Ένας λόφος ολόφυτος, με βλάστηση της Μεσογείου. Δίπλα του, σε χαμηλότερο επίπεδο, κοιτώντας προς τη θάλασσα, ένας ποταμός ανακαλεί τον επιχωματωμένο αρχαίο Ιλισσό. Λόφος και ποταμός πλαισιώνουν, αγκαλιάζουν ένα φωτεινό, διαυγές, ανάλαφρο σύμπλεγμα. Ένα έργο υψηλής σύλληψης έχει συντελεστεί στο Φαληρικό Δέλτα, εκεί όπου περιηγηθήκαμε με κράνη εργοταξίου και ανακαλύψαμε πώς η δωρεά του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος, από τις μεγαλύτερες στη νεότερη ιστορία της χώρας, το Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος, εκεί όπου θα στεγάζονται από το 2017 η Εθνική Βιβλιοθήκη και η Εθνική Λυρική Σκηνή, έχει σχεδόν ολοκληρωθεί (στις 31/3 θα έχει τελειώσει), μεταμορφώνοντας την περιοχή σε ένα πνεύμονα πρασίνου και πολιτισμού.
Παντού άνθρωποι με κράνη και κίτρινα γιλέκα εμφανίζονται, κινούνται, μεταφέρουν κάτι. Εργοδηγοί, τοπογράφοι μηχανικοί, τεχνίτες εργάζονται ασταμάτητα. Χιλιάδες γλάστρες με δενδρολίβανους και λεβάντες, παραταγμένες, περιμένουν να φυτευτούν. Εργάτες φυτεύουν θεόρατα δέντρα ακόμα και στο περιμετρικό πεζοδρόμιο. Ένας πυρετός αληθινός, ένα πυρετός ενθουσιασμού έχει καταλάβει την εκβολή της Αθήνας στο φαληρικό μέτωπο, για ένα θαύμα που συντελείται στην Ελλάδα της ύφεσης και του προσφυγικού.
Το αληθινά μεγάλο δώρο του αρχιτέκτονα Renzo Piano στην πόλη, την μοναδική ευρωπαϊκή πρωτεύουσα που έχει μπαζώσει τους ποταμούς της, είναι η ανάκληση ενός μέρους του Ιλισσού. Φανταστείτε ένα ποτάμι 400 μέτρων που διαπερνά το πάρκο. Με πλάτος 30 μέτρα. Το καλοκαίρι θα αλλάζει το κλίμα της περιοχή, δροσίζοντάς τη. Το χειμώνα θα λειτουργεί αντιπλημμυρικά. Η Εσπλανάδα απλώνεται στο νοτιοανατολικό τμήμα, και είναι η πρόσβαση του πάρκου προς της θάλασσα. Εκεί έχουν δημιουργηθεί αναβαθμίδες. Οι επισκέπτες όχι απλά θα ξεκουράζονται σ ‘αυτές, αλλά θα μπορούν να παρακολουθούν, όπως σε ένα ανοικτό θέατρο, γεγονότα που θα συμβαίνουν ακριβώς μπροστά τους, στο άνοιγμα- υποδοχή μεταξύ της όπερας και της βιβλιοθήκης, στην Agora, μια τρόπο τινά μεσογειακού τύπου plaza.
Υπάρχουν και αρχαιότητες εδώ. Σε μια έκταση 3000 τ.μ. κάτω από το κανάλι και το λόφο αποκαλύφθηκε ένα αρχαϊκό νεκροταφείο. Στην κατάληξη του λόφου, μια πράσινη όαση (το 85% θα καλυφθεί με πράσινο), με 280.000 θάμνους και 1450 δέντρα, ελιές χαρουπιές, κουμαριές, βελανιδιές, πλατάνια – για την ώρα τα 800 δέντρα είναι φυτεμένα, ανάμεσά τους και οι ανθισμένες μυγδαλιές που συναντήσαμε – προβάλλουν τα εφαπτόμενα κτίσματα της όπερας και της βιβλιοθήκης. Αν βρεθείς στο άνοιγμα που δημιουργείται στις εισόδους τους, στην Agora, και στρέψεις το βλέμμα ψηλά θα εντυπωσιαστείς από το 46 μέτρων ύψους στέγαστρο της όπερας, το Φάρο, με θέα από την Ακρόπολη ως τη θάλασσα. Θυμίζει αεροσκάφος, προσγειωμένο στη στέγη του κτίσματος. Πρόκειται για την επαναστατική λύση που έδωσε ο Piano και στο ζήτημα της ενέργειας. Το χειροποίητο και μοναδικό για τα διεθνή κατασκευαστικά δεδομένα στέγαστρο αποτελείται από 5700 φωτοβολταϊκά πάνελ. Είναι το μεγαλύτερο έργο από σιδηροτσιμέντο που γνωρίζουμε.
Αλλά ας πάρουμε την περιήγηση από την αρχή: Αφού περάσαμε το Κέντρο Επισκεπτών, το πρώτο κτήριο που σχεδίασε ο Renzo Piano, ανηφορίσαμε στο λόφο που δημιουργήθηκε και κάτω από τον οποίο κρύβεται το γκαράζ των 1000 θέσεων (μικρός αριθμός, αν σκεφτείς ότι μόνο η όπερα θα φιλοξενεί 1400 άτομα και ότι η περιοχή στα πέριξ ασφυκτιά από διπλοπαρκαρισμένα οχήματα). Προοπτικά από εδώ προβάλλουν η βιβλιοθήκη και η όπερα. Κατεβαίνεις τις σκάλες και βρίσκεσαι στην Agora.
Από αυτή αντικρίζεις τα κοινά lobby της όπερας και της βιβλιοθήκης. Είναι 15.20 το μεσημέρι, ο ήλιος ντάλα, αλλά υπάρχει σκιά. Τη δουλειά την κάνει το ενεργειακό στέγαστρο, που έχει σχεδιαστεί για να λειτουργεί σαν σκίαστρο.
Ήδη από την Agora μπορείς να γνωρίζεις κάθε χώρος τι είναι. Η Βιβλιοθήκη στα δεξιά είναι διαμπερής. Βρίσκεσαι στον εξωτερικό χώρο αλλά διακρίνεις τις σειρές των άδειων ακόμη βιβλιοθηκών στους ορόφους ήδη από την αίθουσα υποδοχής. Ο ισόγειος χώρος, 99% έτοιμος για να παραδοθεί, θα φιλοξενεί τη δημόσια βιβλιοθήκη, το αναγνωστήριο αλλά και αίθουσες για performance, κοντσέρτα, προβολές, στούντιο ηχογράφησης κ.ά. Στο ίδιο επίπεδο θα υπάρχουν και η παιδική ζώνη με video games, και η εφηβική -στην δεύτερη έχει δοθεί μεγάλο βάρος. Η κατασκευή της βιβλιοθήκης έγινε βάσει age groups, μετά από τεράστια έρευνα στις βιβλιοθήκες της υφηλίου. Θα είναι ένας χώρος για άτομα από 1-99 ετών, όπως λένε οι άνθρωποι του Ιδρύματος Νιάρχος. Ο τρίτος και ο τέταρτος όροφος θα απευθύνονται στους ερευνητές.
Κοιτάζουμε τις τεράστιες επιφάνειες των τοίχων. Είναι φτιαγμένοι από τσιμεντοκονία. Ατσάλι, τσιμέντο, μάρμαρο, ξύλο και γυαλί είναι οι πρώτες ύλες του οικοδομήματος που γενικά είναι διαμπερές, διαφανές σχεδόν, και επιδεικνύει σαν κρεμαστές γεωμετρικές γιρλάντες τα κλιμακοστάσια (και στη βιβλιοθήκη και στην όπερα). Από τα κοινά lobby, πάντα με τα κράνη του εργοταξίου στο κεφάλι και εν μέσω εργατών που συνεχίζουν την θορυβώδη εργασία τους, μεταβαίνουμε στο κτήριο της όπερας. Εξωτερικά, λόγω του κλιμακοστάσιου, μοιάζει να διαθέτει πέντε θεωρεία. Τελικά, διαπιστώνουμε πως είναι τρία. Η κομψή πλατεία των θέσεων μοιάζει μικρή, μια σφικτή αγκαλιά που πλαισιώνει την σκηνή. Εντυπωσιαζόμαστε όταν μαθαίνουμε ότι μπορεί να φιλοξενήσει 1400 άτομα. Επικρατεί ένα κόκκινο ζεστό χρώμα στις επιφάνειες, πέρα από το ξύλο της κερασιάς. Κάθε κάθισμα θα διαθέτει ατομική προβολή των υποτίτλων. Οι μηχανισμοί σκηνής (η οποία βυθίζεται 18 μέτρα) είναι τελευταίας τεχνολογίας.
Το ΚΠΙΣΝ είναι, μεταξύ άλλων, το πρώτο δημόσιο κτήριο LEED Platinum, με πιστοποίηση περιβαλλοντικής βιωσιμότητας. Κατασκευάστηκε από υλικά ανακυκλώσιμα (έχει ήδη ανακυκλωθεί το 95% των αποβλήτων).
Ο καιρός βοηθά για ένα έργο που εκτελείται ενώ πέντε κυβερνήσεις έχουν παρέλθει και όταν ολοκληρωθεί θα ανήκει στο υπουργείο Οικονομικών. Μέχρι στιγμής εργάστηκαν σε αυτό συνολικά 6000 άνθρωποι. Όταν οι μηχανές πάρουν μπροστά το 2017 θα έχει 2300 θέσεις εργασίας και θα αποφέρνει ετησίως 19 εκατομμύρια στο κράτος.
Στην δεύτερη εναλλακτική σκηνή της όπερας πραγματοποιήθηκε την μέρα της ξενάγησής μας η 61η Τακτική Συνάντηση της Ειδικής Συμβουλευτικής Επιτροπής για το ΚΠΙΣΝ. Ήταν η πρώτη φορά που γινόταν εντός του ΚΠΙΣΝ. Υπήρχε συγκίνηση στην ατμόσφαιρα. Παρόντες ήταν οι εκπρόσωποι των συναρμόδιων υπουργείων Οικονομικών, Παιδείας, Πολιτισμού και Περιβάλλοντος και οι επικεφαλής της Εθνικής Βιβλιοθήκης και της Λυρικής Σκηνής.
Η δουλειά για τη μετεγκατάσταση της Βιβλιοθήκης έχει ξεκινήσει. «Τούτη τη στιγμή βλέπουμε πια με ελπίδα το τέλος της ιστορίας», είπε ο γενικός διευθυντής της Σταύρος Ζουμπουλάκης. Προσθέτοντας: «Η ΕΒΕ δεν είναι τα κτήριά της, είναι ο θεσμός. Το ιστορικό κεντρικό βαλλιάνειο κτήριο θα παραμείνει ζωντανό κομμάτι της βιβλιοθήκης, αν και ακόμα δεν έχει αποφασιστεί ποια θα είναι η χρήση».
Η Βιβλιοθήκη θα διατηρηθεί το νομικό πρόσωπο δημοσίου δικαίου. Το προσχέδιο νόμου συνεχώς βελτιώνεται, ενώ οι 36 νέοι υπάλληλοι θα προσληφθούν με διαδικασία ΕΣΠΑ, αλλά με κριτήρια που όρισε η Βιβλιοθήκη.
Ο καθαρισμός των βιβλίων έχει ξεκινήσει και έχουν ήδη καθαριστεί 68.500. Ταυτόχρονα, μετά από 20 χρόνια η βιβλιοθήκη έχει τη δυνατότητα να αγοράζει ξανά βιβλία. Η μεταφορά των βιβλίων θα χρειαστεί έξι μήνες, η δε προετοιμασία εντός του κτηρίου, δύο μήνες.
Ένας σκόπελος πάνω στον οποίο προσέκρουαν οι μεταστεγάσεις βιβλιοθήκης και Λυρικής Σκηνής ήταν τα έξοδα της μετακόμισης. Και σε αυτό τη λύση δίνει τελικά το Ίδρυμα Νιάρχος, με 5 εκ. έκτακτη δωρεά σε έκαστο από τους δυο φορείς. Αναρωτιέται σοβαρά κανείς πως θα διασωθεί αυτό το θαύμα όταν περιέλθει στα χέρια ενός χρεοκοπημένου, αντιφατικού και ανίκανου δημόσιου.
