Για τους ανθρώπους που ασχολούνται με τον τομέα των εξαρτήσεων, ο εθισμός στα τυχερά παιχνίδια αποτελεί μία εξίσου σοβαρή μορφή εθισμού με τη χρήση ουσιών ή την κατανάλωση αλκοόλ. Καμία μορφή εξάρτησης δεν είναι «λιγότερη εξαρτητική» από κάποια άλλη, και έτσι πρέπει να αντιμετωπίζεται. Στις πολυάριθμες διαφημίσεις που αφορούν στον τζόγο και περνούν καθημερινά μπροστά από τα μάτια μας, οι ίδιες οι εταιρείες που προσφέρουν αυτού του είδους τις υπηρεσίες, οφείλουν βάσει νόμου να αναγράφουν στις διαφημίσεις τους τον αριθμό 1114, την Τηλεφωνική Γραμμή Υποστήριξης και Τηλεσυμβουλευτικής για τα τυχερά παιχνίδια του Κέντρου Θεραπείας Εξαρτημένων Ατόμων (ΚΕΘΕΑ).
Πρόκειται για τη μοναδική γραμμή τηλεσυμβουλευτικής στη χώρα, που ασχολείται με το πρόβλημα της εξάρτησης από τον τζόγο. Παράλληλα, οι άνθρωποι της γραμμής καταπιάνονται και με ζητήματα εξάρτησης από το αλκοόλ. Στα δώδεκα σχεδόν χρόνια λειτουργίας της, παρά την υποστελέχωσή της, καθώς σε αυτή εργάζονται μόλις τέσσερα άτομα, έχει καταφέρει να σταθεί σε χιλιάδες ανθρώπους που απευθύνονται σ’ αυτή για να ζητήσουν βοήθεια. Στις αρχές του τρέχοντος όμως μήνα, η γραμμή βρέθηκε «στον αέρα», παραμένοντας για μία περίπου εβδομάδα ανενεργή. Αυτή τη στιγμή, μετά την πρόσκαιρη αλλά απαράδεκτη παύση της λειτουργίας της, είναι και πάλι ενεργή από τις 7 Φεβρουαρίου, πάντα υποστελεχωμένη.
Ο Πρόεδρος του Συλλόγου Εργαζομένων του ΚΕΘΕΑ, Δημήτρης Κολοκάθης, με περισσότερα από 30 χρόνια εμπειρίας στο πεδίο των εξαρτήσεων, εξηγεί στην Popaganda πώς φτάσαμε στο σημείο, η μοναδική γραμμή τηλεσυμβουλευτικής στην Ελλάδα να μη λειτουργεί για πρώτη φορά στα χρονικά της, παρά τη δηλωμένη πρόθεση της ΟΠΑΠ ΑΕ από την οποία χρηματοδοτείται, να ανανεώσει για έναν ακόμη χρόνο τη χρηματοδότηση, από τις 21/2/23 έως τις 20/2/24, αφήνοντας τους ανθρώπους που επιχείρησαν να καλέσουν σε αυτή αβοήθητους.
«Η γραμμή λειτουργεί από το 2011 με χρηματοδότηση από την ΟΠΑΠ Α.Ε. (και όχι από το Δημόσιο όπως θα έπρεπε). Ο ΟΠΑΠ πληρώνει όλα τα έξοδα που αφορούν στη γραμμή, συμπεριλαμβανομένων των μισθών τεσσάρων ανθρώπων που δουλεύουν σε αυτή. Πρόκειται για μία γραμμή άμεσης πρόσβασης, όπου στην ανάγκη του κάποιος ή στο να μπορέσει να συλλέξει πληροφορίες και να λάβει υποστήριξη, γνωρίζει πως μπορεί να έχει άμεση ανταπόκριση σε τέτοιου είδους υπηρεσίες πληροφόρησης, συμβουλευτικής και παραπομπής. Αυτό σημαίνει πως σε μία στιγμή κρίσης ενός ανθρώπου – κάποιος χάνει χρήματα, παίζει πολλές ώρες στο καζίνο και θέλει να σταματήσει – ή σε περιπτώσεις που τρίτα άτομα που ανήκουν στο περιβάλλον ανθρώπων που είναι εθισμένοι στον τζόγο, μπορούν να λάβουν πληροφορίες ή τηλεφωνική συμβουλευτική. Δεν πρόκειται λοιπόν απλά μια γραμμή πληροφοριών, αλλά μιλάμε για υπηρεσίες που μπορεί να απαιτούν τηλεφωνήματα μισής και μίας ώρας», διευκρινίζει ο κ. Κολοκάθης.
Γίνεται σαφές πως πρόκειται για μία εξαιρετικά σημαντική υπηρεσία, η οποία χρήζει 24ωρης λειτουργίας, όλες τις ημέρες της εβδομάδας. Ωστόσο, οι μόλις 4 εργαζόμενοι που δουλεύουν σε αυτή, δεν αρκούν για να καλύψουν τις ανάγκες, σύμφωνα με τον Πρόεδρο των Εργαζομένων του ΚΕΘΕΑ. Σε κάθε βάρδια δουλεύουν 2 από τους 4 εργαζόμενους, με αποτέλεσμα η γραμμή να λειτουργεί 12 ώρες, από τις 9:00 – 21:00, αφήνοντας εκτός το μεγάλο μέρος της νύχτας, κατά το οποίο ο κόσμος που ασχολείται με τον τζόγο, συνηθίζει να καταπιάνεται περισσότερο με αυτόν.
Σύμφωνα με τον κ. Κολοκάθη, «Από την περίοδο της οικονομικής κρίσης, και της πανδημίας αργότερα, η ενασχόληση με τα τυχερά παιχνίδια έχει αυξηθεί. Στη γραμμή καλούν περίπου 200 άτομα τον μήνα, χωρίς ωστόσο να γνωρίζουμε ποιος θα ήταν ο αριθμός αν η γραμμή ήταν πράγματι 24ωρη και λειτουργούσε τις ώρες αιχμής. Είτε όμως είναι 50 οι άνθρωποι που καλούν, είτε 3000, το ερώτημα είναι αν χρειάζονται αυτές οι υπηρεσίες. Και σαφώς και χρειάζονται. Η λογική δεν λέει ότι, επειδή μπορεί να ζητούν λίγοι άνθρωποι μια υπηρεσία, πρέπει να την υποβαθμίσουμε. Πρέπει να είμαστε εκεί επαρκώς ακόμη και για τον έναν άνθρωπο που θα την έχει ανάγκη».
Σε όλα τα χρόνια της ύπαρξής της, η γραμμή λειτουργούσε μέχρι το 2021 βάσει ετήσιων συμβάσεων που ανανεώνονται κάθε χρόνο. «Αυτό σημαίνει ότι από το 2011 που λειτούργησε η γραμμή, κανείς δεν σκέφτηκε από τις διοικήσεις του ΚΕΘΕΑ πως αυτή η υπηρεσία θα πρέπει να μονιμοποιηθεί, δηλαδή να ενταχθεί κανονικά στις υπηρεσίες του οργανισμού, ώστε να απαρτίζεται από ανθρώπους που είναι εργαζόμενοι αορίστου χρόνου, που συσσωρεύουν την εμπειρία, συνεχίζουν να εκπαιδεύονται, και προσφέρουν όλο και καλύτερες υπηρεσίες. Στο δικό μας το κομμάτι, της συμβουλευτικής και ψυχοκοινωνικής υποστήριξης, μετρούν πολύ δύο πράγματα: η εμπειρία και η συνεχόμενη εκπαίδευση – κάτι που δεν μπορεί να διασφαλιστεί για τους ανθρώπους της γραμμής 1114, καθώς οι εργαζόμενοι ανανεώνονται συχνά. Υπάρχει μόνο μία συνάδελφος που δουλεύει από το 2011. Λόγω των συμβάσεων που ανανεώνονται, έχουν περάσει πολλοί συνάδελφοι από την γραμμή, οι οποίοι αποχώρησαν, όχι επειδή δεν ήθελαν πραγματικά να δουλεύουν εκεί, αλλά επειδή αναζήτησαν μια πιο σταθερή και ασφαλή θέση εργασίας».
Ρωτώντας τον κ. Κολοκάθη με ποιον τρόπο θα μπορούσε η γραμμή να μονιμοποιηθεί, τονίζει πως, «Καταρχάς θα πρέπει να το θέλει η Διοίκηση του ΚΕΘΕΑ. Δεν υπάρχει όμως η θέληση, και η διοίκηση προβάλλει συνεχώς το επιχείρημα ότι οι διαδικασίες είναι μακροχρόνιες. Πράγματι είναι, αλλά αν θέλεις πραγματικά να κάνεις κάτι, θέτεις έναν στόχο. Έχουν περάσει σχεδόν 12 χρόνια από την ίδρυση της γραμμής, και κανένας στόχος δεν έχει τεθεί. Σ΄αυτές τις υπηρεσίες υπάρχουν επαγγελματίες ψυχικής υγείας απέναντι σε ανθρώπους που φέρνουν στη γραμμή τη ζωή τους, τα προβλήματά τους, και εκείνοι θα πρέπει να βρουν έναν τρόπο να τους καθοδηγήσουν, να τους υποστηρίξουν και να τους παραπέμψουν εκεί που χρειάζεται. Οι δουλειές αυτές απαιτούν εξαιρετικά μεγάλη εκπαίδευση, υψηλή εξειδίκευση, αυτενέργεια και σεβασμό στους εργαζόμενους. Ενδιαφερόμαστε λοιπόν για τις αγωνίες τους, και γι’ αυτό οι υπηρεσίες αυτές θα έπρεπε να απαρτίζονται από μόνιμους εργαζόμενους, να είναι ενσωματωμένες στο ΚΕΘΕΑ και να μην εξαρτώνται από τις συμβάσεις».
Ενώ λοιπόν οι συμβάσεις ανανεώνονταν μέχρι και το 2021, βάσει της επιχορήγησης του προγράμματος από τον ΟΠΑΠ, το 2022 η νέα Διοίκηση αποφάσισε πως δεν μπορεί να συνεχίσει να τις ανανεώνει, λέγοντας ότι πρέπει να διεξάγει νέα προκήρυξη για την κάλυψη των θέσεων και τη διασφάλιση της «διαφάνειας» της λειτουργίας του οργανισμού. «Καθώς τότε υπήρξαν έντονες αντιδράσεις και είχε μεσολαβήσει το Υπουργείο Υγείας, λέγοντας ότι δεν πρέπει να κλείσει η γραμμή, η διοίκηση προχώρησε στη λύση να ζητήσει να παραταθούν, να ανανεωθούν δηλαδή οι συμβάσεις των εργαζομένων, καταθέτοντας τροπολογία στη Βουλή. Αυτό έγινε με τη λογική να μπορέσουν μετά να οργανωθούν και να κάνουν εκείνο που έκριναν ως νόμιμο», επισημαίνει ο κ. Κολοκάθης.
«Με την τροπολογία που πέρασε από τη Βουλή, τους δόθηκε λοιπόν το διάστημα για να προετοιμάσουν για την προκήρυξη. Παράλληλα, μέχρι να περάσει η τροπολογία, οι συναδέλφισσες που δούλευαν για τη γραμμή, εργάζονταν επί τέσσερις μήνες απλήρωτες. Συνέχισαν να παρέχουν υπηρεσίες, με τη διοίκηση να τους λέει πως έχει κατατεθεί η τροπολογία, και θα σας πληρώσουμε αναδρομικά. Πρόκειται για μία παραχώρηση που έκαναν οι συναδέλφισσες, ενώ θα μπορούσαν να πουν “θα επιστρέψουμε στις θέσεις μας όταν μας προσλάβετε ξανά”. Δεν το έκαναν όμως, συναισθανόμενες το χρέος που έχουν απέναντι στους ανθρώπους».
Φτάνοντας στο τρέχον έτος, παρότι πλέον υπήρχε από την προηγούμενη χρονιά η τροπολογία που παρέτεινε τις συμβάσεις των εργαζομένων για 11 περίπου μήνες, η Διοίκηση δεν κατάφερε εντός αυτού του διαστήματος να προετοιμάσει τις διαδικασίες για την προκήρυξη. Όπως επισημαίνει ο Πρόεδρος των Εργαζομένων, «Ενώ είχαμε θετική εισήγηση από την ΟΠΑΠ για την ανανέωση της χρηματοδότησης μέχρι τις 20/2/24 και είχαμε λάβει την απάντηση ότι θα συνεχίσει να χρηματοδοτεί, από το καλοκαίρι του 2022 με γραπτή επιστολή, τα μέλη της διοίκησης υπέγραψαν την ανανέωση της υπάρχουσας σύμβασης, μόλις στις 12 Δεκεμβρίου του 2022. Κάποιος πρέπει να πάρει επιτέλους την ευθύνη για όλη αυτή την καθυστέρηση. Από τις 12 Δεκεμβρίου, η προκήρυξη ανακοινώθηκε τελικά μετά τις 20 Δεκεμβρίου, λίγο πριν τα Χριστούγεννα. Οι άνθρωποι που ήθελαν να καταθέσουν υποψηφιότητες έπρεπε μέχρι τις 4 Ιανουαρίου, μέσα στα Χριστούγεννα δηλαδή, να καταθέσουν τα απαραίτητα έγγραφα, πράγμα που ήταν αδύνατο να κάνουν έγκαιρα μέσα σε εκείνο το διάστημα. Ξαφνικά οι άνθρωποι που δούλευαν απλήρωτοι για τέσσερις μήνες βρέθηκαν εκτός και η γραμμή έκλεισε την 1η Φεβρουαρίου, καθώς δεν είχαν ολοκληρωθεί οι διαδικασίες. Η Διοίκηση κατάφερε ν’ αφήσει ανενεργή τη γραμμή για τον τζόγο».
Και συνεχίζει καταγγέλλοντας: «Όλο αυτό δηλώνει ανεπάρκεια και αδιαφορία για τον πόνο των ανθρώπων, από τη στιγμή που είχαν 6-8 μήνες στη διάθεσή τους για να προετοιμαστούν. Επίσης, εμείς ουδέποτε ασκήσαμε κριτική σχετικά στο ότι έπρεπε οι συμβάσεις να είναι νόμιμες. Δεν είπαμε ότι πρέπει να είναι “παράνομες”, αλλά καταγγέλλουμε πως δεν κατάφεραν να κάνουν έγκαιρα μία προκήρυξη».
«Από την 1η Φεβρουαρίου που διακόπηκε η λειτουργία της γραμμής, η διοίκηση είχε πει ότι στις 13 Φλεβάρη θα λειτουργήσει εκ νέου. Εντωμεταξύ στάλθηκε επιστολή από την ΟΠΑΠ ΑΕ, με την οποία η ίδια η εταιρεία που ασχολείται με τα τυχερά παιχνίδια, έλεγε στη διοίκηση ότι δεν τηρεί τη συμφωνία, δηλαδή να μην κλείσει η γραμμή (ανανεώνει τη σύμβαση με τον όρο ότι δεν θα διακοπεί η λειτουργία της). Τόνισε μάλιστα στην επιστολή, ότι εφόσον δεν ανοίξει η γραμμή, “θα πράξουν τα νόμιμα”. Ύστερα από την παρέμβαση της ΟΠΑΠ, τελικά η γραμμή λειτούργησε στις 7 αντί στις 13, με μία μόνο εργαζόμενη που εργαζόταν από πριν και πέρασε από την προκήρυξη, χωρίς να έχει ανανεωθεί ακόμη η σύμβασή της. Από τις 13 του μήνα, υπάρχουν πλέον δύο εργαζόμενες και πρόκειται να προστεθούν δύο καινούριοι, καθώς οι δύο ακόμη που υπήρχαν αποχώρησαν οικειοθελώς», εξηγεί ο κ. Κολοκύθας σχετικά με τη διακοπή λειτουργίας του 1114.
Ο ίδιος γνωστοποιεί ακόμη πως, «Εμείς, ως Σύλλογος εργαζομένων στον οποίο ανήκουν τα 4/5 περίπου των επαγγελματιών, από τον Νοέμβριο είχαμε στείλει επιστολή στη Διοίκηση για να ρωτήσουμε τι σκοπεύει να κάνει με τις συμβάσεις, καθώς ανησυχούσαμε για την κατάσταση. Δεν λάβαμε καμία απάντηση, μόνο απαξίωση. Όταν όμως έλαβαν την επιστολή από τον ΟΠΑΠ, έγινε άμεσα η συνάντηση μαζί του και μέσα σε ελάχιστες μέρες βρέθηκε να λειτουργεί η γραμμή. Αυτό ενισχύει το ότι υφίσταται αδιαφορία προς τους εργαζομένους, και το ενδιαφέρον προκύπτει μόνο όταν εκτιθέμεθα. Γιατί αν ο ΟΠΑΠ έκοβε τη χρηματοδότηση και αποχωρούσε από χρηματοδότης – και καλά έκανε που δεν την έκοψε – τότε ο σάλος και η έκθεση θα ήταν μεγάλη για τη Διοίκηση».
Αναφορικά με τις εξελίξεις, ο Πρόεδρος του ΚΕΘΕΑ, Χρίστος Λιάπης, δήλωσε μιλώντας στο «Πρώτο Θέμα»: «Καταρχάς, δεν ισχύει ο ισχυρισμός ότι έκλεισε η λειτουργία της γραμμής για τα τυχερά παιχνίδια, παραμένει πάντα ανοιχτό και διαθέσιμο για τους πολίτες που το χρειάζονται το τηλεφωνικό κέντρο του ΚΕΘΕΑ ΑΛΦΑ, 210 9215776 όπως και το e-mail: info@kethea-alfa.gr. Επίσης, για πρώτη φορά υλοποιείται προκήρυξη για την κάλυψη των θέσεων που χρηματοδοτεί η ΟΠΑΠ ΑΕ. Οι εργαζόμενοι στη γραμμή θα πρέπει να πληρούν συγκεκριμένα επιστημονικά κριτήρια, τα οποία θα εξειδικευτούν στην προκήρυξη. Θα ληφθεί ωστόσο υπόψη και η προϋπηρεσία. Είναι σημαντικό να κατανοηθεί ότι το ΚΕΘΕΑ πρέπει να λειτουργεί με όρους διαφάνειας, κι αυτή η προκήρυξη είναι μια έμπρακτη απόδειξη. Το ίδιο θα γίνει και εφόσον τελεσφορήσουν οι συζητήσεις με την Ενιαία Επιτροπή Εποπτείας και Ελέγχου Παιγνίων για ενίσχυση με προσωπικό της γραμμής. Γενικότερα το θέμα της τηλεφωνικής γραμμής βρίσκεται σε διαδικασία ευρύτερης αναδιοργάνωσης».
Σχολιάζοντας τις δηλώσεις του Προέδρου του ΚΕΘΕΑ, ο κ. Κολοκάθης λέει αρχικά πως, «Ο σχολιασμός των προσόντων των εργαζομένων αποτελεί εμπαιγμό, καθώς οι δύο συναδέλφισσες που έχουν προσληφθεί έως τώρα, δούλευαν μέχρι σήμερα στη γραμμή. Και οι παλιοί εργαζόμενοι και οι καινούριοι δηλαδή, περνούν από την προκήρυξη. Αυτό είναι προσβλητικό για την ικανότητα των ατόμων που δούλευαν έως τώρα για κάποια χρόνια, καθώς αμφισβητεί την κατάρτισή τους και τις υπηρεσίες του παρείχαν».
Και προσθέτει σχετικά με το ΚΕΘΕΑ ΑΛΦΑ: «Η γραμμή άμεσης πρόσβασης του κέντρου ΚΕΘΕΑ ΑΛΦΑ για την οποία έκανε λόγο ο Πρόεδρος, αποτελεί μέρος μιας δομής που ασχολείται με το αλκοόλ και τον τζόγο. Οι συνάδελφοι της δομής ασχολούνται δια ζώσης με τους ανθρώπους που αναζητούν βοήθεια, ενώ υπάρχει τρίμηνη λίστα αναμονής για να μπει κανείς στη δομή. Το ΚΕΘΕΑ ΑΛΦΑ επομένως δεν παρέχει τηλεσυμβουλευτική, αλλά δια ζώσης συμβουλευτική και ψυχοθεραπεία. Δεν λύνει το κενό της γραμμής 1114. Στη γραμμή απαντάει η γραμματέας του προγράμματος για να δώσει πληροφορίες σχετικά με το πρόγραμμα, δεν παρέχεται τηλεφωνικά συμβουλευτική και τα άτομα της γραμμής δεν είναι εκπαιδευμένα σε αυτό».
Σχολιάζοντας τη γενικότερη σημερινή εικόνα της διοίκησης του ΚΕΘΕΑ, ο κ. Κολοκάθης τονίζει ότι, «Μέχρι την εφαρμογή της Πράξης Νομοθετικού Περιεχομένου (2019), με την οποία άλλαξε η Διοίκηση του οργανισμού, το ΚΕΘΕΑ διαφοροποιούνταν λόγω του ότι διέθετε ένα αυτοδιοίκητο Διοικητικό Συμβούλιο, τα περισσότερα μέλη του οποίου εκλέγονταν. Δηλαδή, δεν οριζόταν ο Πρόεδρός του και δεν υπήρχε εξάρτηση από τον εκάστοτε Υπουργό. Η κοινωνία βρέθηκε απέναντι στη νέα νομοθετική πράξη, ακόμη και βουλευτές της ΝΔ. Θεωρώ από συζητήσεις που είχαμε κάνει τότε και με βουλευτές του κόμματος, πως αν κατέβαινε αυτή η Πράξη ως νομοσχέδιο, δεν θα περνούσε».
«Το ΚΕΘΕΑ μέχρι τότε ήταν αυτοδιοίκητο, προφανώς είχε πολλά προβλήματα, αλλά διέθετε διοικητικό συμβούλιο και οι εργαζόμενοι, παρόλο που διαφωνούσαν συχνά μεταξύ τους, είχαν την κοινή βάση ότι όλα θα συζητηθούν και θα βρεθεί μια λύση, όσο χρόνο και να απαιτούσε αυτό. Επίσης, υπήρχαν όργανα και διαδικασίες, μέσα από τις οποίες γινόταν ο διάλογος. Το Διοικητικό Συμβούλιο καταργεί πλέον όλα αυτά τα πράγματα, εγκαινιάζει μια καινούρια λογική διοίκησης του “άρχοντα προς τους αρχόμενους”, και λειτουργεί κατά το δοκούν αποφασίζοντας ό,τι θέλει, και δημιουργώντας ένα πελατειακό σύστημα με όποιον δεν διαμαρτύρεται στις αποφάσεις του και έχει πρόσβαση στη διοίκηση», καταλήγει.