Στα τέλη του περασμένου μήνα, το Υπουργείο Παιδείας αποφάσισε να προχωρήσει στην πρόσληψη 31.846 αναπληρωτών εκπαιδευτικών Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης για το διδακτικό έτος 2022-2023. Παρά το γεγονός ότι στα σχολεία και τα εκπαιδευτικά ιδρύματα οι ανάγκες σε δασκάλους και καθηγητές είναι μεγάλες, η κυβέρνηση εξακολουθεί να μην επιλέγει τη νομιμοποίηση των περισσότερων εξ αυτών. Σαν να μην έφτανε αυτό, οι εκπαιδευτικοί που δεν εργάζονται κοντά στον τόπο κατοικίας τους, αναγκάζονται να ζουν ως νομάδες αδυνατώντας να βρουν σταθερή στέγη, με το κόστος ζωής – στη νησιωτική κυρίως Ελλάδα – να γίνεται απλησίαστο.
Χιλιάδες εκπαιδευτικοί βιώνουν επί χρόνια τη δική τους «Οδύσσεια» προκειμένου να βρεθούν σ’ εκείνο το σημείο της χώρας που τους καλεί το καθήκον και να περάσουν τους επόμενους μήνες ή χρόνια της ζωής τους. Αυτή τη φορά, η κατάσταση για όσους εργάζονται στα νησιά έχει φτάσει στο απροχώρητο, καθώς αδυνατούν να ανταπεξέλθουν οικονομικά σε όσα οι νέες συνθήκες προστάζουν: Η αναζήτηση σπιτιού, η διαδικασία της εγκατάστασης και η μετέπειτα διαβίωση, έχει μετατραπεί σε γολγοθά, τη στιγμή που ο μισθός τους δεν αρκεί ούτε για να καλύψουν τα έξοδα του ενοικίου – και αυτό, φυσικά, εφόσον υπάρξει διαθεσιμότητα.
Στα νησιά του Αιγαίου συγκεκριμένα, η κατάσταση είναι απελπιστική, τόσο για τους αναπληρωτές όσο και για τους νεοδιόριστους αλλά ακόμα και για τους μόνιμους εκπαιδευτικούς, με τις μεγαλύτερες δυσκολίες να εντοπίζονται στη Μύκονο. Στο ξακουστό «νησί των ανέμων», εκεί που μία ξαπλώστρα μπορεί να κοστίσει έως και 50 ευρώ και το «πρώτο τραπέζι» σε κάποιο νυχτερινό κέντρο, έως και 1000 ευρώ, οι εκπαιδευτικοί, προκειμένου να ασκήσουν το λειτούργημά τους, αναγκάζονται να ζουν σε συνθήκες που προσβάλλουν την ανθρώπινη αξιοπρέπεια. Τα διαθέσιμα σπίτια είναι ελάχιστα, τα ενοίκια πανάκριβα και τις περισσότερες φορές οι κατοικίες πρέπει να έχουν αδειάσει προτού ακόμη τελειώσει η χρονιά, ώστε να μετατραπούν σε Airbnb.
Μιλώντας στην Popaganda, ο Δημήτρης Παπαδημητρίου, Πρόεδρος της Α’ ΕΛΜΕ Κυκλάδων και φιλόλογος, ο οποίος εργάζεται τα τελευταία 14 χρόνια στη Μύκονο, περιγράφει όσα βιώνουν οι εκπαιδευτικοί στο νησί από τη στιγμή της άφιξής τους. «Οι άνθρωποι φτάνουν σε σημείο τις πρώτες μέρες να διανυκτερεύουν με τα μπαγκάζια τους στα αυτοκίνητά τους και στις παραλίες – ακόμα και στα γραφεία των Διευθύνσεων Εκπαίδευσης. Εγώ κλείνω 14 χρόνια στο νησί και φέτος με βγάζουν από το σπίτι. Μας βγάζουν τον έναν μετά τον άλλον. Υπάρχουν οικογένειες εκπαιδευτικών οι οποίες ζουν στο νησί εδώ και πάνω από μια δεκαετία και αναγκάζονται να μένουν στο νησί 10 μήνες τον χρόνο, από τον Σεπτέμβρη μέχρι τον Ιούνιο και το καλοκαίρι να φεύγουν ή να αναζητούν νέα κατοικία καθώς τα σπίτια τους γίνονται Airbnb», εξηγεί.
«Μέχρι και αυτή τη στιγμή που τα σχολεία έχουν ανοίξει, λίγοι συνάδελφοι έχουν τακτοποιηθεί, λιγότεροι από τους μισούς και πολλοί δεν έχουν βρει ακόμα σπίτι. Φιλοξενούνται δεξιά και αριστερά, ή στις δομές του Δήμου, οι οποίες είναι σε πολύ κακή κατάσταση. Πρόσφατα, σε μία από τις δομές, τρεις συνάδελφοι τσιμπήθηκαν από κοριούς. Δεν τους «γάζωσαν» στον στρατό και τους γάζωσαν εδώ. Στο πιο πλούσιο νησί της χώρας, οι άνθρωποι αναγκάζονται να ζουν σε δομές που τους γαζώνουν κοριοί», καταθέτει ο Πρόεδρος της Α’ ΕΛΜΕ Κυκλάδων. Σύμφωνα με τον ίδιο, σε άλλη δομή του δήμου αναγκάζονται τρία και τέσσερα άτομα να μείνουν μαζί σε χώρους 25-30 τ.μ., σε 15 δωμάτια που έχει παραχωρήσει προσωρινά ο Δήμος.
Παρά το γεγονός ότι η θερινή σεζόν φτάνει στο τέλος της, στα ενοίκια σημειώνεται μια εκτόξευση 30-40%. Σπίτια, για παράδειγμα, που μπορεί να νοικιάζονταν με 450 ευρώ τον μήνα, πλέον κοστίζουν από 500 με 550 ευρώ (χωρίς φυσικά αυτό να συνεπάγεται ότι είναι διαθέσιμα), τη στιγμή που ο πρώτος μισθός ενός αδιόριστου εκπαιδευτικού είναι 737 ευρώ και ενός αναπληρωτή, 850 ευρώ. Με αυτούς τους μισθούς αναγκάζονται οι εκπαιδευτικοί να επιβιώσουν.
«Το μοντέλο της συγκατοίκησης είναι το μελλοντικό μοντέλο στην κατοικία, όπως συμβαίνει εδώ και χρόνια με τους φοιτητές στην Αγγλία. Τρεις και τέσσερις συνάδελφοι μπορεί να μείνουν μαζί σε ένα σπίτι που νοικιάζεται προς 700 ευρώ, για παράδειγμα. Μιλάμε για υποχρεωτικές, αναγκαστικές επιλογές στις οποίες ωθούνται ώστε να μπορέσουν να εξασφαλίσουν μια αξιοπρεπή στέγη, εάν δεν θέλουν να καταλήξουν στις δομές. Ωστόσο, στις 15 Ιουνίου οι ιδιοκτήτες τους βγάζουν από τα σπίτια για να τα διαθέσουν στους τουρίστες, παρά το γεγονός ότι η σεζόν ολοκληρώνεται στις 21 για την Πρωτοβάθμια εκπαίδευση και στις 30 για τη Δευτεροβάθμια. Η κατάσταση είναι απελπιστική», τονίζει ο κ. Παπαδημητρίου. «Πιέζουμε τον Δήμο να παραχωρήσει περισσότερες δομές στο διάστημα που τα σπίτια μετατρέπονται σε airbnb, ωστε οι άνθρωποι να μπορέσουν έστω να μείνουν εκεί».
Πέρα από τα αδιανόητα ακριβά ενοίκια, οι εκπαιδευτικοί καλούνται επίσης να ανταπεξέλθουν στο πρωτόγνωρο κόστος ζωής, όπως στις τσουχτερές τιμές των ακτοπλοϊκών και αεροπορικών εισιτηρίων, την πανάκριβη βενζίνη, το σούπερ μάρκετ κ.λπ. Αντίστοιχα προβλήματα συναντώνται και στη Σαντορίνη και στην Πάρο, ωστόσο δεν υπάρχει χειρότερη εικόνα από εκείνη της Μυκόνου αυτή τη στιγμή, σύμφωνα με τον κ. Παπαδημητρίου.
«Εμείς σαν ΕΛΜΕ Κυκλάδων το θέμα το αναδεικνύουμε, το υπερτονίζουμε και το καταγγέλουμε εδώ και πολλά χρόνια. Την προηγούμενη εβδομάδα είχαμε συγκέντρωση διαμαρτυρίας στο Δημαρχείο όπου συμμετείχαν όλοι οι εκπαιδευτικοί στο νησί, ενώ στη συνέχεια πραγματοποιήσαμε Δημοτικό Συμβούλιο στο οποίο συμμετείχαν εκπρόσωποι των εκπαιδευτικών», επισημαίνει.
«Αυτό που ζητάμε είναι να δώσει ο Δήμος περισσότερα χρήματα από τον προϋπολογισμό, να κάνει αναμόρφωση προϋπολογισμού, να μισθώσει οικίες, ξενώνες, σπίτια και ξενοδοχεία, έστω με μία οικονομική συμμετοχή των εκπαιδευτικών. Θέλουμε ο άνθρωπος που θα έρθει να εργαστεί εδώ, να ξέρει πως θα έρθει και θα υπάρχει ένα σπίτι στο οποίο για να μείνει θα χρειαστεί να δώσει μέχρι 250 ευρώ».
«Ακόμη, ζητάμε να καταβληθεί ένα χρηματικό επίδομα των 300 ευρώ ανά μήνα, ώστε να μπορούν οι εργαζόμενοι να ζουν αξιοπρεπώς. Δεν θέλουμε να φτάσουμε σ’ ένα σημείο όπου οι συνθήκες διαβίωσης των εκπαιδευτικών θα οδηγήσουν στη διάλυση των παιδαγωγικών αλλά και των ανθρώπινων σχέσεων μεταξύ δασκάλων και μαθητών», καταλήγει.
Η Αντριάνα, αναπληρώτρια νηπιαγωγός, βρίσκεται για δεύτερη φορά στην Κρήτη. Όπως μου λέει στην τηλεφωνική μας επικοινωνία, η εύρεση σπιτιού στο νησί είναι πολύ δύσκολη και οι τιμές των διαθέσιμων κατοικιών πολύ υψηλές – ενώ αρκετές από αυτές μοιάζουν με χρέπια. Ο μισθός της κυμαίνεται στα 800 ευρώ τον μήνα, από τον Σεπτέμβρη μέχρι τον Μάιο, καθώς το καλοκαίρι οι αναπληρωτές μπαίνουν στο ταμείο του ΟΑΕΔ. «Βρίσκομαι στο Ηράκλειο όπου είναι το χωριό μου και ευτυχώς υπάρχει διαθέσιμη στέγη. Μέχρι να μπορέσω να βρώ σπίτι στην πόλη του Ηρακλείου, ξέρω τουλάχιστον πως θα μπορώ να μένω εκεί. Όσα σπίτια κοίταξα ήταν πολύ ακριβά και τα περισσότερα δεν είναι διαθέσιμα από τη στιγμή που τα χρειαζόμαστε. Αν δεν είχα την ευχέρεια του σπιτιού, θα αναγκαζόμουν μέχρι τις 3-5 Οκτώβρη να μένω σε ξενοδοχεία – όπως κάνει πολύς κόσμος», μου εξηγεί.
Πιο συγκεκριμένα, κατά την αναζήτηση σπιτιού, για μία ανακαινισμένη γκαρσονιέρα και μη επιπλωμένη της ζήτησαν 400 ευρώ, ενώ για ένα σπίτι σε πολύ κακή κατάσταση που θύμιζε οικοδομή και δεν διέθετε κάγκελα στο μπαλκόνι, της ζήτησαν 250 ευρώ. «Στο κέντρο, για μία άλλη γκαρσονιέρα μου ζήτησαν 500 ευρώ! Επίσης, τα περισσότερα σπίτια δεν διαθέτουν internet το οποίο είναι αναγκαίο για τη δουλειά μας. Ακόμα και κάποια σπίτια που ήταν σε πιο προσιτή τιμή, δεν είχαν έπιπλα και δεν έχουμε τη δυνατότητα για 9 μήνες που βρισκόμαστε εδώ, να κάνουμε από την Αθήνα ολόκληρη μετακόμιση», τονίζει η Αντριάνα. «Το σπίτι που κατάφερα και νοίκιασα τώρα, είναι airbnb. Η ιδιοκτήτρια μου είπε αρχικά ότι θα έπρεπε να αφήσω το σπίτι τον Μάιο και την παρακάλεσα να το κρατήσω μέχρι τέλος Ιουνίου που ολοκληρώνεται η σεζόν. Ακόμη, για να πας σε ένα σπίτι πρέπει να έχεις να διαθέσεις ένα με δύο ενοίκια μπροστά».
Ιδιαίτερα δύσκολες είναι οι συνθήκες στο νησί και για τους εκπαιδευτικούς που έρχονται με τις οικογένειές του. Όπως μου αναφέρει η Αντριάνα, «σε μία γνωστή μου η οποία είναι στο νησί με την οικογένειά της, ζήτησαν 450 ευρώ για ένα σπίτι 40τ.μ. που ίσα που τους χωράει. Μη ξεχνάμε επίσης πως και το κόστος ζωής στα νησιά είναι υψηλό. Εγώ για παράδειγμα καθημερινά κάνω αρκετά χιλιόμετρα με αποτέλεσμα να μου φεύγουν πολλά χρήματα για βενζίνη», καταλήγει.
Φεύγοντας από το Αιγαίο και την Κρήτη και φτάνοντας στο Ιόνιο και συγκεκριμένα στην Κέρκυρα, εκεί που τα τελευταία χρόνια υπηρετούν κάθε χρόνο 500 περίπου αναπληρωτές και περίπου 450 νεοδιόριστοι και στις δύο βαθμίδες εκπαίδευσης, η κατάσταση μοιάζει εξίσου αποκαρδιωτική. «Το νησί της Κέρκυρας είναι ένας τουριστικός προορισμός με μεγάλη “ανάπτυξη” – όπως λέει και η κυβέρνηση. Σε αυτή την ανάπτυξη όμως δεν υπάρχει χώρος για τους αναπληρωτές και τους νεοδιόριστους, όπως φαίνεται», σημειώνουν τα εκπαιδευτικά σωματεία του νησιού.
Όπως κατήγγειλε μάλιστα στο The Press Project, ο Νίκος Γκουλιούμης, γραμματέας της ΕΛΜΕ Κέρκυρας, «Κάθε χρόνο χιλιάδες συνάδελφοι πτυχιούχοι εκπαιδευτικοί καλούνται να διακτινιστούν να καλύψουν τα κενά τα οποία υπάρχουν στην εκπαίδευση. Πάντα ήταν μια πληγή αυτό, δεδομένου ότι τα κενά που καλούνται να καλύψουν οι αναπληρωτές είναι μόνιμα. Πάντα η θέση μας ήταν και είναι ότι αυτές δεν είναι θέσεις έκτακτες, πρέπει να είναι μόνιμες. Στην Κέρκυρα, όπως και τα υπόλοιπα νησιά, η αύξηση της σεζόν και των τουριστών δημιουργούν ένα πλαίσιο που δεν μπορούν οι συνάδελφοι να βρουν κατοικία. Ακόμα κι όταν βρεθεί κάποια στέγη θα είναι πανάκριβη – συνήθως ανταποκρίνεται στο μισό και πολλές φορές στα 2/3 του μισθού των αναπληρωτών και νεοδιόριστων – και κακοδιατηρημένη».