Το 2018 (Πιστέψαμε Ότι) Λύσαμε το Μακεδονικό. Το 2019 θα τα Καταφέρουμε Άραγε Καλύτερα;

Το 2018 το «Μακεδονικό» (ή «Σκοπιανό» αν σας έδωσε αλάτι στον πρόσφατο χιονιά ο Παναγιώτης Ψωμιάδης) έμεινε πολύ ψηλά στην πολιτική ατζέντα καθ’ όλη τη διάρκεια της χρονιάς. Η διεθνής γεωπολιτική συγκυρία και ο δίαυλος επικοινωνίας στη βάση της μετριοπάθειας που βρήκε ο Αλέξης Τσίπρας με τον ομόλογό του, Ζόραν Ζάεφ, έδειξαν ότι βαδίζαμε προς την οριστική επίλυση ενός ζήτήματος που η ίδια η ζωή (και πάνω από 100 χώρες που έχουν υιοθετήσει το όνομα “Macedonia” ήδη από τα 90s) έδειχνε να έχει λύσει.

Παρά τις ιλαροτραγικές εικόνες, την οδυνηρή επιστράτευση συμβόλων όπως ο Μίκης Θεοδωράκης, το γηπεδικό debate για την προσέλευση του κόσμου και την, όχι μόνο λεκτική, έκρηξη βίας που συνόδευσαν τα συλλαλητήρια σε Θεσσαλονίκη (κυρίως) κι Αθήνα στα τέλη Γενάρη-αρχές Φλεβάρη, αλλά και τον εξαρχής διαχωρισμό της θέσης των ΑΝ.ΕΛ., η διαπραγμάτευση προχώρησε. Στις 17 Ιουνίου, στο χωριό Ψαράδες των Πρεσπών, οι δύο υπουργοί Εξωτερικών, παρουσία των Πρωθυπουργών τους, υπέγραψαν με πλατιά χαμόγελα τη Συμφωνία που προβλέπει την καθιέρωση egna omnes («για όλες τις χρήσεις») του ονόματος «Δημοκρατία της Βόρειας Μακεδονίας». Φυσικά, εκκρεμούσε η κύρωση της Συμφωνίας από τα δύο κοινοβούλια, υπήρχαν ηχηρές αντιδράσεις στο εσωτερικό και των δύο χωρών, όμως φαίνεται ότι άνοιγε επιτέλους ένας δρόμος που ήταν επί 27 χρόνια αδιέξοδος. Ή έτσι νομίζαμε τον περασμένο Ιούνιο. Γιατί το έργο είχε κι άλλα επεισόδια. Όσοι συνιστούσαν την επιφυλάκτικοτητα έναντι των πανηγυρισμών, μάλλον δικαιώθηκαν…

«Μα και τώρα που μιλάμε πιστεύω ότι μάλλον το λύσαμε», λέει ο καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης και Πρόεδρος της Διεθνούς Ομοσπονδίας Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, Δημήτρης Χριστόπουλος – μια από τις πιο συνεπείς, ψύχραιμες και προοδευτικές φωνές πάνω στο ζήτημα (όπως μπορεί να αντιληφθεί κανείς διαβάζοντας το 10+1 Ερωτήσεις κι Απαντήσεις για το Μακεδονικό που συνυπέγραψε στις εκδόσεις Πόλις με τον ιστορικό Κώστα Καρπόζηλο). «Η άλλη πλευρά, επίσης, έκανε τη δουλειά της, τώρα μένει στην Ελλάδα να τιμήσει την υπογραφή της κυρώνοντας τη Συνθήκη στη Βουλή. Την ημέρα της υπογραφής της Συμφωνίας στους Ψαράδες υπήρξε κόσμος που τόσα χρόνια έχει υποστεί σκληρή λογοκρισία κι αυτολογοκρισία για το Μακεδονικό που ένιωσε μεγάλη ανακούφιση και συγκίνηση. Για όλους εμάς, η Συμφωνία των Πρεσπών ήταν μια στιγμή χειραφέτησης. Μια δικαίωση διότι επιτέλους η φωνή της λογικής και της ειρήνης,  σκέπασε για πρώτη φορά τη μισαλλοδοξία και τον αυταρχισμό. Κάποιοι αντίστοιχοι “εμείς” κι από την άλλη πλευρά των συνόρων το ίδιο ακριβώς ένιωσαν – και το λέω μετά λόγου γνώσεως, γιατί τυχαίνει να γνωρίζω κάποιους από αυτούς, να έχω συζητήσει και συναναστραφεί μαζί τους».

Η Συμφωνία των Πρεσπών ήταν μια στιγμή χειραφέτησης. Μια δικαίωση διότι επιτέλους η φωνή της λογικής και της ειρήνης,  σκέπασε για πρώτη φορά τη μισαλλοδοξία και τον αυταρχισμό

Το 2019 ξημέρωσε ως έτος που θα βαρεθούμε να πηγαίνουμε στις κάλπες. Είτε γίνει όντως πραγματικότητα το κυβερνητικό διαζύγιο, είτε ο σύμβουλος γάμου που λέγεται «πολιτική επιβίωση» προτείνει μια πιο συναινετική λύση από τη ρήξη, η Συμφωνία των Πρεσπών πρέπει να περάσει από τη Βουλή. Αυτόματα, λοιπόν, γίνεται προεκλογικό υπερόπλο που διαταράσσει την κοινοβουλευτική πλειοψηφία ή/και ανοίγει τον δρόμο για νέες συμμαχίες. «Η Συμφωνία δε συνιστά και την επιτομή της πολιτικής δημοφιλίας για την κυβέρνηση,  παρά το γεγονός ότι σήμερα πλέον ο αριθμός των συμπολιτών μας που θέλει συμβιβαστική λύση στο Μακεδονικό είναι ασύγκριτα μεγαλύτερος απ’ ό,τι στη δεκαετία του 90. Αυτήν την στιγμή πάντως ο μόνος που χρησιμοποιεί τη Συμφωνία ως όπλο συσπείρωσης του εθνικιστικού και “μονίμως αδικαιώτου” ακροατηρίου είναι η αξιωματική αντιπολίτευση και το φθίνον ΚΙΝΑΛ που θυμίζει την (προδιδακτορικά κραταιά) Ένωση Κέντρου της εποχής Ζίγδη.

Εγώ μπορώ να καταλάβω έναν Έλληνα εθνικιστή που εναντιώνεται στη Συμφωνία των Πρεσπών, διότι αυτό του υπαγορεύει η ψυχή του. Αυτό που μου φαίνεται ευτελές είναι διάφοροι  “φιλελεύθεροι”, “προοδευτικοί” που δεν χάνουν ευκαιρία να κατηγορήσουν το ΣΥΡΙΖΑ για “εθνολαϊκισμό” (ενίοτε βάσιμα) να προσφεύγουν σε λόγο απροκαλυπτα εθνολαϊκιστικό μόνο και μόνο για να υπηρετηθεί η στρατηγική της ήττας της κυβέρνησης. Αυτοί είναι που με ενοχλούν  με την κουτή τους, κοντόθωρη εμπάθεια. Θα περίμενα να ακούσω όχι μία, αλλά πολλές  σώφρονες φωνές στην αντιπολίτευση – μείζονα και ελάσσονα – να λένε “στην Πρέσπα έγινε κάτι καλό, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι είναι καλή η κυβέρνηση”. Το να ειπωθεί αυτό δεν είναι ένδειξη γενναιοδωρίας, που στο κάτω-κάτω κανείς δεν χρωστά σε μια κυβέρνηση την οποία αποστρέφεται. Είναι ένδειξη έντιμης επίγνωσης, ορθοκρισίας και πολιτικής αξιοπιστίας, που κοιτάει μπροστά. Αυτή την επίγνωση έδειξε το Ποτάμι και το επιδοκιμάζω. Ξαναλέω, δεν αναφέρομαι στους ανθρώπους που θεωρούν τη Συμφωνία καταστροφή. Αναφέρομαι σε αυτούς που υπό άλλες συνθήκες (χωρίς ΣΥΡΙΖΑ δηλαδή στην κυβέρνηση) θα πανηγύριζαν γι’ αυτήν», σημειώνει ο Δημήτρης Χριστόπουλος.

Ας μείνουμε λίγο στο κομμάτι του πολιτικού τζόγου. Υπάρχουν όντως πράγματα που λέγονται αλλά δεν εννοούνται, κι άλλα που εννοούνται αλλά δε λέγονται στον τρόπο που χειρίζονται μικροπολιτικά οι πολιτικές δυνάμεις τη Συμφωνία (πολύ μακριά φυσικά από κάθε ίχνος εθνικής συνέννοησης).
Δυο από τις πλέον δημοφιλείς καφενειακές ερμηνείες είναι οι εξής: 
α) Ο ΣΥΡΙΖΑ δεν ήθελε να λύσει στην πραγματικότητα το ζήτημα, το χρησιμοποίησε επικοινωνιακά για να εκθέσει τα εθνικιστικά/ακροδεξιά αντανακλαστικά της ΝΔ και να συσπειρώσει το απογοητευμένο αριστερόστροφο/ “προοδευτικό” κοινό του 
β) Η ΝΔ ως κυβέρνηση εν αναμονή, παρά τα όσα διατείνεται, θα επιθυμούσε να κλείσει το ζήτημα ο ΣΥΡΙΖΑ, προκειμένου να μην κληρονομήσει αυτήν την ανούσια καυτή πατάτα ανακτώντας την εξουσία.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΑ

Πώς σχολιαζει αυτές τις εκτιμήσεις ο κ. Χριστόπουλος; «Το γεγονός ότι ο πρωθυπουργός χρησιμοποίησε το Μακεδονικό για να εκθέσει τα ακραία αντανακλαστικά της αξιωματικής αντιπολίτευσης ισχύει, πλην όμως είναι ανεπαρκές ώστε να εξηγήσει γιατί έγινε ό,τι έγινε. Και, κυρίως, δεν μπορεί να είναι αυτό το πρωταρχικό κριτήριο με το οποίο θα αποτιμήσουμε τη Συμφωνία. Ας μπορούσε, σε τελευταία ανάλυση, η ΝΔ να τα κουλαντρίσει.  Αν είσαι εθισμένος στο ποτό δεν φταίει ο άλλος που θα σου βάλει να πιεις αλλά το κακό σου το κεφάλι! Προσωπικά, θα θεωρούσα προτιμότερο η κυβέρνηση να είχε φροντίσει να κοινοποιήσει έγκαιρα τους σχεδιασμούς της στην αντιπολίτευση. Το ότι αυτό όμως δεν το έκανε δεν μπορεί να είναι άλλοθι για την στάση της αντιπολίτευσης έκτοτε. Αν ήμουν στη θέση των ανθρώπων της ΝΔ, μετά από τόσο ανεύθυνη αντιπολίτευση, μάλλον θα προτιμούσα να κλείσει ο ΣΥΡΙΖΑ το ζήτημα και να ησυχάσουμε.
Τέλος, να μην ξεχνάμε το ευρύτερο πλαίσιο: η ευρωπαϊκή Δεξιά, επί των ημερών μας, συστεγάζει μετριοπαθείς δυνάμεις φιλοευρωπαϊκού προσανατολισμού με ακραίους αντιευρωπαίους εθνικιστές που βλέπουν τη λύση Ορμπάν ή Τραμπ ως τη μοναδική διέξοδο να “κάνουν πάλι τη χώρα τους μεγάλη”. Προφανώς, οι αντίστοιχοι Έλληνες, θεωρούν επί της αρχής τη Συμφωνία των Πρεσπών εθνική ήττα. Για τέτοιους λόγους, ο συντηρητικός χώρος, μετά την ανάληψη της εξουσίας -όποτε αυτή συμβεί- αντιμετωπίζει τη ζωτική απειλή της διάσπασης: όχι μόνο προς εξυπηρέτηση ατομικών πολιτικών στρατηγικών (όπως οι διασπάσεις που μας έχει συνηθίσει η Δεξιά), αλλά λόγω μιας πραγματικής ιδεολογικοπολιτικής τομής, πολύ πιο σημαντικού εκτοπίσματος από την τελευταία διάσπαση του ΣΥΡΙΖΑ».

Στις 17 Οκτωβρίου, τέσσερις μήνες μετά τις υπογραφές στους Ψαράδες, ο «αρχιτέκτονας της Συμφωνίας», υπουργός Εξωτερικών Νίκος Κοτζιάς παραιτήθηκε. Μέσα σε κλίμα ακραίας αντιπαράθεσης με τον Πάνο Καμμένο με εκατέρωθεν υπονοούμενα για «μυστικά κονδύλια» και «προσωπικές πολιτικές». Ο πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας ανέλαβε ο ίδιος το υπουργείο Εξωτερικών κι έγινε αποδέκτης μιας εννιασέλιδης επιστολής από τον Νίκο Κοτζιά που του ζήτησε να τη δημοσιοποιήσει (δεν το έκανε), ενώ στην κοινή γνώμη έμεινε η αίσθηση ότι θυσίασε έναν υπουργό που «έκανε τη δουλειά» για να διατηρήσει την κυβερνητική ενότητα. Ο πόλεμος Κοτζιά-Καμμένου κρατά μέχρι και σήμερα με συνεχείς εμπρηστικές δηλώσεις… «Δεν τρέφω ιδιαίτερη συμπάθεια για την πολιτική αποσκευή του πρώην υπουργού Εξωτερικών, πλην όμως αναγνωρίζω ότι στο προκείμενο κινήθηκε με ρεαλισμό και δυναμισμό. Άλλοι μπορεί να το πούνε οπορτουνισμό, αλλά λίγη σημασία έχουν οι προθέσεις. Εγώ θέλω να  κυρωθεί η Συμφωνία των Πρεσπών και η χώρα να γυρίσει σελίδα. Η αποχώρηση Κοτζιά δεν μπορεί να επηρεάσει το αν θα κυρωθεί ή όχι η Συμφωνία διότι ο πρωθυπουργός φαίνεται αποφασισμένος να προχωρήσει στην υλοποίησή της. Αντιθέτως, η απομάκρυνση Φίλη, κατόπιν αξίωσης του αρχιεπισκόπου, ήταν επώδυνη ήττα καθώς αφορούσε την οπισθοχώρηση μιας ολόκληρης πολιτικής ατζέντας», ο Δημήτρης Χριστόπουλος κάνει τη σύγκριση με την έτερη κυβερνητική θυσία που είχε συζητηθεί τόσο έντονα.

Όσα έγιναν το 2018 στο πεδίο του «Μακεδονικού» έχουν ασφαλώς στοιχεία κινηματογραφικού πολιτικού θρίλερ. Κάποιος θα μπορούσε να πει ότι προκάλεσαν μερικές τόσο γκροτέσκες πολιτικές συμπεριφορές που είναι κρίμα που δεν έχουμε έναν Άνταμ Μακ Κέι στο ελληνικό σινεμά για να γυρίσει μια ταινία-φιλιππικό, όπως έκανε ο Αμερικάνος σκηνοθέτης με το Vice εναντίον του Ντικ Τσέινι που παίζεται αυτήν την εποχή στις αίθουσες. Πέρα όμως από τέτοιες φαντασιώσεις, μια ερώτηση προσγείωσης στην πραγματικότητα που είναι δύσκολο να απαντηθεί αφορά τον βαθμό που απασχολεί το μέσο Έλληνα το «Μακεδονικό». Είναι στ’ αλήθεια σημαντικό ή το διογκωνει η πολιτική σκοπιμότητα και η μόνιμη κατάσταση πόλωσης; «Το Μακεδονικό απασχολεί τους ανθρώπους ως “εθνικό” θέμα. Τα “εθνικά” θέματα δεν είναι τα σημαντικότερα ζητήματα του έθνους, αλλά αυτά στα οποία δεν χωράει αντίλογος. Ως πρόσφατα, το Μακεδονικό ήταν κατεξοχήν τέτοιο. Το Μακεδονικό απασχολεί περισσότερο τη Βόρεια Ελλάδα –όσο πιο νότια, τόσο λιγότερο. Οι αστικές ελίτ της Θεσσαλονίκης έχουν πλέον αντιληφθεί ότι το θέμα έχει γίνει βραχνάς. Και δεν αναφέρομαι μόνο στο Μπουτάρη που πάντα είχε θέση στο θέμα. Ενδεικτική είναι η στάση του προέδρου της Εταιρίας Μακεδονικών Σπουδών, Νικολάου Μέρτζου, στυλοβάτη κι εκ των πρωταγωνιστών των πρώτων ετών της μακεδονομαχίας της δεκαετίας του 90 και πλέον υπερασπιστή ενός “έντιμου συμβιβασμού”».

Στη Βουλή της πΓΔΜ αρχίζει η συζήτηση για την αναθεώρηση του Συντάγματος που συνεπάγεται, εφόσον ο Ζάεφ βρει τις 80 έδρες που χρειάζεται, την κύρωση της Συμφωνίας των Πρεσπών. Τι μέλλει γενέσθαι, λοιπόν; Θα τελειώσει η κουβέντα φέτος; «Εμείς θα κυρώσουμε τη Συμφωνία, οι γείτονες θα μπουν στο ΝΑΤΟ με το όνομα “Βόρεια Μακεδονία” κάποιοι θα γκρινιάζουν κι από τις δύο πλευρές των συνόρων και σταδιακά το θέμα θα φθίνει. Θα έρθει το καλοκαίρι, Χαλκιδική και Πιερία θα γεμίσουν βορειομακεδόνες τουρίστες και η ζωή θα συνεχιστεί. Αν βγει η Νέα Δημοκρατία θα υλοποιήσει τη Συμφωνία των Πρεσπών και η ζωή θα συνεχιστεί επίσης, με κόστος όμως για την ενότητα της συντηρητικής παράταξης, διότι ο τρόπος που πολιτεύθηκε επ’αυτού ο πρόεδρός της ήταν παιδαριώδης και ανεύθυνος. Έτσι είναι η ζωή όμως: όλα μπροστά μας τα βρίσκουμε. Ως κράτος, έχουμε δύσκολο δρόμο μπροστά μας. Όσες λιγότερες εκκρεμότητες τόσο καλύτερα. Για το λόγο αυτό πρέπει να κλείσουμε το Μακεδονικό. Το να βρεθεί μια αμοιβαία αποδεκτή λύση στο περιβόητο θέμα του ονόματος είναι πολιτικά δίκαιο και σύμφωνο με τις αρχές του διεθνούς δικαίου, λύση θετικού αθροίσματος για όλους στην περιοχή: για την Ελλάδα, τα Βαλκάνια και την Ευρώπη».

Προς επίρρωση των παραπάνω βλέπω το πρόγραμμα με τις εμφανίσεις των Ελλήνων καλλιτεχνών στα καζίνο των Σκοπίων την περίοδο των Χριστουγέννων: η Κατερίνα Στικούδη τους «έκαψε» με την αποκαλυπτική της εμφάνιση, ο Σάκης Αρσενίου «έκλεψε την παράσταση τα Χριστούγεννα», η χρονιά άλλαξε με τη Χριστίνα Κολέτσα, στο «μικρό Λας Βέγκας των Βαλκανίων» έχουν εμφανιστεί κατά καιρούς οι Δημήτρης Κοντολάζος, Ιωάννα Κουταλίδου, Χρήστος Δάντης, Άγγελος Διονυσίου, Γιώργος Γιαννιάς, Νίκος Ρωμανός, Λένα Παπαδοπούλου και Χρήστος Μενιδιάτης. Ανάμεσα στο κοινό τους, φυσικά κι Έλληνες που ταξιδεύουν αυθημερόν για λίγο μπλακ τζακ και πρώτο τραπέζι πίστα πριν επιστρέψουν φουλαρισμένοι με φθηνή αμόλυβδη…