Το Aquarius, ένα από τα τελευταία διασωστικά σκάφη που επιχειρούσε στην Μεσόγειο, έδεσε οριστικά στο λιμάνι της Μασσαλίας στις αρχές του μήνα. Αποστολή του ήταν να διασώζει Αφρικανούς πρόσφυγες στο απελπισμένο ταξίδι τους από την Λιβύη προς τις Ιταλικές ακτές. Μέσα στον Σεπτέμβριο του αφαιρέθηκε η Παναμέζικη σημαία του, ύστερα από έντονο διπλωματικό παρασκήνιο και εκβιασμούς από την πλευρά της Ιταλικής κυβέρνησης. Το 77 μέτρων σκάφος στελεχώνεται και χρηματοδοτείται από δύο ΜΚΟ, την SOS Mediterranee υπεύθηνη για το κομμάτι της διάσωσης και τους Γιατρούς Χωρίς Σύνορα που έχουν αναλάβει την περίθαλψη επάνω στο καράβι.
Στις αρχές του 2017 Ιταλία και Ε.Ε. αποφάσισαν να χρηματοδοτήσουν και να εξοπλίσουν τις Λιβυκές συμμορίες που έχουν ουσιαστικά τον έλεγχο της χώρας, σε μια προσπάθεια να σταματήσουν το προσφυγικό κύμα από την Υποσαχάρια Αφρική προς την Ευρώπη. Ταυτόχρονα απέκλεισαν τις ΜΚΟ από τη διάσωση και μεταφορά προσφύγων σε Ευρωπαϊκό έδαφος, παραχωρώντας όλες τις αρμοδιότητες στους Λίβυους. Το αποτέλεσμα είναι χιλιάδες πνιγμένοι στην προσπάθειά τους να δραπετεύσουν από τα στρατόπεδα βασανισμού της Λιβύης. Όσοι πρόσφυγες καταφέρουν να διασχίσουν την έρημο Σαχάρα αιχμαλωτίζονται από τους Λίβυους για λύτρα, βασανίζονται, πωλούνται σαν σκλάβοι εργάτες, και μετά ελευθερώνονται για να ταξιδέψουν προς ένα σίγουρο θάνατο στη θάλασσα της Μεσογείου. Εκτός από τους λίγους τυχερούς που θα εντοπιστούν από κάποιο διασωστικό σκάφος. Και τώρα στην Μεσόγειο δεν υπάρχει κανένα διασωστικό σκάφος.
Πέντε χρόνια μετά το ναυάγιο της Λαμπεντούζα που κόστισε τον θάνατο 369 ανθρώπων, η Ευρώπη κλείνει τα μάτια μπροστά σε μια τεράστια ανθρωπιστική καταστροφή που συνεχίζεται στα νότια σύνορα της.
Ένας από τους ανθρώπους πάνω στο Aquarius είναι ο πολιτικός μηχανικός και διασώστης Ιάσονας Αποστολόπουλος. Γεννημένος στην Αθήνα και μετά από την εθελοντική του συμμετοχή στην αυτοοργανωμένη δομή “Πλάτανος” στην Λέσβο, έγινε μάρτυρας της προσφυγικής κρίσης στην χώρα μας και στην συνέχεια λόγω της εμπειρίας του κλήθηκε να συμμετάσχει σε επιχειρήσεις διάσωσης στη Μεσόγειο, που η κλίμακα του προβλήματος είναι πολύ μεγαλύτερη. Παρακάτω μπορείτε να διαβάσετε όσα μας είπε ο κύριος Αποστολόπουλος στην συνέντευξη του:
Το Aquarius δεν έχει άδεια για να πλέει γιατί οι αρχές του Παναμά αφαίρεσαν την Παναμέζικη σημαία από το πλοίο μετά από πολύ σοβαρές πολιτικές πιέσεις από πλευράς Ιταλίας. Συγκεκριμένα η Ιταλία έκανε έναν ωμό εκβιασμό οτι αν ο Παναμάς δεν αφαιρέσει την σημαία από το διασωστικό πλοίο Aquarius τότε η Ιταλία θα κλείσει όλα τα λιμάνια για όλα τα Παναμέζικα εμπορικά πλοία.
Αυτή στιγμή η κατάσταση στην θάλασσα είναι τραγική. Δεν υπάρχει κανένα καράβι να διασώζει τους πρόσφυγες. Κανείς δεν συντονίζει τις διασώσεις. Έχουν αποχωρήσει όλα τα καράβια που μέχρι τώρα έκαναν έρευνα και διάσωση και ακόμα και της Frontex και των Ιταλικών αρχών και κανείς δεν ενδιαφέρεται για τους πρόσφυγες πλέον.
Είναι μια κατάσταση που βάρκες έρχονται, άνθρωποι πνίγονται και κάνουν πως δεν τους βλέπουν. Είχαμε περιστατικό πριν τρεις εβδομάδες που ένα αεροπλάνο εντόπισε βάρκα, πήρε την Ιταλία, τους λέει «υπάρχει βάρκα με 150 ανθρώπους στην μέση της θάλασσας». Η Ιταλία λέει «πάρτε την Μάλτα» η Μάλτα λέει «Πάρτε την Λιβύη» η Λιβύη δεν το σηκώνει, το αεροπλάνο εξέπεμψε SOS και δεν απάντησε κανείς. Πέρασαν δύο πλοία εμπορικά και δεν απάντησαν καν.
Το Λιβυακό λιμενικό μας επιτέθηκε με όπλα για να πάρει τους πρόσφυγες σε μια διάσωση τον Μάιο του 2017. Έκανε «ντου» στις βάρκες που διασώζαμε, άρχισαν μπροστά μας να χτυπάνε τους ανθρώπους, να πυροβολούν στον αέρα και επιδίωξαν να τους πάρουν από εμάς και να τους γυρίσουν πίσω στην Λιβύη.
Οι πρόσφυγες με το που το κατάλαβαν οτι γυρνούν πίσω, έπεσαν όλοι στην θάλασσα για να γλιτώσουν. Είχαμε 120 ανθρώπους στην θάλασσα να κολυμπάνε απεγνωσμένα ανάμεσα σε σκάφη να γλιτώσουν από τους Λίβυους και να έρθουν σε εμάς. Οι Λίβυοι τους ακολουθούσαν και τους έβγαζαν τα σωσίβια για να πνιγούν στον δρόμο καθώς έρχονταν.
Άνθρωποι κρεμόντουσαν από σχοινιά και οι Λίβυοι μας έλεγαν αφήστε τους να πνιγούν. Αφού πήδηξε θα πνιγεί, δεν θα τον πάρετε. Κάναμε παζάρια για να σώσουμε έναν άνθρωπο. Εκείνη η μέρα ήταν τόσο χαοτική, ζητούσαμε απεγνωσμένα βοήθεια από την Ιταλία και η Ιταλία μας απάντησε οι οι Λίβυοι είναι συντονιστές της διάσωσης, να ακούτε αυτούς. Δεν έστειλαν ποτέ ούτε ένα καράβι. Τελικά τα καταφέραμε να πάρουμε εκείνη την ημέρα 1.004 ανθρώπους στο πλοίο ενώ κανονικά η χωρητικότητα είναι 500 άνθρωποι ακριβώς για να μην επιστραφούν πίσω.
Η Ιταλία έχει αναγνωρίσει την Λιβύη ως την υπεύθυνη λιμενική αρχή, τους έχει εκχωρήσει όλο τον συντονισμό της διάσωσης οπότε όποια βάρκα διασώζεται από τα καράβια σου λένε “Δώστους στους Λίβυους.” Αυτά είναι τα πρωτόκολλα που ισχύουν στην περιοχή. Η Λιβυακή αρχή εκτείνεται μέχρι 80 ναυτικά μίλια πλέον. Έχουν μοιράσει την θάλασσα σε δυο πλευρές που είναι η πιο κατάφωρη παραβίαση του διεθνούς δικαίου γιατί οι διασώσεις συμβαίνουν σε διεθνή ύδατα, δεν συμβαίνουν σε Λιβυακά.
Η απόσταση που πρέπει να διανύσουν μέχρι την Σικελία είναι 260 ν.μ. δηλαδή 520 χλμ ανοιχτής θάλασσας. Με την ταχύτητα που πάνε αυτό σημαίνει τρείς ημέρες ταξίδι μεσοπέλαγα χωρίς καμία στεριά ενδιάμεσα, χωρίς φάρους, χωρίς σημάδια μόνο με μια πυξίδα χειρός που έχουν και προσπαθούν να πηγαίνουν βόρεια.
Οι βάρκες με τις οποίες ταξιδεύουν είναι φουσκωτές κυρίως. Κάτι τεράστια φουσκωτά δέκα μέτρων όπου μέσα στριμώχνονται 120-150 άνθρωποι. Είναι φοβερό πόσο γεμάτες είναι. Έχουμε και κάποια ξύλινα καΐκια που είναι κούφια στο εσωτερικό. Εκεί μέσα στοιβάζονται 400-600 άνθρωποι και είναι κατανεμημένοι με τόσο φρικτό τρόπο στα αμπάρια και στα ράφια στο εσωτερικό. Έχουμε δει να πατάει ο ένας το κεφάλι του άλλου για να χωρέσουν, άνθρωποι να πεθαίνουν από ασφυξία και να ταξιδεύουν οι ζωντανοί με τους νεκρούς για ώρες.
Η ζώνη της διάσωσης είναι έξω από τα Λιβυακά νερά, μόλις στα 30 μίλια από τη Λιβύη. Και αυτό γιατί οι άνθρωποι δεν μπορούν να φτάσουν παραπέρα. Υπήρχαν μέρες που μαθαίναμε πως ολόκληρες βάρκες ξεκίνησαν από την Λιβύη και δεν μπόρεσαν καν να βγουν από τα Λιβυακά νερά. Χάθηκαν στην μέση της διαδρομής. Θυμάμαι πρόσφατα που δύο ολόκληρες βάρκες τις ψάχναμε και εξαφανίστηκαν. Βούλιαξαν ξαφνικά δεν τις βρήκαμε ποτέ. Που αυτό σημαίνει δύο βάρκες διακόσιοι πενήντα άνθρωποι, νεκροί σε μία ημέρα. Αυτό είναι το πιο βασικό. Αυτό είναι το πιο αγχωτικό.
Αν δεν τους βρεις γρήγορα απλά θα χαθούν όλοι. Θα βρεις μια άδεια βάρκα και πέντε πτώματα να επιπλέουν. Είναι ζωτικής σημασίας να υπάρχουν καράβια εκεί. Είναι ζωτικής σημασίας να κινείσαι, να ψάχνεις και να είσαι σε μια κατάσταση έρευνα, όλη την ώρα. Είσαι η τελευταία ελπίδα αυτών των ανθρώπων. Δεν έχουν τίποτα άλλο. Γλιτώνουν από την σκλαβιά και η σωτηρία τους είναι στην θάλασσα.
Το πρώτο πράγμα που μας ρωτάνε μόλις ανέβουν στο καράβι είναι «που πάει το πλοίο;». «Αν πάει Λιβύη προτιμώ να πηδήξω στην θάλασσα», «Προτιμώ να πεθάνω». Όλοι οι άνθρωποι που διασώζουμε, όλοι ανεξαιρέτως έχουν τραύματα στο κορμί τους από βασανιστήρια. Συνέχεια βλέπουμε ουλές από μαχαιριές, πυροβολισμούς, καψίματα με οξύ. Ό,τι μπορεί να φανταστεί ο καθένας.
Έχουμε δει κομμένα δάχτυλα, κομμένα χέρια, έχουμε δει ανθρώπους που έχουν αναγκαστεί υπό την απειλή του όπλου να βιάσουν ο ένας τον άλλο. Έχουμε ανθρώπους που τους κρεμούσαν ανάποδα και τους άφηναν να ζουν χωρίς φαγητό για εβδομάδες. Έχουμε φρικτές περιγραφές για το τι συμβαίνει στα κέντρα κράτησης στην Λιβύη με μοναδικό σκοπό να τους αποσπάσουν χρήματα.
Τους βασανίζουν για λύτρα. Χαρακτηριστικά μου λένε οι άνθρωποι πως σε χτυπάνε και σου βάζουν τηλέφωνο στο αυτί να πάρεις την οικογένεια σου να στείλει χρήματα για να σε αφήσουν. Βέβαια άνθρωποι που έχουν καταφέρει να πληρώσουν για να φύγουν πολλές φορές τους πιάνει μια άλλη συμμορία και τους κάνει τα ίδια. Πολλοί πρόσφυγες έχουν πληρώσει δύο και τρεις φορές για να γλιτώσουν και πάλι καταλήγουν αιχμάλωτοι σε κάποιο κέντρο μιας συμμορίας στην μέση του πουθενά.
Στην τελευταία διάσωση είχαμε 35 Σουδανούς οι οποίοι πουλήθηκαν τέσσερις φορές. Από συμμορία σε συμμορία. Και ο ένας μάλιστα είχε και σφαίρα στο πόδι. Μας έλεγαν οτι «μας πάνε στα ντους για να κάνουμε μπάνιο και πετάνε γυμνά καλώδια στο πάτωμα για να μας κάνουν μαζικά ηλεκτροσόκ». Και στην συνέχεια οι ίδιοι οι Λίβυοι που αφού τους ξεζουμίσουν τους απελευθερώνουν, τους βάζουν σε μια βάρκα και τους στέλνουν στην θάλασσα για να διαιωνιστεί η ροή ανθρώπων, να διαιωνιστεί η ροή εργατικού δυναμικού.
Είναι επιχείρηση αυτό το πράγμα στην Λιβύη. Ζούνε από αυτή τη σαδιστική εκμετάλλευση ανθρώπων. Γενικά αυτά που σας λέω δεν μου τα έχει πει ένας ή δύο, αυτά αφορούν όλους ανεξαιρέτως τους υποσαχάριους Αφρικανούς που διασώζουμε στην θάλασσα. Δεν είναι μόνο η επαφή με τον θάνατο που σε σοκάρει. Κυρίως είναι ότι ο θάνατος εκεί είναι πολιτική επιλογή. Αυτό είναι το πιο συγκλονιστικό για μένα που δεν μπορώ να το δεχτώ. Όλοι αυτοί οι άνθρωποι θα μπορούσαν να έχουν σωθεί και δεν σώζονται.