Το 2007, ο τραπεζικός όμιλος Hypo–Alpe–Adria με έδρα την Αυστρία και το κρατίδιο της Καρίνθια, ήταν στα πρόθυρα της χρεοκοπίας. Για την αποφυγή της κατάρρευσης της έκτης σημαντικότερης αυστριακής τράπεζας –με έντονη δραστηριότητα και στα Βαλκάνια-, η βαυαρική Bayerische Landesbank (BayernLB) εξαγόρασε το μεγαλύτερό της μέρος και προσπάθησε να τη διασώσει. Όταν πλέον, δύο χρόνια αργότερα, το σχέδιο απέτυχε, η Αυστρία αποφάσισε να επανακτήσει τις μετοχές, κρατικοποιώντας την τράπεζα. Επειδή όμως, όπως όλοι γνωρίζουμε, τίποτα δεν έρχεται χωρίς τίμημα, οι πολίτες της Αυστρίας ενημερώθηκαν εν ολίγοις πως περίπου 13 έως 19 δισεκατομμύρια ευρώ των οφειλόμενων δάνειων δεν θα αποπληρώνονταν και θα «μεταφέρονταν» στην φορολογία τους. Ακόμη και τώρα, η κυβέρνηση προσπαθεί να δώσει λύση στο πρόβλημα καθώς το επίπεδο χρέους της χώρας είναι 60% περισσότερο του ΑΕΠ αλλά το μόνο σίγουρο είναι πως αυτά τα 19 δις έχουν χαθεί ή, σωστότερα, έχουν δαπανηθεί για την «διάσωση» μίας κρατικής τράπεζας.
Οι φορολογούμενοι της Αυστρίας ως άμεσοι αποδέκτες του προβλήματος άσκησαν έντονη κριτική και τόσο τα ΜΜΕ όσο και οι χρήστες των social media «πρότειναν» τους διαφορετικούς τρόπους που θα μπορούσε το κράτος να εκμεταλλευθεί αυτό το ποσό. Οι επιλογές προφανώς είναι πολλές, αφού η απλή, παραδοσιακή διαίρεση εξυπηρετεί ακριβώς σε αυτό. Το ενδιαφέρον όμως είναι όταν συνειδητοποιούμε πως με αυτά τα χρήματα μπορεί το κοινοβούλιο της Βιέννης να ανακαινιστεί 47 φορές, να κατασκευαστούν ένα εκατομμύριο νέα VW Golf που αν τα βάλεις στη σειρά φτάνουν από τη βόρεια Σουηδία μέχρι την Σικελία (με ουρά 4200 χλμ) ή ότι η κυβέρνηση της Αυστρίας θα μπορούσε για τέσσερα χρόνια να καλύψει τα έξοδά της στον τομέα της εκπαίδευσης.
Ο δημόσιος διάλογος για το χρέος των 19δις ήταν εκείνο που παρακίνησε την ομάδα φοιτητών του Πολυτεχνείου της Βιέννης ηλικίας 21 έως 25 ετών…
… για να ξεκινήσουν την κατασκευή της Hypotopia χρησιμοποιώντας συνολικά 30 κυβικά μέτρα μπετόν.
Αυτό το ερώτημα φάνηκε επίσης να απασχόλησε μια ομάδα είκοσι περίπου φοιτητών του Πολυτεχνείου της Βιέννης. Φοιτητές αρχιτεκτονικής, πληροφορικής και χωροταξίας, πολιτικοί μηχανικοί, αυτοοργανώθηκαν προσπαθώντας να δώσουν στους αριθμούς μία ρεαλιστική υπόσταση βασισμένη στις γνώσεις τους και να αποτελέσουν, άθελά τους, ένα παράδειγμα προς μίμηση. Παρουσίασαν την προτασή τους για δημιουργία μιας πόλης από το μηδέν στο TEDxVienna – CITY 2.0, καταχειροκροτήθηκαν και τον Μάιο ξεκίνησαν να δουλεύουν πάνω σε ένα διεπιστημονικό project με βασικό τους στόχο την πρόκληση ουσιαστικού διαλόγου και τη συνειδητοποίηση της φράσης «μόλις χάσαμε 19 δις που θα περάσουν στην φορολογία σας». Αποτέλεσμα αυτού, πέντε μήνες μετά, η Hypotopia.
Η «δισεκατομμυριούπολη» (die Milliardenstadt) όπως ονόμασαν το project τους απαντά σε τρία βασικά ερωτήματα: τι μπορεί να κατασκευαστεί σε απτή κλίμακα από τα 19 δις; Ποια είναι η πραγματική αναλογία με τους χώρους που κατοικούμε; Πόσο μεγάλη θα είναι η πόλη στην οποία θα ζούμε; Σχεδίασαν λοιπόν μία πόλη έκτασης 12,17 τετραγωνικών χιλιομέτρων με προδιαγραφές να κατοικήσουν περισσότεροι από 102.574 άνθρωποι, κατασκεύασαν την μακέτα σε κλίμακα 1:100 μέσα σε 10.200 ώρες εργασίας, χρησιμοποιώντας 30 κυβικά μέτρα μπετόν και από τις 15 Οκτωβρίου το μεγάλο συντριβάνι της Karlsplatz, της κεντρικής πλατείας της Βιέννης, «παραχώρησε» για δύο εβδομάδες την θέση του στην «μικρή τους ουτοπία». Πώς μπορεί όμως να καλύψει τις ανάγκες τόσων κατοίκων;
Η Hypotopia -ένα υβρίδιο της λέξης υπό και ουτοπία- είναι μια πόλη «παγωμένη στον χρόνο», όπως την χαρακτηρίζει μιλώντας στην Popaganda η Aglaja Bitzinger, μέλος της ομάδας Milliardenstadt, «γι’ αυτό δεν συμπεριλάβαμε τα έξοδα για την συντήρησή της, θα προσέφερε όμως τα πάντα για να ζει κάποιος άνετα. Αλλά ναι, θα μπορούσες να χτίσεις μία πόλη με αυτό το ποσό. Θα ήταν μάλιστα αρκετά χρήματα για εκπαιδευτικούς χώρους, νοσοκομείο, στάδιο, πολύ λειτουργικά και οικολογικά μέσα μαζικής μεταφοράς και ανανεώσιμες πηγές ενέργειας για να εξυπηρετήσουν τις ανάγκες ολόκληρης της πόλης. Χρησιμοποιήσαμε στον προϋπολογισμό ακόμη και τους μισθούς μας (ως κατασκευαστές) και πάλι ήταν αρκετά. Δε χρησιμοποιήσαμε καμία πόλη σαν πρότυπο, τα πλάνα μας ήταν απλώς ένας συνδυασμός των γνώσεών μας και των μελετών μας».
Στην πόλη τους, ως φυσικό επόμενο της αφορμής για τη δημιουργία της, δεν υπάρχουν τράπεζες. «Τις αφήσαμε εκτός. Θέλαμε να επινοήσουμε το δικό μας νόμισμα που να βασίζεται στην κατανομή και την συνεργασία, δυστυχώς δεν είχαμε χρόνο για να το κάνουμε». Δικό τους νόμισμα, προτάσεις για αυτοδιοίκηση που θα ξεκινά και θα καταλήγει στους πολίτες της, «μία πόλη με υψηλό επίπεδο ζωής». Τα έξοδα για την υλοποίηση του σχεδίου τους ήρθαν από διάφορες χορηγίες που μόνοι τους διεκδίκησαν και εν τέλει κατάκτησαν, «η απόκτηση των απαραίτητων μέσων για την πραγματοποίηση ενός ονείρου χρειάζεται συχνά πολλή προσπάθεια μαζί με πολύ χρόνο, ενέργεια και ενθουσιασμό για να πάρουμε αυτά που χρειαζόμασταν. Καταφέραμε να καλύψουμε σχεδόν όλα μας τα έξοδα με δωρεές και είμαστε ευγνώμονες γι’ αυτό».
Στην ιστοσελίδα που επικοινωνεί την προσπάθειά τους μαζί με μια πληρέστατη 3D απεικόνιση της πόλης, αναφέρουν ως βασική τους επιδίωξη την πρόκληση ενός κριτικού διαλόγου. Γι’ αυτό το λόγο άλλωστε, μαθητές σχολείων επισκέφθηκαν την κεντρική πλατεία της Βιέννης και οι φοιτητές τους ξενάγησαν, εξηγώντας παράλληλα τι σημαίνουν στην ουσία οι αριθμοί που ακούμε να αναφέρονται εν τάχει στις ειδήσεις και που προσπερνάμε ακόμη γρηγορότερα. «Πιστεύουμε πως η τράπεζα θα μπορούσε να είχε σωθεί χωρίς τα δικά μας 19 δις, όμως δεν μπορώ να πω με σιγουριά πώς. Είναι πολύ περίπλοκη υπόθεση και οι περισσότεροι από εμάς έχουμε χάσει εδώ και καιρό την κατανόησή μας. Πολλά πράγματα πήγαν λάθος, και ακόμα περισσότερα αποσιωπήθηκαν, οπότε ελπίζω σε κάποιου είδους “διαφώτιση”».
Για δεκαπέντε μέρες το συντριβάνι της κεντρικής πλατείας μετατράπηκε σε μία πόλη 100.000 κατοίκων σε κλίμακα 1:100.
Το χρέος της Ελλάδας για το 2013 ανήλθε στα 319,13 δις €, «με τόσα χρήματα θα μπορούσατε να φτιάξετε μία ολόκληρη χώρα!» αστειεύεται η Aglaja. «Η Hypotopia μπορεί να χαρακτηριστεί ως πολιτική δράση αλλά είναι πολύ παραπάνω από αυτό. Θέλουμε να εμπνεύσουμε τους ανθρώπους να σκέφτονται μόνοι τους σχετικά με τις παρούσες πολιτικές αλλά επίσης και για το πώς θα είναι η πόλη του μέλλοντος και πώς κάποιος θα μπορούσε να ζει σε αυτή.Θα ήταν πραγματικά υπέροχο αν είχαμε τουλάχιστον κάποιου είδους debate». Αυτή η ανταλλαγή απόψεων φαίνεται να επιτυγχάνεται και να χρήζει τους περαστικούς έστω και για λίγα λεπτά κατοίκους αυτής της δυνητικής πόλης, καθώς επεξεργάζονται από απόσταση αναπνοής μέχρι και την παραμικρή λεπτομέρεια.
Η πόλη τους θα εξαφανιστεί τόσο πρωτότυπα όπως εμφανίστηκε. Στις 30 Οκτωβρίου, διοργανώνουν μία τελευταία παράσταση διαμαρτυρίας. Ξεκινώντας από την πλατεία, όσοι πολίτες βρεθούν θα πάρουν τα 3000 αυτοτελή κομμάτια- κτίρια της μακέτας και θα κινηθούν προς το Κοινοβούλιο της Βιέννης. «κάθε κτίριο θα κονιορτοποιηθεί και θα επαναχρησιμοποιηθεί ως βάση νέου τσιμέντου. Η Hypotopia θα εξαφανιστεί, όπως εξαφανίστηκαν και τα 19 δις, αλλά όλοι έχουμε κερδίσει πολλά στην πορεία. Μάθαμε πώς να οργανωνόμαστε, πώς να συνεργαζόμαστε και τι μπορείς να καταφέρεις όταν πιστεύεις σε κάτι».
Περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να βρείτε εδώ και στην επίσημη σελίδα τους στο Facebook.