Μια λέξη μπορεί να σε φέρει κοντά στον άλλον ή να σε αποξενώσει. «Πρόσφυγας»: Όταν ακούμε τη συγκεκριμένη, η οποία αναφέρεται σε ανθρώπους που βιώνουν μια εμπειρία ξεριζωμού και έρχονται καθημερινά αντιμέτωποι με το ζήτημα της επιβίωσης μακριά από την χώρα που μεγάλωσαν, ίσως νιώθουμε ότι πρόκειται για κάτι που είναι τόσο μακριά από εμάς, ακόμη κι όταν μας χτυπάει την πόρτα – κυριολεκτικά.
Το τηλεοπτικό ή ιντερνετικό «γυαλί» μπορεί να συμβάλλει επίσης στην αποξένωση, την μηχανική αποστασιοποίηση και την δημιουργία της έννοιας του Άλλου που μας επιτρέπει να καταπνίγουμε τη συμπόνια μας και την κοινή λογική απέναντι σε αυτούς που θεωρούμε διαφορετικούς. Παρόλο που ζούμε σε ένα παγκοσμιοποιημένο χωριό όπου έχουν εκμηδενιστεί οι γεωγραφικές αποστάσεις, οι ανθρώπινες ακόμη μένουν αγεφύρωτες ως επί το πλείστον και μάλιστα, οι αποστάσεις λειτουργούν ως άλλοθι για να μπορούμε να απομακρύνουμε τους εαυτούς μας από μια κατάσταση (πολέμου, για παράδειγμα) και να αγνοούμε ηθελημένα τον Άλλο.
Μια ημέρα όμως ή έστω μια ώρα από την ζωή μας μπορούμε να την αφιερώσουμε στον Άλλο. Έτσι, πήγαμε στον ξενώνα φιλοξενίας ανήλικων προσφύγων, που λειτουργεί το The HOME Project στο κέντρο της Αθήνας από την Ιατρική Παρέμβαση Medin σε συνεργασία με την ARSIS και το Generation 2.0.
Στην Αχαρνών, σε μια από τις πιο κοινωνικά αποκλεισμένες περιοχές της Αθήνας, ένα παλιό νεοκλασικό κτίριο φιλοξενεί και υποστηρίζει 26 ασυνόδευτα προσφυγόπουλα από Αφγανιστάν, Πακιστάν, Ιράκ και Συρία. Ο παλιότερος είναι εκεί έντεκα μήνες και υπάρχουν παιδιά που έφτασαν πριν από μια εβδομάδα. Στόχος είναι η ένταξή τους στην ελληνική κοινωνία, η μετεγκατάσταση και η οικογενειακή επανένωση. Σε αυτόν τον τόσο απαιτούμενο ασφαλή χώρο, παρέχεται ψυχολογική, κοινωνική υποστήριξη, εκπαίδευση και δραστηριότητες κοινωνικοποίησης – όλα τα απαραίτητα για να συνεχίσει το κάθε παιδί μία κανονική, ανάλογη των συνομηλίκων του ζωή, αμβλύνοντας, με τον τρόπο αυτό, τις συνέπειες του αποχωρισμού και της στέρησης της φυσικής οικογένειας.
«Το κάθε παιδί είναι ξεχωριστό. Έχουν κάποια κοινά κομμάτια στην ιστορία τους, όπως το τραυματικό ταξίδι και η απώλεια δικών τους ανθρώπων αλλά ο καθένας τους είναι ιδιαίτερος και διαφορετικός. Προσπαθούμε να τους παρέχουμε τα πάντα» αναφέρει η κοινωνική λειτουργός Βάνα Σπυριδούλα. «Κάποια παιδιά -τα περισσότερα- προσπαθούν να επανενωθούν με την οικογένειά τους και με συγγενείς πρώτου βαθμού στην Ευρώπη, ενώ κάποια άλλα θα αιτηθούν για άσυλο στην Ελλάδα. Στην ουσία, η Ελλάδα είναι ένα πέρασμα για αυτούς, που έγινε πιο μακροχρόνιο απ’ ότι περίμεναν. Οπότε κι εμείς προσπαθούμε να τους κάνουμε να μην τους καταθλίβει αυτό και να μην περνάει χαμένος χρόνος. Να κάνουν δραστηριότητες, να πηγαίνουν στο διαπολιτισμικό σχολείο. Να μην είναι απλά ένας χρόνος ατέρμονης αναμονής. Αυτό είναι και το δύσκολο κομμάτι· να μπορέσεις να εστιάσεις στο παρόν. Να μην αφήνεις το βαρύ παρελθόν ή το αβέβαιο μέλλον να σε ρίξει.»
Έως και σήμερα, τα τελευταία τρία χρόνια η TOMS έχει προσφέρει στην Ελλάδα πάνω από 60.000 νέα ζευγάρια παπούτσια σε παιδιά που έχουν ανάγκη σε πάνω από 60 πόλεις της χώρας.
Ο Ali, 17 χρονών, έφυγε από τη Βαγδάτη πριν από ένα χρόνο, πέρασε από Τουρκία, έμεινε ένα μήνα στη Μυτιλήνη και θέλει να μείνει στην Ελλάδα, γιατί του αρέσει εδώ. Όχι όμως στην Αθήνα, νιώθει πως δεν υπάρχει χώρος για να μείνει και ότι είναι πολύ επικίνδυνα στην περιοχή, έτσι θέλει να γυρίσει στο νησί. «Είναι καλύτερα τώρα. Είναι εντάξει. Πηγαίνω σχολείο και θέλω να γίνω οδοντίατρος. Θα προσπαθήσω να πάω πίσω στην Τουρκία για να δω την οικογένειά μου στο μέλλον» λέει στην Popaganda.
«Χαλίνι!» μου φωνάζει πρόθυμα ο Ali, αφού διακόπηκε για λίγα λεπτά η συνέντευξη, λόγω του εισερχόμενου κόσμου. «Ας κάνουμε την συνέντευξη» δηλαδή. «Το πιο δύσκολο κομμάτι ήταν όταν περνούσαμε από το Ιράκ στην Τουρκία που ανεβοκατεβαίναμε τα βουνά. Κάθε μέρα, ο στρατός του PKK επιτίθεται στον κόσμο. Με χτύπησαν στο κεφάλι και έμεινα στο camp εκεί για 15 μέρες. Μετά πήγα στην Κωνσταντινούπολη κι έπειτα, στη Σμύρνη, όπου έμεινα δίπλα στην θάλασσα, χωρίς φαγητό, χωρίς τίποτα. Είχε πολύ κρύο. Το καράβι ευτυχώς ήταν μεγάλο και πήρε πρώτα τις γυναίκες και τα παιδιά και μετά εμένα. Μέχρι που έφτασα στην Αθήνα και άλλαξα δύο μέρη έως ότου να καταλήξω στον ξενώνα.»
Ο Ali έχει τρία αδέρφια, με τα οποία μιλάει δύο με τρεις φορές την εβδομάδα, γιατί δεν έχουν wi-fi. Μου έδειξε φωτογραφίες από την οικογένειά του, η οποία έχει μείνει πίσω στο Ιράκ. Ο μεγάλος του αδερφός είναι παράλυτος από έκρηξη βόμβας, οι δύο αδερφές του έχουν επίσης τραυματιστεί και χάσει την όρασή τους, ενώ βόμβα χτύπησε και τον πατέρα του, που είναι αξιωματικός στην αστυνομία, όταν βρισκόταν στο υπηρεσιακό του όχημα. Ούτε η μητέρα του γλίτωσε, καθώς μια μέρα που μαγείρευε, έσκασε βόμβα στην αυλή του σπιτιού και της έκοψε το χέρι. Μόνο ο Ali ήταν σώος και αβλαβής.
Όλα φαίνονται τόσο μακρινά όταν τα βλέπεις από την τηλεόραση κι είναι τόσο κοντά. Ο Ali, καθόταν μπροστά μου εντελώς ψύχραιμος και μου αφηγούνταν την ιστορία του, έχοντας ωριμάσει πρόωρα και νιώθοντας ευγνώμων που είναι σε μια χώρα όπου δεν πέφτουν βόμβες κάθε μέρα και μπορεί να πηγαίνει κανονικά στο σχολείο του.
«Καλώς ή κακώς, η αγορά παπουτσιών κοστίζει και προσπαθούμε να βγάλουμε τα παιδιά από την δύσκολη θέση» λέει ο Νίκος Γιώτας, κοινωνικός λειτουργός.
Η Ελλάδα είναι -δυστυχώς- η πρώτη ευρωπαϊκή χώρα που συνεργάζεται με την “Τomorrow Shoes”.
Η Ένωση Μαζί για το Παιδί, ο επίσημος συνεργάτης της TOMS στην Ελλάδα, έδωσε την δυνατότητα σε εθελοντές να έρθουμε σε επαφή με τα παιδιά αυτά και να προσφέρουμε λίγο από τον χρόνο μας κι ένα ζευγάρι παπούτσια. Σε αυτό το σημείο, να σημειώσουμε πως η Ελλάδα είναι η πρώτη ευρωπαϊκή χώρα που συνεργάζεται με την “Τomorrow Shoes”. «Το πρόγραμμα διανομών παπουτσιών πραγματοποιείται εδώ και τρία χρόνια. Φτάνουμε τις διανομές 30.000 παπουτσιών. Φέτος, ξεκινήσαμε από τον Μάρτιο και πήγαμε από Αλεξανδρούπολη μέχρι και Κρήτη. Επισκεφθήκαμε ορφανοτροφεία, κοινωνικές υπηρεσίες Δήμων, στέγες φιλοξενίας ανηλίκων και μοιράσαμε παπούτσια» λέει ο Νίκος Γιώτας, κοινωνικός λειτουργός στην Ένωση.
«Το καλό με το συγκεκριμένο πρόγραμμα είναι ότι βλέπεις που πάνε τα πράγματα που δίνεις. Τα παιδιά που έρχονται να πάρουν τα παπούτσια πληρούν όλα τα κοινωνικοοικονομικά κριτήρια των Δήμων και των κοινωνικών υπηρεσιών. Η επιβράβευση η δική μας είναι η επιβράβευση στο πρόσωπο των παιδιών. Ένα χαμόγελο, ένα νεύμα ή μια χειρονομία είναι πολύ σημαντική για εμάς. Καλώς ή κακώς, η αγορά παπουτσιών κοστίζει και προσπαθούμε να βγάλουμε τα παιδιά από την δύσκολη θέση.»
Μέχρι το τέλος των διανομών 4.500 με 5.000 ανήλικοι και ενήλικοι πρόσφυγες θα φορούν καινούργια παπούτσια. «Είμαι στο Μαζί για το Παιδί από την αρχή της χρονιάς. Έχω κάνει 14 διανομές και έχουμε γυρίσει σε όλη την Πελοπόννησο. Είμαι εθελόντρια μαμά, τα παιδιά μου σπουδάζουν, οπότε έμεινα μόνη μου στο σπίτι και αποφάσισα να κάνω κάτι που να με ευχαριστεί και να προσφέρω κιόλας στον κόσμο» δηλώνει η εθελόντρια Μαρίλια Αλεξίου. «Δεν είναι μόνο τα παπούτσια που δίνεις, είναι κι αυτά που βλέπεις. Από τις πολιτισμικές διαφορές εντός Αθήνας, σε Μενίδι και Αχαρναί μέχρι Βύρωνα, για παράδειγμα, μέχρι τα κέντρα φιλοξενίας προσφύγων και μεταναστών και τα εγκαταλελειμμένα από χρήστες ή άπορους παιδιά. Πιστεύω ότι πρέπει να βλέπουμε τι συμβαίνει στον κόσμο γύρω μας, γι’ αυτό φέρνω και τα παιδιά μου να βλέπουν. Μην είμαστε στην κοσμάρα μας.»
«Πιστεύω ότι πρέπει να βλέπουμε τι συμβαίνει στον κόσμο γύρω μας»
Με τον εθελοντισμό αισθάνεσαι ότι κάτι δίνεις, όπως επιβεβαιώνει και η Μαρίλια. Έστω το ελάχιστο. «Αν έχεις το χρόνο και την διάθεση, γιατί να μην γίνεις εθελοντής; Δηλαδή πόσους καφέδες να πιεις; Το μόνο που έχεις να κάνεις είναι να πάρεις τηλέφωνο και θα σε βάλουν στη λίστα. Μπορείς να πας και για μια φορά μόνο, αν δεν μπορείς περισσότερο» προσθέτει. Γυρνάω προς το μέρος του Ali και των άλλων παιδιών και υπόσχομαι να επιστρέψω στον ξενώνα για να τους ξαναδώ και να βοηθήσω όπως μπορώ. «Το ελπίζω» απαντάει χαμογελώντας. Κάποια πράγματα μπορεί να θεωρούνται αυτονόητα για κάποιους, για άλλους όμως διακυβεύονται καθημερινά…