Έψαξες ποτέ να δεις τι βρίσκεται πίσω από τα ΚΤΕΛ του Κηφισού, κάπου εκεί ανάμεσα στη λεωφόρο Αθηνών και Λένορμαν, πίσω από το χρηματιστήριο, ανάμεσα σε μάντρες, εταιρείες μεταφορών και συνεργεία βαρέων οχημάτων; Εκεί, λοιπόν, υπάρχει μια γειτονιά με ανθρώπους που τη φροντίζουν. Ένα πάρκο από τα πιο όμορφα της Αθήνας κι ένας αρχαιολογικός χώρος ιδιαίτερης σημασίας: η Ακαδημία Πλάτωνος. Αυτή είναι που έδωσε και το όνομα στην περιοχή.
Για την ιστορία
Όταν ο Πλάτων επέστρεψε από το πρώτο του ταξίδι στη Σικελία, επέλεξε αυτό το ωραίο μέρος, στο οποίο κατέληγε ένας από τους δρόμους που ξεκινούσαν από το Δίπυλο, την κύρια πύλη της αρχαίας Αθήνας, για να ιδρύσει τη σχολή του. Βρισκόταν κοντά σε ένα παλιότερο γυμναστήριο που ονομαζόταν, όπως και όλη η περιοχή, Ακαδήμεια, όνομα που πήρε από τον προστάτη ήρωά του τον Ακάδημο ή Εκάδημο. Αυτό το όνομα διάλεξε και ο Πλάτωνας για τη δική του σχολή, όπου φοίτησαν ο Σπεύσιππος, ο Ξενοκράτης και βέβαια ο Αριστοτέλης. Η σχολή επί εννέα αιώνες μεταδίδει τη γνώση και προωθεί την επιστημονική έρευνα, μέχρι που το 529 μΧ, ο Ιουστινιανός της βάζει λουκέτο, ενώ ήδη είναι πλέον παρηκμασμένη. Ωστόσο η μεγάλη παρακμή, έφτασε αρκετούς αιώνς μετά.
Από τον αριστοκράτη Πλάτωνα στην «αριστοκράτισσα» μαντάμ Σουσού
«Εδώ λοιπόν εις τον Μπύθουλα, κατοικούσαν αρχαίοι κι ένας σοφός, ο Πλάτων, που είχε και είχε μιαν ακαδημία που είχε στη μέση έναν πλάτανο» έλεγε η μαντάμ Σουσού στους πτωχούς και αδαείς γείτονες, προσπαθώντας κι η ίδια να βρει λόγο να συμπαθήσει το μέρος που ζούσε. Η μοίρα την έριξε σ’ αυτή τη λαϊκή συνοικία, ενώ αυτή ήταν φτιαγμένη για μεγαλεία. Ο Δημήτρης Ψαθάς επέλεξε αυτή τη φτωχική γειτονιά για να τοποθετήσει τη μεγαλομανή ηρωίδα του. Εκεί που τα λιμνάζοντα νερά δημιουργούσαν σοβαρό πρόβλημα στη διαβίωση των κατοίκων. Μάλιστα, λέγεται σε ιστορίες περί παλιάς Αθήνας πως υπήρχε ο Βούθουλας κι ο Μπούθουλας, έκφραση που χρησιμοποιήθηκε παλιότερα με τον τρόπο που πιο πρόσφατα χρησιμοποιήθηκε το «λαός και Κολωνάκι». Ο πρώτος, δίπλα στον Ιλισσό, με μικρή λίμνη δίπλα σε τρεχούμενα νερά, ο δεύτερος δίπλα στον Κηφισό και σε βρώμικα λιμνάζοντα νερά. Κι αν θες να ξαναπιάσουμε ιστορίες με φιλοσόφους, κοντά στο Βούθουλα ήταν το λύκειο του Αριστοτέλη, που απογοητευμένος (και για άλλους λόγους που δε θα αναλύσουμε τώρα) έφυγε από την ακαδημία του Πλάτωνα.
Ο Σταύρος στο πιάνο του.
Ο Δημήτρης, από τους κατοίκους που αντιτίθενται στη δημιουργία mall σε ένα κτίριο της υφαντουργίας Μουζάκη
Ο Μπύθουλας δεν υπάρχει πια
Οι άνθρωποι που ζουν στην Ακαδημία Πλάτωνος, όπως και στην ευρύτερη περιοχή του Κολωνού, εξακολουθούν να ανήκουν στα μεσαία και χαμηλά οικονομικά στρώματα. Όμως έχουν μάθει να ζουν αλλιώς. Έχουν ανακαλύψει τον τρόπο που θα κάνει τη ζωή τους καλύτερη και δείχνουν και στους άλλους το δρόμο. Συναντήσαμε κάποιους από αυτούς στους χώρους των συλλογικοτήτων που βρίσκονται στην οδό Μοναστηρίου, έξω από το πάρκο. Μιλήσαμε με μέλη της Πολιτείας του συστεγαζόμενου Δικτύου Αλληλεγγύης Ακαδημίας Πλάτωνος και του Συνεργατικού Καφενείου. Άνθρωποι που, είτε είναι κάτοικοι της περιοχής είτε θέλησαν απλώς να δραστηριοποιηθούν εκεί.
«Ανακαλύπτοντας τον πλούτο της περιοχής, δεν μπορούμε να μείνουμε αδιάφοροι. Δε θεωρούμε πως ανοίξαμε ένα μαγαζί για να έρχεται ο κόσμος να φέρνει λεφτά. Μας ενδιαφέρει και η περιοχή και η κάτοικοι και το φυσικό περιβάλλον, αυτό το λίγο που έχει παραμείνει, να μην ισοπεδωθεί κι αυτό» μας λέει η Χριστίνα, μέλος του συνεργατικού καφενείου.
«Να ξεκουνηθούμε από τους καναπέδες, να βγούμε έξω γιατί όλοι θέλαμε αυτή τη λύση που δεν είχαμε και δεν μπορεί κανένας να τη βρει μόνος του. Κι ο σκοπός μας ήταν να μαζευτούμε και να τη βρούμε όλοι μαζί» μας λέει ο Δημήτρης, μέλος του δικτύου, αναφερόμενος στο σκοπό της ίδρυσής του. Κι ο Σταύρος συμπληρώνει: «Νομίζω πως έπαιξαν ρόλο και οι συνθήκες. Όταν πριν από 4 χρόνια άρχισε να έρχεται ο κόσμος προς τα δω, μάλλον αφορμή ήταν ότι στένεψαν τα οικονομικά τους κι έψαχναν άλλους τρόπους να διασκεδάσουν, να πάνε βόλτα. Μέχρι τότε ήταν καφετέριες και τέτοια πράγματα. Τώρα πια άρχισαν να εξερευνούν».
Εξερευνώντας, έφτασε στο χώρο ο Νάκος. Είναι κάτοικος της περιοχής και μια μέρα είχε βγει για βόλτα στο πάρκο, είδε φως, μπήκε κι έμεινε. «Με αφορμή αυτά που ξεκίνησαν να γίνονται, γνωρίζουν οι Αθηναίοι την περιοχή. Εδώ υπάρχουν άνθρωποι που μένουν πάνω από τη Λένορμαν και δε γνωρίζουν ότι υπάρχει αυτό το πάρκο. Ας μη γνωρίζουν ότι είναι η Ακαδημία ως αρχαιολογικός χώρος. Ούτε το πάρκο» μας λέει.
Μου λένε για το έργο των δύο συλλογικοτήτων. Το δίκτυο ιδρύθηκε με σκοπό να μπορούν να παραδίδονται μαθήματα σε ανθρώπους που δεν έχουν την οικονομική δυνατότητα να τα παρακολουθήσουν διαφορετικά. Δάσκαλοι μεταδίδουν αφιλοκερδώς τις γνώσεις τους και οι ενδιαφερόμενοι μαθαίνουν από ξένες γλώσσες και μουσική μέχρι κέντημα και ζωγραφική. Από την άλλη, η πολιτεία φτιάχτηκε με σκοπό να κάνει δράσεις σχετικές με τον πολιτισμό.
Με παρόμοιους σκοπούς, βρέθηκαν εκεί τα μέλη του συνεργατικού καφενείου. Πήραν αυτή την απόφαση σε βόλτες που κάνανε στο πάρκο κι όταν έμαθαν ότι θα έκλεινε η ψησταριά που βρισκόταν εκεί. Σκέφτηκαν λοιπόν στη θέση της να κάνουν κάτι που θα μάζευε τους κατοίκους της περιοχής παροτρύνοντας τη συμμετοχή τους σε δράσεις.
Κόσμος από παντού
Τελικά τα κατάφεραν. Όχι μόνο οι κάτοικοι της περιοχής, αλλά και από άλλες περιοχές καταφθάνουν άνθρωποι για να συναντηθούν, να μιλήσουν, να προβληματιστούν, να διασκεδάσουν, να προωθήσουν τα θέματα που αφορούν την περιοχή.
«Κάποια στιγμή οι περισσότεροι ήταν από άλλες περιοχές. Δειλά δειλά στην αρχή, τώρα όλο και περισσότεροι, βλέπουν ότι συνεχώς γίνονται δράσεις, είτε για παιδιά είτε για ενηλίκους, οπότε συμμετέχουν Οι συνθήκες ήταν τέτοιες που οδήγησαν τον κόσμο να αλλάξει τρόπο ζωής και κάπου εδώ συναντηθήκαμε. Αλλάξαμε κι εμείς και οι συνθήκες» μας λέει ο Σταύρος.
Η Κατερίνα, μέλος κι αυτή του δικτύου και της πολιτείας, έχει μεταφέρει πλέον τις δραστηριότητές της και τον τόπο διαβίωσής της από τη Νέα Σμύρνη στην Ακαδημία Πλάτωνος. Κι όπως λέει, εκτός του ότι βρίσκει η ίδια διέξοδο στις δράσεις που γίνονται, ικανοποιείται με την ευχαρίστηση του κόσμου από αυτές. «Έρχονται άνθρωποι και βλέπουμε ότι χαμογελούν κι ευχαριστιούνται. Περνάει κόσμος, μας βλέπουν εδώ, σταματούν και ρωτάνε. Είναι ωραο που οι άνθρωποι βρίσκουν κάποιον να μιλήσουν, να ανοιχτούν, να πιουν έναν καφέ παρέα. Αυτοί μπορεί να είναι κάτοικοι, μπορεί και όχι. Ακόμη κι οι κάτοικοι της περιοχής δε γνωρίζουν ακριβώς τι γίνεται. Συχνά τους ξαφνιάζει αυτό. Πολλοί στηρίζουν τις δραστηριότητές μας χωρίς να είναι κάτοικοι της περιοχής. Από διάθεση να προσφέρουν για την αναβάθμισή της. Σκοπός μας είναι να κρατηθεί αυτή η όμορφη κατάσταση και να απλωθεί σε όλες τις γειτονιές»
Κάτι ανάλογο συμβαίνει και παραδίπλα, στο Συνεργατικό Καφενείο που βρίσκεται ήδη πέντε χρόνια εκεί. «Πριν ανοίξει, η περιοχή ήταν πολύ πιο υποβαθμισμένη, το πάρκο δεν είχε καν λάμπες, οι κάτοικοι μας λέγανε ότι δεν περνούσες από όταν έδυε ο ήλιος. Μετά άνοιξαν και οι άλλοι χώροι δίπλα, άρχισε να έρχεται ο κόσμος. Κι εγώ πριν έρθω εδώ δεν ήξερα ότι υπάρχει πάρκο με τις αρχαιότητες» ομολογεί και η Χριστίνα.
Έρχεται η ανάπτυξη
Ωστόσο, όπως συμβαίνει παντού, έτσι και στην περιοχή αυτή, προωθείται μια ανάπτυξη που απέχει από τον τρόπο ζωής που επιθυμούν οι κάτοικοι. Οι συνομιλητές μας πάντως ελπίζουν πως οι αρχές θα λάβουν υπόψη τις επιθυμίες τους και θα στραφούν σε μια ήπια ανάπτυξη που θα αναβαθμίσει την ανθρώπινη πλευρά της ζωής τους.
«Φαντάζομαι πως θα εισακουστούμε. Αυτό που προκάλεσε τις αντιδράσεις μας ήταν ένα mall που προσπάθησαν κάνουν σε ένα κτίριο της υφαντουργίας Μουζάκη το οποίο το γκρεμίσανε και με διάφορες νομοθεσίες, fast track, δικαστικες αποφάσεις και άλλους τρόπους, ετοιμάζονται να χτίσουν αυτό το πράμα, το οποίο εμείς θεωρούμε πως θα κλείσει όλα τα μαγαζιά της αγοράς. Ευτυχώς έχει αρχίσει και η αγορά του Περιστερίου να αντιδρά» σχολιάζει ο Σταύρος. Κι ο Νάκος συμπληρώνει: «Θέλουν να συνδέσουν το πάρκο με το mall με πεζόδρομους για να έχει πελατεία που θα συνδυάζει τις αγορές με τη βόλτα. Μιλάνε για στάση μετρό, υπόσχονται θέσεις εργασίας, κάνουν ό,τι μπορούν για να πετύχουν. Όταν κατέθεσαν τα σχέδια, μέσα περιελάμβανε και την πεζοδρόμηση και την ένωση των αρχαιολογικών χώρων. Κι από την Δημήτρη μαθαίνουμε πως το θέμα έχει κι άλλες προεκτάσεις. «Όλα αυτά που προσπαθούμε να πετύχουμε τόσον καιρό, όλα παγώνουν. Μας έδωσαν να καταλάβουμε ότι δε θα προχωρήσουν άμα δε γίνει το mall. Όλα αυτά που τα θεωρούμε αυτονόητα, υποψιαζόμαστε ότι δε γίνονται για να αναδειχτεί η περιοχή, αλλά για να αναδειχτεί το mall».
Κι ο αρχαιολογικός χώρος είναι ανάπτυξη
Έφτασα στην περιοχή έχοντας μια μεγάλη απορία: Πώς θα γίνει αυτή η περίφημη ενοποίηση των αρχαιολογικών χώρων; Περιδιαβαίνοντάς την, μου δημιουργήθηκε κι άλλη: Τι κάνουν κάτι αρχαιότητες στοιβαγμένες και μαντρωμένες σε ένα οικόπεδο; Προφανώς προστατεύονται, αλλά έτσι; Είχαν την ίδια απορία όλοι. Ενώ με πληροφόρησαν ότι προτάθηκε να ταφεί το σπίτι του Ακάδημου επειδή δεν υπάρχουν κονδύλια για επιπλέον ανασκαφές. Μόνο το ψηφιακό μουσείο του Πλάτωνα υπάρχει στο πρόγραμμα να γίνει. Αλλά και εκεί υπάρχει κάποια διαφωνία που αφορά το χώρο πο επελέγη για να στηθεί. Μας εξηγεί η Χριστίνα.
«Κάθε Ιούνιο οι συλλογικότητες της περιοχής πραγματοποιούμε το έθιμο του Κλήδωνα. Μαζευόμαστε εκεί και πηδάμε φωτιές. Το έθιμο προσελκύει όλο και περισσότερο κόσμο και τον φέρνει σε επαφή με την παράδοση. Για μένα είναι άκαιρο να δοθούν κονδύλια για να φτιαχτεί ένα ψηφιακό μουσείο μέσα στο πάρκο με τον αρχαιολογικό χώρο. Θα προτιμούσα να δοθούν για να αναδειχθούν οι ίδιες οι αρχαιότητες. Παρ’ όλα αυτά, δε λέμε όχι στο μουσείο, αλλά δε θέλουμε να γίνει στο συγκεκριμένο σημείο. Ήρθαν το τσιμέντωσαν, παρά την αντίρρηση της επιτροπής κατοίκων, η οποία προτείνει το χώρο όπου υπήρχαν αποθήκες με αρχαιολογικό υλικό, τις γκρέμισαν και έχει μείνει ο χώρος έτσι. Προς το παρόν έχουν παγώσει οι εργασίες και αναμένουμε».
Ο Νάκος, κάτοικος της περιοχής.
Από τις εκδηλώσεις για το έθιμο του Κλήδονα
Και τι είδους ανάπτυξη θέλετε τελικά;
«Δεν έχουμε συγκεκριμένη γραμμή. Μας ενδιαφέρει να δημιουργηθούν συνεργατικές επιχειρήσεις, συνεταιρισμοί, μικρές και μικρομεσαίες επιχειρήσεις» μας λέει ο Σταύρος. «Να αναδειχθεί το πάρκο και τουριστικά. Όμως ένας τουρισμός που θα έρχεται για να γνωρίσει τον πολιτισμό που είχε η Ακαδημία Πλάτωνος, να δούνε και τα εκθέματα που τα έχουν βγάλει από το πάρκο και τα έχουν βάλει στην αποθήκη» προτείνει ο Δημήτρης. Κι ο Νάκος συμπληρώνει: «Δεν είναι ο σκοπός μας η οικονομική ανάπτυξη. Ανάπτυξη θεωρούμε την παιδεία, μια αλλαγή τρόπου σκέψης για το πώς αντιμετωπίζουμε τη ζωή. Αν δεν αλλάξουμε εμείς οι ίδιοι τον τρόπο με τον οποίο σκεφτόμαστε και ζούμε, πώς θα προωθήσουμε αυτό που κάνουμε;»
Η φιλοσοφία τελικά καλά κρατεί στον τόπο που αναπτύχθηκε. Η σκέψη και η παιδεία αγωνίζονται να επιβιώσουν και έχουν ελπίδες να τα καταφέρουν. Ας γίνει ξανά αυτό το μέρος που θα δώσει τα φώτα του και στους υπόλοιπους να στήσουμε σε άλλες βάσεις τις ζωές μας. Μέσα από ομάδες, δίκτυα, συλλογικότητες και συνεργασίες. Μέσα σε ιδεώδεις Πολιτείες.