θετικοί. Και έτσι τους απορροφούμε όλους εμείς. Αυτό βέβαια μας έχει φέρει στα όρια της χρεωκοπίας καθώς είναι πολλά τα έξοδα στους μισθούς. Αλλά παιδί μου, δεν μπορώ να πω όχι. Έχουμε 11 εργαζόμενους, που είναι κανονικά με μισθό, και 9 εκπαιδευόμενους που τους δίνουμε κάτι για να κρατήσουμε μια ισορροπία. Όμως τα πράγματα, όπως καταλαβαίνετε, είναι δύσκολα».

Καθώς χαιρετάμε τα παιδιά, ο 25χρονος Δαμιανός, που επίσης εργάζεται στο cafe και είναι το μεγαλύτερο πειραχτήρι απ’ όλους έρχεται και μου λέει δίνω «Free Hugs». Αγκαλιαζόμαστε γελώντας. Το ραντεβού ανανεώνεται γι’ αυτήν την Κυριακή στα εγκαίνια του Μύρτιλλου. Γιατί μαζί είμαστε καλύτεροι.

Μύρτιλλο, Τριφυλίας και Λάμψα, εντός πάρκου ΚΑΠΑΨ, Τηλέφωνα επικοινωνίας:  211-0123176, 6944-245719, ωράριο λειτουργίας: 9:00 – 23:00 (Δευτέρα – Κυριακή)

Όσοι θέλουν να συνεισφέρουν στη λειτουργία του Μύρτιλλου μπορούν να καταθέσουν χρήματα στον λογαριασμό της τράπεζας Πειραιώς IBAN GR 9101710420006042124913779 , code BIC: PIRBGRAA