Οι περισσότερες αναλύσεις για τα αποτελέσματα των Ευρωεκλογών εστίασαν στον συσχετισμό των πολιτικών δυνάμεων με βάση τα ποσοστά τους. Απέφυγαν όμως να κοιτάξουν κατάματα τον ελέφαντα στο δωμάτιο: την αποχή, που άγγιξε το 60%, αναμφισβήτητα η μεγαλύτερη στα 43 χρόνια που η χώρα μας συμμετέχει στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Χαοτική η διαφορά της αποχής με την παρθενική μας χρονιά συμμετοχής στις Ευρωεκλογές, το 1981 (22%), αλλά και για παράδειγμα με το 1999 (30%) όταν η ευρωπαϊκή διαδικασία ήταν πια εμπεδωμένη. Το 2024 ήταν η πρώτη φορά που οι απέχοντες ήταν περισσότεροι από τους συμμετέχοντες.
Είναι εύκολες και ανέξοδες οι επικρίσεις του τύπου «πήγαν για μπάνιο», όπως και το πυρ ομαδόν κατά της «αδιάφορης νέας γενιάς». Πίσω από τη γιγαντιαία αποχή όμως κρύβονται βαθιά πολιτικές και κοινωνικές αιτίες, που μάλλον συμπυκνώνονται στο ότι οι πολίτες νιώθουν πως πια δεν εκπροσωπούνται πολιτικά. Ο ελέφαντας στο δωμάτιο σέρνει από πίσω του το τεράστιο δημοκρατικό έλλειμμα σε Ελλάδα και Ευρώπη. Αν η αποχή αποτελεί αποτελεσματική απάντηση και αντίδραση σε αυτό το έλλειμμα, είναι, ωστόσο, ένα άλλο ερώτημα.
Σε μια απόπειρα να φωτιστούν οι πραγματικοί λόγοι του φαινομένου, που δεν είναι φυσικά μόνο ελληνικό, μιλήσαμε με εκπροσώπους τριών διαφορετικών γενιών, να μας εξηγήσουν γιατί απείχαν:
Άγγελος, ετών 20, υπάλληλος σε καφέ-μπαρ
Δεν πήγα να ψηφίσω. Δεν μας εκπροσωπεί κάποιο κόμμα αρκετά ώστε να παρακινηθούμε να το ψηφίσουμε. Τίποτα από ό,τι ειπώθηκε προεκλογικά δεν με έκανε να πω «να μια πολύ καλή ιδέα, θα ξυπνήσω να πάω να ψηφίσω».
Είμαι πολιτικοποιημένος. Όχι πολύ, αλλά είμαι. Στις εθνικές εκλογές ψήφισα, έχει διαφορά η προσέγγισή μου από τις ευρωπαϊκές.
Για τις Ευρωεκλογές συγκεκριμένα, νιώθω πως οποιοδήποτε κι αν είναι το αποτέλεσμα, δεν επηρεάζει ουσιαστικά τη χώρα μας. Άρα, δεν έχει σημασία. Ή ακόμα και αν την επηρεάζει, οι άνθρωποι που στέλνουμε εμείς, ανεξαρτήτως από το κόμμα που αντιπροσωπεύουν, δεν κάνουν σωστά τη δουλειά τους. Επειδή βέβαια έχω ενστάσεις για τον θεσμό της Ευρωβουλής, που δεν είναι αποτελεσματικός, δεν μπορώ να πω ότι ενημερώθηκα εξονυχιστικά για τις θέσεις των κομμάτων.
Τίποτα από ό,τι ειπώθηκε προεκλογικά δεν με έκανε να πω «να μια πολύ καλή ιδέα».
– Άγγελος, ετών 20
Βασικά, νιώθω ότι δεν ακουγόμαστε.
Για παράδειγμα, το απίστευτο σκάνδαλο με τις υποκλοπές συζητήθηκε πολύ στο Ευρωκοινοβούλιο, αλλά δεν έγινε απολύτως τίποτα στην Ελλάδα. Είχε κάποιο αποτέλεσμα; Ίσως οδηγούνταν και κάποιοι στη φυλακή. Έγινε όμως κάτι; Υπήρξαν συνέπειες; Τίποτα απολύτως.
Το συγκεκριμένο σκάνδαλο προβλήθηκε τόσο ώστε να το προσέξω, είμαστε πολιτικοποιημένοι οικογενειακά και τα συζητάμε αυτά στο σπίτι. Δεν θεωρώ ότι επειδή αναδείχθηκε στην Ευρωβουλή θα το μάθαινα εγώ πιο εύκολα. Γιατί τα ίδια ΜΜΕ που το κάλυψαν ή δεν το κάλυψαν στην αρχή στην Ελλάδα, είναι τα ίδια ΜΜΕ που προβάλλουν ή δεν προβάλλουν τι συζητήθηκε στο Ευρωκοινοβούλιο. Όσο κι αν φωνάξουν, αν το καλώδιο είναι κομμένο, δεν θα ακούσει κανένας από την άλλη πλευρά.
Προσωπικά, νιώθω ότι χρειάζομαι καινούργιες ιδέες για να με εμπνεύσουν, πέρα από τα τετριμμένα. Νομίζω ότι το βασικό πρόβλημα της χώρας, των πολιτών, είναι το οικονομικό. Σίγουρα εμπνέομαι πιο πολύ από μια ιδέα του Βαρουφάκη παρά από την ιδέα των Μνημονίων.
Θεωρώ ωστόσο ότι κάποια ζητήματα που θίγει, για παράδειγμα, ο Βαρουφάκης, είναι κάπως ουτοπικά, έχουμε άλλα θέματα τώρα. Τώρα πεινάμε.
Θα πήγαινα να ψηφίσω στις εθνικές εκλογές και να ρίξω μια ψήφο αντίβαρο στην ακροδεξιά, αλλά επανέρχομαι για να πω ότι οι Ευρωεκλογές δεν επηρεάζουν τόσο.
Είμαστε μια χώρα μέσα στο ρουσφέτι και τον φανατισμό -είτε προς τα δεξιά, είτε προς τα αριστερά- απλώς αριθμητικά είμαστε περισσότεροι του ρουσφετιού και του βολέματος, οι οποίοι ψηφίζουν κληρονομικά το ίδιο κόμμα τα τελευταία 30 χρόνια. Οι ίδιοι πάμε κάθε φορά στις εκλογές. Τώρα όμως ο ΣΥΡΙΖΑ διασπάστηκε, άρα η αριστερά έγινε πιο αδύναμη, οπότε προφανώς και θα ανέβουν τα ποσοστά της ακροδεξιάς. Δεν σημαίνει αυτό ότι η χώρα κλίνει προς τα ακροδεξιά.
Τα κλασικά τετριμμένα κόμματα ΝΔ, ΠΑΣΟΚ, ΣΥΡΙΖΑ, αναπαράγουν τις ίδιες ακριβώς ιδέες τα τελευταία 30 χρόνια, Ίσως τα πιο εναλλακτικά κόμματα δεν έπεισαν τόσο. Μπορεί και να είχαν ωραίες ιδέες, αλλά δεν προβλήθηκαν από τα ΜΜΕ, τα οποία είναι πλήρως ελεγχόμενα.
Οπότε γιατί ακριβώς να ξυπνήσω το πρωί; Είναι σημαντικό πράγμα βέβαια η πολιτική. Λάθος που απείχαμε, γενικά είμαι υπέρ του να συμμετέχουμε και ας ψηφίζουμε λευκό αν δεν μας εκφράζει κανένας.
Δεν σκέφτηκα να ρίξω ψήφο διαμαρτυρίας. Γιατί ακόμα κι αν είμαι κατά της παρούσας κυβέρνησης, είτε ψήφιζα είτε όχι, δεν διορθώνεται το πράγμα. Θέλει επανάσταση, να τους πούμε «αυτό που λες εγώ δεν θα το κάνω».
Φάνης, 42 ετών, οικοδόμος
Γιατί δεν ψήφισα; Αρχικά, σκέφτηκα ότι βαρέθηκα. Μετά συνειδητοποίησα ότι οι λόγοι είναι βαθύτεροι. Έχω αρχίσει και πιστεύω ότι όλοι όσοι ασχολούνται με τις συλλογικές διαδικασίες, την πολιτική, πολίτες και κόμματα, δεν ενδιαφέρονται για το κοινό καλό, ενδιαφέρονται μόνο για το ατομικό τους κέρδος. Ο ψηφοφόρος πάει για να κερδίσει κάτι, δεν πάει για να προσφέρει. Ανήκει κάπου, είτε αριστερά είτε δεξιά, για να έχει πρόσβαση στο πώς θα τη βγάλει αυτός καλύτερα. Κι επειδή το έχω εντοπίσει αυτό, δεν θέλω να συμμετέχω σε αυτή τη διαδικασία.
Τις τελευταίες φορές που ψήφισα (στις προ-προηγούμενες εθνικές εκλογές, όχι στις τελευταίες) μπήκα στη διαδικασία να επιλέξω το λιγότερο κακό. Μετά σκέφτηκα ότι δεν έχει νόημα να ψηφίζω το λιγότερο κακό, δεν αλλάζει κάτι.
Δεν είμαι ούτε απολιτίκ ούτε βαθιά ψαγμένος στην πολιτική. Δεν με εμπνέει κανείς. Γιατί δεν βλέπω κανένα κόμμα να μιλά για δικαιοσύνη και αλληλεγγύη. Την αλληλεγγύη μπορεί να την αναφέρουν που και που σαν λέξη, αλλά για δικαιοσύνη, που είναι τόσο σημαντική για μια κοινωνία, δεν μιλά ποτέ κανείς.
Μιλούν μόνο για ανάπτυξη, η οποία είναι πλασματική οικονομική ανάπτυξη εφόσον δεν υπάρχει κοινωνική. Και αυτή η κοινωνική ανάπτυξη δεν φαίνεται να απασχολεί κανέναν – πώς θα αποκτήσουμε καλύτερη παιδεία, πώς θα αντιμετωπίσουμε κοινωνικά προβλήματα.
Εγώ ζω μέσα στην κοινωνία. Η οικονομική ανάπτυξη, όπως την εννοούν, αφορά άλλους.
Ο ψηφοφόρος πάει για να κερδίσει κάτι, δεν πάει για να προσφέρει.
– Φάνης, 42 ετών, οικοδόμος
Είμαι από οικογένεια αριστερή. Όταν ψήφισα, ψήφισα ΚΚΕ. Ούτε αυτός ο χώρος όμως με εμπνέει πια. Τους θεωρώ εκτός εποχής, έχουν μείνει πίσω στον χρόνο.
Και η όποια άλλη προοδευτική Αριστερά, μιλά για μια ουτοπία που από πίσω κρύβει δεξιούς σκοπούς και εξυπηρετήσεις.
Τώρα, όσον αφορά στις Ευρωεκλογές συγκεκριμένα, το πρόγραμμα βγαίνει έτσι κι αλλιώς από την Ευρωπαϊκή Ένωση χωρίς να ερωτάται ο ευρωβουλευτής. Το Ευρωκοινοβούλιο δεν έχει ουσιαστικό ρόλο στη χάραξη πολιτικής. Θεωρώ λοιπόν ότι οι Ευρωεκλογές είναι απλώς μια σφυγμομέτρηση για το πού κινείται πολιτικά ο κόσμος.
Όλοι ασχολούνται μόνο με τα ποσοστά που βγάζει κάθε κόμμα. Αν εκλάβουν τη δυσαρέσκεια του κόσμου, ίσως γίνουν λίγο πιο ελαστικές οι πολιτικές τους προς την κοινωνία -με παροχές, όχι με κάτι άλλο- κι αυτό απλώς για να ξαναπετύχουν τα ποσοστά που θέλουν.
Η ακροδεξιά με απασχολεί αν υπάρχει στην κοινωνία, όχι ως ποσοστό στις κάλπες. Πιστεύω ότι ο ακροδεξιός, ο φασίστας, δεν έχει μεγάλο χώρο στην Ελλάδα, γιατί δεν δεχόμαστε τη βία τους τόσο εύκολα. Θα ανεβαίνει και θα κατεβαίνει, αλλά ο πυρήνας τους είναι πολύ μικρός. Μόλις αρχίζουν κι ασκούν βία, ο κόσμος καταλαβαίνει τι συμβαίνει και φεύγει. Αυτοί που τους ψηφίζουν είναι, θεωρώ, από χαμηλά κοινωνικά στρώματα, οι οποίοι πιάνονται ευκαιριακά από αυτό που τους πλασάρει ο ακροδεξιός.
Δεν τη φοβάμαι ακόμα, τουλάχιστον για την Ελλάδα, την ακροδεξιά. Στις πιο οργανωμένες κοινωνίες, τις ευρωπαϊκές, τη θεωρώ πολύ χειρότερη, γιατί είναι πιο συνειδητοποιημένοι οι άνθρωποι πολιτικά.
Έφη, 72 χρόνων, συνταξιούχος χειρίστρια υπολογιστικών μηχανών
Ήμουν «να πάω, να μην πάω». Η λογική, τελικά, μου είπε όχι, δεν πρέπει να πας.
Γιατί δεν είμαι μόνο δυσαρεστημένη με την πολιτική κατάσταση της Ελλάδας, είμαι γενικά δυσαρεστημένη από τη στάση όλης της Ευρώπης. Και αυτό αφορά σε διάφορα θέματα. Το πιο βασικό είναι ότι σκοτώνονται αθώοι άνθρωποι και η Ευρώπη δεν κάνει τίποτα. Η αποχή μου, δηλαδή, ήταν ένας τρόπος διαμαρτυρίας προς την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Όχι, δεν μπήκα στη διαδικασία να σκεφτώ μια ψήφο-αντίβαρο στην ακροδεξιά. Γενικά, δεν έκρινα ότι κάποιο κόμμα είχε καλύτερες θέσεις σε κρίσιμα ζητήματα. Δεν άκουσα από πολιτικό φορέα μια θέση για την Ευρώπη που να με ενθαρρύνει. Καταρχάς δεν τέθηκε το ζήτημα της κλιματικής αλλαγής, θέματα του περιβάλλοντος. Και πρώτα απ’ όλα, βέβαια, κανένα κόμμα δεν ασχολήθηκε σε βάθος με τους τόσους πολέμους που μαίνονται ακόμη.
Είμαι γενικά δυσαρεστημένη από τη στάση όλης της Ευρώπης.
– Έφη, 72 χρόνων
Έπειτα, το Ευρωκοινοβούλιο γενικά δεν επηρεάζει και δεν κάνει σωστά τη δουλειά του. Τα νήματα τα κινούν άλλες δυνάμεις.
Άκουσα που είπαν ότι πήγαν πολλοί άνθρωποι μεγάλης ηλικίας να ψηφίσουν, πιο συντηρητικοί ας πούμε. Δεν νομίζω όμως ότι υπήρξε τόση συμμετοχή και από τους μεγαλύτερους, ξέρω και άλλους ανθρώπους στην ηλικία μου που δεν ψήφισαν.
Γενικά, είμαι υπέρ του να ψηφίζουμε, κι αυτός ήταν ο λόγος που μπήκα αρχικά σε δίλημμα. Αλλά τα σκέφτηκα όλα και την απόφασή μου την είχα πάρει καιρό, δεν ήταν της τελευταίας στιγμής. Η πλάστιγγα έγερνε εξαρχής συντριπτικά υπέρ του να απέχω.