Από την περιέργεια που γεννάται σε έναν περαστικό καθώς το χαζεύει, μέχρι τη φροντίδα και τη χαρά που μπορεί να προσφέρει στους ωφελούμενους και τους εργαζόμενούς του, το κινητό πλυντήριο αστέγων Ithaca Laundry έχει ως κινητήρια δύναμη την αγάπη και την πίστη στις ικανότητες που μπορούν να αναδυθούν από τον κάθε άνθρωπο. H μη κερδοσκοπική οργάνωση δραστηριοποιείται από το 2015 στο χώρο της παροχής υπηρεσιών και υποστήριξης αστέγων και άλλων ευπαθών ομάδων, έχοντας βοηθήσει μέχρι σήμερα πάνω από 6.000 ανθρώπους. Αποτελεί την πρώτη στην Ευρώπη κινητή μονάδα πλυντηρίου ρούχων για τον άστεγο πληθυσμό, ενώ προσφέρει υπηρεσίες επανένταξης στην αγορά εργασίας, με στόχο τη μείωση του κοινωνικού αποκλεισμού.
Η Δήμητρα Κουντουριώτη, υπεύθυνη της οργάνωσης λειτουργίας της Ithaca μίλησε στην Popaganda για τον τρόπο με τον οποίο η δράση βοηθά τους ανθρώπους να φτάσουν στον «προορισμό» τους, παρέχοντάς τους όλα τα κατάλληλα εφόδια, μαζί με μία μεγάλη «αγκαλιά» γεμάτη αποδοχή και φροντίδα.
«Η ιδέα της Ithaca γεννήθηκε το 2015 από μία ομάδα φοιτητών με κύριο ιδρυτή τον Θάνο Σπηλιόπουλο, ο οποίος άντλησε έμπνευση από μία αντίστοιχη οργάνωση της Αυστραλίας. Δεδομένης της οικονομικής και κοινωνικο-πολιτικής κατάστασης στην Ελλάδα, αποφάσισε να δημιουργήσει την Ithaca για να εξυπηρετήσουμε κόσμο, παρέχοντάς του υπηρεσίες υγιεινής. Το 2016 ξεκινήσαμε πιλοτικά για ένα εξάμηνο, ώστε να δούμε αν υπάρχει πραγματική ανάγκη της υπηρεσίας, καθώς δεν υπήρχε στην Ελλάδα κάποια αντίστοιχη δράση κινητού πλυντηρίου». Η κινητή μονάδα αποτελείται από δύο πλυντήρια και δύο στεγνωτήρια, ενώ το νερό και το ρεύμα παρέχονται δωρεάν από συνεργαζόμενους φορείς και οργανώσεις. Η κάθε πλύση διαρκεί περίπου 40’ και το στέγνωμα των ρούχων άλλα 45’.
Βλέποντας πολύ κόσμο να δείχνει ενδιαφέρον και να επισκέπτεται την οργάνωση, το 2017 η Ithaca άρχισε να λειτουργεί κανονικά, ανοίγοντας και τις πρώτες θέσεις εργασίας. «Τότε έγινα κι εγώ μέλος της ομάδας. Το βαν μας λειτουργούσε καθημερινά σε διαφορετικά σημεία με ένα σταθερό πρόγραμμα, ενώ παράλληλα δημιουργήθηκαν και οι πρώτες θέσεις εργασίας στο πεδίο (δηλ. στο βαν). Αποφασίσαμε πως οι θέσεις εργασίας που θα δίνονται, θα είναι αποκλειστικά σε ανθρώπους ευπαθών κοινωνικά ομάδων. Σήμερα, κινούμαστε κυρίως στην Αθήνα, στον Κεραμεικό και συγκεκριμένα στην Κοινωνική Κουζίνα «Ο Άλλος Άνθρωπος», στην Κουμουνδούρου, στον Κωλονό κ.α.».
Η Ithaca στοχεύει στην αξιοπρεπή κοινωνική ενσωμάτωση των ανθρώπων και στην πλήρη επανένταξη του άστεγου πληθυσμού και των ευάλωτων ομάδων γενικότερα. «Αυτό, επιτυγχάνεται τόσο μέσα από τις υπηρεσίες άμεσης εξυπηρέτησης βασικών αναγκών, όπως είναι οι υπηρεσίες υγιεινής και καθαριότητας των ρούχων, όσο κι από έναν δεύτερο πυλώνα, εκείνον της εργασιακής επανένταξης των ανθρώπων που δραστηριοποιούνται σ’ εμάς. Πιστεύουμε σε ένα ολιστικό μοντέλο αντιμετώπισης. Για παράδειγμα, ένας άνθρωπος μπορεί να έρχεται να πλύνει τα ρούχα του, αλλά είναι πολύ σημαντικό να μπορεί να ικανοποιήσει και την ανάγκη του για σίτιση».
Φωτογραφία: Χριστίνα Δεσύλλα
Ο περισσότερος κόσμος στρεβλά θεωρεί ότι άστεγοι είναι μόνο όσοι μένουν στο δρόμο, όπως μου αναφέρει η Δήμητρα στη συνέχεια της συζήτησής μας. «Αυτό είναι στερεοτυπικό. Άστεγοι είναι όλοι οι άνθρωποι που στερούνται την πρόσβαση σε βασικά αγαθά κι ανάγκες, άνθρωποι που ζουν σε μη ασφαλείς συνθήκες διαβίωσης. Μπορεί να είναι άνθρωποι που ζουν σε κτίρια χωρίς νερό ή ρεύμα, σε ξενώνες, σε δομές φιλοξενίας, άνθρωποι που απειλούνται με έξωση. Οι άνθρωποι που εξυπηρετούνται σ΄εμάς δηλαδή είναι άστεγοι με την ευρεία έννοια. Δυστυχώς πρέπει να κατανοήσουμε πως είναι πολύ εύκολο ένας άνθρωπος να βρεθεί σε αυτή την κατάσταση, να μην έχει ένα δικό του σπίτι, να μην έχει οικογένεια που να μπορεί να τον στηρίξει οικονομικά. Στους ωφελούμενούς μας υπάρχουν φυσικά και πρόσφυγες».
«Εμείς πραγματοποιούμε μια έρευνα για το που συγκεντρώνεται ο πληθυσμός και το που υπάρχουν γενικότερα υπηρεσίες που παρέχονται για άστεγο πληθυσμό. Εντοπίζουμε τα σημεία όπου κυκλοφορούν περισσότερο, ώστε να μην υπάρχει η δυσκολία της μεταφοράς των ρούχων τους σ’ εμάς. Μπορεί να λειτουργούμε ακόμη και σε δύο πολύ κοντινά σημεία προκειμένου να διευκολύνουμε τους ανθρώπους. Ο πληθυσμός διαφέρει από σημείο σε σημείο. Οι άνθρωποι που φέρνουν τα ρούχα τους παίρνουν αριθμούς προτεραιότητας, σημειώνουμε τα στοιχεία τους και έρχονται και παραλαμβάνουν τα ρούχα στο τέλος της βάρδιας».
Συνήθως, στους ανθρώπους που δεν γνωρίζουν για τη δράση της Ithaca, τους προκαλεί ιδιαίτερη εντύπωση η εικόνα των πλυντηρίων μέσα σε ένα βαν, καθώς αποτελεί κάτι αρκετά καινοτόμο. «Ο κόσμος που θέλει να εξυπηρετηθεί έρχεται πολύ ανοιχτά σ΄εμάς. Φυσικά όταν κάποιος δεν μας γνωρίζει και θα έρθει για πρώτη φορά, μπορεί να μην είναι εξαρχής φιλικά προσκείμενος, ωσότου καταλάβει την σκοπιμότητα αυτού που κάνουμε. Υπάρχουν άνθρωποι που έρχονται πολύ συχνά στα σημεία, ακόμη και σε διαφορετικό σημείο για παραπάνω από μία φορά την εβδομάδα. Αυτό είναι πολύ λογικό αν σκεφτούμε ότι δεν υπάρχουν πολλές δομές με πλυντήρια, αλλά και ότι λειτουργούν με ραντεβού αρκετές από αυτές, κάτι που τους δυσκολεύει».
Φωτογραφία: Χριστίνα Δεσύλλα
«Τα πράγματα επί covid είναι ακόμη δυσκολότερα, γιατί έχουμε μειώσει τον αριθμό των ατόμων που εξυπηρετούμε για λόγους ασφάλειας και προστασίας. Κάποτε εξυπηρετούσαμε 30-35 άτομα τη μέρα, πλέον περίπου τους μισούς. Ο κόσμος επειδή έρχεται συστηματικά σ’ εμάς το γνωρίζει αυτό πλέον».
Καταλυτικό ρόλο στην οργάνωση έχει διαδραματίσει ο εθελοντισμός. Ακόμη και προτού αρχίσει η Δήμητρα να εργάζεται στην Ithaca, υπήρχαν εθελοντές οδηγοί που ήταν υπεύθυνοι για τη μεταφορά της μονάδας. «Πριν από την πανδημία λειτουργούσαμε επιπλέον και τις Κυριακές, κατά τις οποίες όλη η ομάδα αποτελείτο από εθελοντές. Αυτή τη στιγμή έχουμε μία ακόμη ομάδα που δεν είναι τόσο ενεργή για λόγους προστασίας. Ωστόσο, έχουμε τις θέσεις στο πεδίο όπου μπορεί κάποιος να έρθει και να βοηθήσει στην εξυπηρέτηση των ανθρώπων, έχουμε εξ’ αποστάσεως θέσεις στις οποίες μπορεί να βοηθήσει κάποιος για μερικές ώρες της εβδομάδας, όπως designers, άτομα που βοηθούν στα social media και φωτογράφους για το κομμάτι της διάδοσης του έργου».
Δίνοντας αρχικά τη δυνατότητα στους ανθρώπους να εργαστούν κοντά στην Ithaca, διευκολύνεται η μετέπειτα επανένταξή τους σε ένα εργασιακό περιβάλλον, αλλά και η εκ νέου ανάπτυξη δεξιοτήτων που μπορεί να έχουν απορρυθμιστεί, ώστε να ενσωματωθούν ομαλά στην κοινωνία και να αναζητήσουν εργασία. «Όταν βλέπουμε ότι οι άνθρωποι έχουν πατήσει στα πόδια τους, προσπαθούμε μέσω εργασιακής συμβουλευτικής και καθοδήγησης να αναζητήσουμε για εκείνους μία δουλειά που θα είναι κατάλληλη για το προφίλ τους και θα συμβαδίζει με τις δουλειές που έκαναν προτού έρθουν σ’ εμάς».
Πολλοί από τους ανθρώπους που έρχονται για να πλύνουν και να στεγνώσουν τα ρούχα τους, συχνά ζητούν επιπλέον πληροφορίες για να καλύψουν κάποια άλλη άμεση ανάγκη τους, όπως για το πού μπορούν να πάνε να φάνε, να βρουν έναν γιατρό ή ρούχα, να ζητήσουν νομική βοήθεια. «Εμείς σταδιακά καταγράφουμε όλα τα αιτήματά τους και ερχόμαστε σε επικοινωνία με όσες οργανώσεις κινούνται στον ίδιο χώρο για να προσπαθήσουμε να τα ικανοποιήσουμε. Στοχεύουμε επίσης να αναπτύξουμε περισσότερο αυτό το κομμάτι, ώστε να δούμε πού υπάρχουν κενά σε υπηρεσίες που δεν παρέχονται, με την προοπτική ακόμη να δημιουργήσουμε κι εμείς μελλοντικά κάποιες επιπλέον υπηρεσίες».
Φωτογραφία: Χριστίνα Δεσύλλα
«Εφόσον βρισκόμαστε εκεί κάθε εβδομάδα, είναι πολύ φυσικό οι άνθρωποι πέρα απ’ το να έρθουν για να αφήσουν τα ρούχα τους να αποζητούν και την επικοινωνία με τους ανθρώπους που δουλεύουν εκεί. Μαθαίνουμε πολύ καλά και συναισθηματικά τι επιθυμούν. Ποθούν την ασφάλεια, την εμπιστοσύνη, την ύπαρξη ενός προσώπου αναφοράς, όταν για παράδειγμα ένας άστεγος άνθρωπος που θα φέρει τα ρούχα του θα έρθει σε επαφή με κάποιον από τους εργαζόμενούς μας που ανήκει επίσης στον πληθυσμό των αστέγων». Τότε, δημιουργείται το αίσθημα της κοινής ταυτότητας.
Μαθαίνω πως οι γυναίκες ωφελούμενες που επισκέπτονται τα κινητά πλυντήρια της Ithaca, είναι πολύ λίγες. «Αυτό έχει διάφορες πτυχές αιτιολόγησης. Παρ’ όλο που δεν υπάρχει κάτι τόσο επίσημο, από την εμπειρία μου έως τώρα έχω δει πως το ποσοστό γυναικών που βιώνουν αστεγία είναι αρκετά μικρό σε σχέση με τους άντρες. Ένας παράγοντας είναι το ότι για μια γυναίκα τα πράγματα στο δρόμο είναι ακόμη πιο επικίνδυνα. Μια γυναίκα αποτελεί ευκολότερο στόχο, μολονότι η κακοποίηση συναντάται και στους άντρες άστεγους. Ο ρόλος της γυναίκας επίσης, ανάλογα με την εκάστοτε κουλτούρα, αποτελεί σημαντικό παράγοντα».
«Ένα ακόμη σημαντικό πρόβλημα είναι εκείνο της ανεργίας σε μεγαλύτερες ηλικίες, 50+ και το συναντάμε κι εμείς αυτό όταν έρχονται να αναζητήσουν οι άνθρωποι σ’ εμάς δουλειά. Τα περισσότερα δηλαδή απ’ τα βιογραφικά που λαμβάνουμε είναι ανθρώπων ηλικίας 50+. Εμείς επικοινωνούμε με οργανώσεις που έχουν τμήματα εργασιακής συμβουλευτικής, μας στέλνουν βιογραφικά ανθρώπων και μετά πραγματοποιούμε συνεντεύξεις μέσα από τις οποίες διακρίνουμε ποιοι είναι λίγο πιο έτοιμοι για το κομμάτι της επανένταξης».
Φωτογραφία: Χριστίνα Δεσύλλα
«Πρόσφατα πήραμε συνέντευξη από έναν άνθρωπο που είναι 68 ετών, αν τον έβλεπες, ήταν ο ορισμός της αξιοπρέπειας. Ένας ευγενέστατος, υπέροχος άνθρωπος. Γνωρίζοντάς τον, συνειδητοποίησα πόσο εύκολα βλέποντάς τον κι άλλοι, θα καταλάβαιναν ότι αυτό που έχουμε στο μυαλό μας για το πώς μπορεί ένας άνθρωπος να βρεθεί άστεγος είναι στερεοτυπικό. Γιατί αυτός ο άνθρωπος κάποτε δούλευε σε εταιρείες που έκλεισαν, δεν είχε πλαίσιο, δεν είχε υποστήριξη και βρέθηκε σ΄έναν ξενώνα όπου ζει τα τελευταία 5 χρόνια. Πλέον εντάχθηκε σε ένα υποστηρικτικό πρόγραμμα, το “Στέγη και Εργασία” , θέλει ένα χρόνο ακόμη για να βγει στη σύνταξη και προσπαθεί να μαζέψει κάποια χρήματα για να νιώθει πιο ασφαλής στο μέλλον».
Από την Ithaca έχουν περάσει και άνθρωποι που δεν κατάφεραν εν τέλει να επανενταχθούν στην κοινωνία, όπως μου γνωστοποιεί η Δήμητρα. «Χρειάζεται φοβερή ψυχική δύναμη και από τις δύο πλευρές. Και από τη μεριά όσων θα υποστηρίξουν κάποιον αλλά κι από τον ίδιο. Οι άνθρωποι πέρα απ’ την κάλυψη βασικών αναγκών, θέλουν ψυχολογική υποστήριξη που δε μπορεί λόγω πλαισίου να προσφερθεί τόσο εύκολα. Πού θα συναντήσω έναν άνθρωπο για τις συνεδρίες; Μέχρι πότε αυτές θα γίνονται;» Η ενδυνάμωσή τους αποτελεί μία απ’ τις βασικότερες ανάγκες, ώστε οι άνθρωποι αυτοί σταδιακά να μπορέσουν να φύγουν απ’ το πλαίσιο της οργάνωσης και να είναι σε θέση να αντιμετωπίσουν μόνοι τους οποιαδήποτε δυσκολία ανακύψει στο μέλλον τους. «Θέλουμε να βοηθήσουμε τους ανθρώπους να φτάσουν στον προορισμό τους. Τους δίνουμε όλα τα εφόδια για να τα πάνε εκείνοι ένα βήμα πιο πέρα».
«Έχουμε κατανοήσει πως ένας χρόνος κοντά μας, είναι ικανοποιητικός για κάποιον που θέλει να ενταχθεί στην κοινωνία αλλά και ότι το παραπάνω διάστημα μπορεί να οδηγήσει στην ιδρυματοποίηση. Μπορεί δηλαδή ένας άνθρωπος να αισθανθεί τόσο ασφαλής κοντά μας, ώστε να πιστεύει πως δε χρειάζεται να προσπαθήσει παραπάνω. Θέλουμε οι άνθρωποι να καταλάβουν πως έρχονται σ’ εμάς με σκοπό αυτό να είναι ένα σκαλοπάτι για να προχωρήσουν παραπέρα».
Φωτογραφία: Χριστίνα Δεσύλλα