Πίσω στον Ιούνιο του 2021, ο 62χρονος πλέον Homayoun Sabetara, αποφασίζει να επιβιβαστεί σε ένα αεροπλάνο από την Τεχεράνη για την Κωνσταντινούπολη. Τελικός προορισμός, η Γερμανία, όπου ζουν οι κόρες του. Κατά τη στιγμή της διαφυγής του από το Ιράν, δεν είχε κανέναν νόμιμο και ασφαλή τρόπο, ως μετανάστης, να φτάσει στη Γερμανία. Φτάνοντας στην Κωνσταντινούπολη, συνάντησε έναν διακινητή ο οποίος έναντι 2.500 ευρώ συμφώνησε να τον περάσει στον Έβρο και από εκεί στη Θεσσαλονίκη. Ύστερα από λίγες μέρες όμως, ο Homayoun συνελήφθη από άνδρες της ΟΠΚΕ στη Θεσσαλονίκη ενώ οδηγούσε ένα Skoda Octavia στο οποίο επέβαιναν επτά ακόμα μετανάστες.
Από τον Αύγουστο του 2021 βρίσκεται φυλακισμένος στην Ελλάδα. Τον Ιούλιο του 2022, καταδικάστηκε ενώπιον του Μονομελούς Εφετείου Κακουργημάτων Θεσσαλονίκης σε 18 χρόνια κάθειρξης, ως ο φερόμενος διακινητής των υπόλοιπων επτά διακινούμενων στο Skoda Octavia, με την κατηγορία της «λαθρεμπορίας» και της «εμπορίας ανθρώπων».
Η υπόθεση Homayoun δεν είναι «μεμονωμένη» όπως επιμένει να τη χαρακτηρίζει ο δικαστικός κόσμος, αλλά ρίχνει φως στο ευρύτερο πρόβλημα των Ανθρώπων σε Κίνηση, που έρχονται αντιμέτωποι με την ποινικοποίησή τους και την άρνηση των βασικών ανθρωπίνων δικαιωμάτων τους. Αυτή τη στιγμή, πάνω από 2.000 πρόσφυγες και μετανάστες βρίσκονται στις ελληνικές φυλακές κατηγορούμενοι για λαθρεμπόριο, μια κατάσταση που έχει λάβει επιδημική μορφή. Κατά τη διάρκεια των συλλήψεων και των ερευνών, υφίστανται συχνά σοβαρές παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, όπως αυθαίρετες συλλήψεις, υπερβολική χρήση βίας και έλλειψη πρόσβασης σε νομική υποστήριξη, σύμφωνα με τη μελέτη της Borderline Europe: A legal Vacuum, 2023.
Μέχρι σήμερα, περισσότερες από 50 οργανώσεις υποστηρίζουν την καμπάνια #FreeHomayoun, ζητώντας επιτακτικά την αθώωση του Homayoun Sabetara, τον σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων των προσφύγων-μεταναστών και τον τερματισμό της άδικης μεταχείρισης που αντιμετωπίζουν οι αιτούντες άσυλο σε παρόμοιες καταστάσεις, αφού η φυγή τους στην Ευρώπη δεν αποτελεί επιλογή, αλλά αναγκαιότητα.
Ο Homayoun ανέμενε τη διεξαγωγή της δίκης του εδώ και περισσότερες από 575 ημέρες από τις φυλακές Κορυδαλλού όπου παραμένει έγκλειστος. Η εκδίκαση της έφεσης προγραμματίστηκε τελικά για τις 22 Απριλίου 2024. Ωστόσο, λόγω αναβολής της εκδίκασης για τον ερχόμενο Οκτώβριο, ο Homayoun θα αναγκαστεί να μείνει υπό κράτηση για ακόμα πέντε μήνες.
Ο αριθμός της υπόθεσης του Homayoun στο δικαστήριο στις 22 Απριλίου ήταν το Nο. 23, και δεδομένης της μακράς διάρκειας εκδίκασης υποθέσεων που προηγούνταν, η δίκη χρειάστηκε να διεξαχθεί την επόμενη ημέρα. Η καταδίκη του 62χρονου μετανάστη είχε βασιστεί κυρίως στη γραπτή κατάθεση ενός μάρτυρα που δεν εμφανίστηκε ποτέ στο δικαστήριο. Κατά τη διάρκεια της ακροαματικής διαδικασίας στις 23 Απριλίου, ένας από τους δικηγόρους του Homayoun, ο Χάρης Λάδης, προέβαλε ένσταση, αναφέροντας ότι το Δικαστήριο δεν εξέτασε τον μάρτυρα του κατηγορητηρίου, κατά παράβαση του άρθρου 6 της ΕΣΔΑ (Ευρωπαϊκής Σύμβασης Δικαιωμάτων του Ανθρώπου). Ο μάρτυρας ήταν απών και ως εκ τούτου δεν εξετάστηκε ποτέ.
Λόγω αυτού, η υπεράσπιση του Homayoun -η υγεία του οποίου είναι επιβαρυμένη- ζήτησε από το Δικαστήριο να μην αναγνώσει την εν λόγω δήλωση. Το δικαστήριο όμως αποφάσισε αντ’ αυτού να αναβάλει τη δίκη για τις 24/9/24, προκειμένου να έχει χρόνο να εντοπίσει τον μάρτυρα. Η Mahtab Sabetara, μία από τις δύο κόρες του Homayoun, δήλωσε σχετικά: «Οι δικηγόροι του πατέρα μου ζήτησαν την απελευθέρωσή του υπό όρους, λόγω της κατάστασης της υγείας του. Ωστόσο, το δικαστήριο απέρριψε το αίτημα μέσα σε λίγα λεπτά».
Ο Homayoun με την κόρη του
Οι διαδοχικές αναβολές αποτελούν συχνό φαινόμενο σε υποθέσεις που σχετίζονται με «παράνομες διακινήσεις», κάτι το οποίο επιβεβαιώνει και η περίπτωση του Homayoun. «Εγκλωβισμένοι ανάμεσα στο να τους επιβληθούν άδικες ποινές ή να υπομείνουν παράταση της προσωρινής τους κράτησης, η δικαιοσύνη δεν αποτελεί επιλογή για αυτούς τους ανθρώπους», τονίζει η Julia Winkler από το borderline-Europe.
Ο δικηγόρος του Homayoun, Δημήτρης Χούλης, σχολίασε στην Popaganda μετά την απόφαση του Δικαστηρίου: «Η απόφαση που πάρθηκε στις 23 Απριλίου είναι ένα ξεκάθαρο μήνυμα από το δικαστικό σύστημα: Αν αντισταθείτε θα σας τιμωρήσουμε. Αν και έχουμε συνηθίσει αυτό το ψυχικό βασανιστήριο από προηγούμενες υποθέσεις, πάντα με εκπλήσσει όταν οι δικαστές είναι τόσο σκληροί με ευάλωτους ανθρώπους».
Η καταδίκη του αποτελεί ένα ακόμη παράδειγμα της συστηματικής ποινικοποίησης της μετανάστευσης στην Ευρώπη. Όπως τονίζει ο ίδιος, «Η διακίνηση ορίζεται ως δράση με σκοπό το κέρδος, ωστόσο εφαρμόζεται άδικα σε όσους αναζητούν ασφάλεια σε μια νέα χώρα. Η δικαιοσύνη δεν έχει καμία σχέση με την υπόθεση αυτή: Οι διαδικασίες αυτές παραβιάζουν όχι μόνο τις νομικές αρχές αλλά και τη Σύμβαση της Γενεύης, η οποία προστατεύει τους αιτούντες άσυλο από την ποινικοποίηση. Ωστόσο, τα ελληνικά δικαστήρια συχνά παραβλέπουν την αξιολόγηση του καθεστώτος ασύλου όσων εισέρχονται στη χώρα. Έχουμε να κάνουμε με μια αμείλικτη δικαιοσύνη που θα διαλέξει τυχαία έναν, δύο, δέκα από αυτούς τους ταλαίπωρους ανθρώπους, για να τους αποδώσει ευθύνες και να συγκαλύψει το πραγματικό έγκλημα».
«Οι μετανάστες που χαρακτηρίζονται ως διακινητές αποτελούν τη δεύτερη μεγαλύτερη ομάδα φυλακισμένων στην Ελλάδα. Η πραγματικότητα είναι ότι όλοι είναι αθώοι»
Ο Στέλιος Κούλογλου, ευρωβουλευτής με την ευρωομάδα της Αριστεράς, επισήμανε επίσης την άδικη προσέγγιση των Ελλήνων δικαστών απέναντι στους μετανάστες, στη συνέντευξη Τύπου που παρακολούθησε η Popaganda λίγες μέρες πριν την εκδίκαση της έφεσης. Όπως είπε, «Οι κατηγορούμενοι έχουν μόλις 3 λεπτά για να μιλήσουν στο δικαστήριο, με τις δίκες να διαρκούν κατά μέσο όρο μόνο 27 λεπτά, οδηγώντας σε ποινές περίπου 46 ετών. Είναι φρικτό. Οι μετανάστες που χαρακτηρίζονται ως διακινητές αποτελούν τη δεύτερη μεγαλύτερη ομάδα φυλακισμένων στην Ελλάδα. Η πραγματικότητα είναι ότι όλοι είναι αθώοι».
«Οποιοσδήποτε πρόσφυγας/μετανάστης έχει το πηδάλιο ή το τιμόνι, θεωρείται αυτόματα facilitator (διευκολυντής), βάσει των νομικών κανόνων στο λεγόμενο “EU Facilitators’ Package”»
Το πολύνεκρο ναυάγιο της Πύλου, 9 επιζώντες του οποίου κατηγορούνται άδικα ως διακινητές (η δίκη τους ξεκινάει στις 21 Μαΐου στην Καλαμάτα), επισφράγισε την επίμονη τακτική των εισαγγελέων να γεμίζουν τις φυλακές με αθώους άνδρες που χρησιμοποιούνται ως αποδιοπομπαίοι τράγοι των πραγματικών διακινητών. Μάλιστα, δεν είναι λίγες οι μαρτυρίες στη γειτονική Ιταλία, σύμφωνα με τις οποίες η αστυνομία έχει προσφέρει δελεαστικά κίνητρα σε μετανάστες που επιβαίνουν σε σκάφη ή οχήματα για να αναγνωρίσουν τους ανθρώπους που τα οδηγούν ως μέλη των επιχειρήσεων λαθρεμπορίας.
Ο Βασίλης Κερασιώτης, δικηγόρος με ειδίκευση στο μεταναστευτικό και τα ανθρώπινα δικαιώματα, και διευθυντής Hias Ελλάδος, είχε γνωστοποιήσει σχετικά σε ρεπορτάζ της Popaganda: «Στην πραγματικότητα, έτσι όπως είναι διαμορφωμένο το Ευρωπαϊκό Σύστημα Ασύλου, δεν υπάρχει άλλος τρόπος για τη μετακίνηση των ανθρώπων, παρά μόνο ο επικίνδυνος. Η αντίληψη ότι, εφαρμόζοντας πολιτικές αποτροπής, καταπολεμάμε τα δίκτυα διακίνησης, στην πραγματικότητα οδηγεί σε ακόμα πιο δύσκολες διαδρομές και περάσματα και επίσης δεν υπάρχει νόμιμος τρόπος εισόδου για έναν πρόσφυγα, προκειμένου να υπαχθεί σε διαδικασίες υποδοχής, ταυτοποίησης και ασύλου. Για να φτάσει κάποιος σε μία χώρα υποδοχής, πρέπει να κάνει το illegal border crossing. Τα εκατομμύρια προσφύγων που υπάρχουν σήμερα στην Ευρώπη, οι αναγνωρισμένοι πρόσφυγες, έχουν εισέλθει έτσι».
Oι ελληνικές αρχές, ακολουθούν μια πάγια τακτική, να βαφτίζονται διακινητές άνθρωποι που είναι θύματα διακίνησης, γιατί έτσι προβλέπει ο νόμος. Σύμφωνα με τον ίδιο, «Οποιοσδήποτε πρόσφυγας/μετανάστης έχει το πηδάλιο ή το τιμόνι του οχήματος, θεωρείται αυτόματα facilitator (διευκολυντής), βάσει των νομικών κανόνων στο λεγόμενο “EU Facilitators’ Package”. Σε όλες τις περιπτώσεις διακίνησης προσφύγων, ο πραγματικός διακινητής δεν βρίσκεται φυσικά στη βάρκα ή στο όχημα. Πρόκειται για ένα από τα μεγαλύτερα αδικήματα στον Ποινικό Κώδικα, και στην περίπτωση που μιλάμε για πολλούς θανάτους (σ.σ. όπως στο ναυάγιο της Πύλου), η ποινή μπορεί να φτάσει έως και τα 1000 χρόνια για έναν άνθρωπο αθώο στην πραγματικότητα».