Tα μέλη του facebook group «ΣΩΣΤΕ ΤΗΝ ΗΠΕΙΡΟ» και οι ολοένα αυξανόμενοι υποστηρικτές του μιλάνε για την Ιερή Γη Της Ηπείρου και η έκκλησή τους είναι απλή: μην την αφήσετε να χαθεί. Η περιοχή της Ελλάδας που συνδυάζει τις παραλίες στα Σύβοτα, τα βουνά στα Τζουμέρκα, τα χωριά των Ζαγοροχωρίων, τις μυθικές Δρακόλιμνες στην Τύμφη και το Σμόλικα, την γραφικότητα των Ιωαννίνων, και τόσα άλλα μοναδικά τοπία, βρίσκεται υπό απειλή και οι κάτοικοί της είναι αποφασισμένοι να την υποστηρίξουν.
Το νέο δεν είναι καινούριο, μία υπουργική απόφαση όμως που υπογράφηκε το Σεπτέμβριο του ‘17 έφερε το ζήτημα στην επιφάνεια. Σύμφωνα με την απόφαση αυτή, το 60% της ελληνικής Energean Oil & Gas μεταβιβάζεται στην ισπανική εταιρεία Repsol, όσον αφορά στη συμμετοχή τους στη Σύμβαση Μίσθωσης της περιοχής παραχώρησης «Ιωάννινα», όπως αναφέρει η δημοσίευση της Ελληνικής Διαχειριστικής Εταιρίας Υδρογονανθράκων.
Πλέον, η Repsol λαμβάνει τη θέση της εντολοδόχου εταιρείας για την εν λόγω παραχώρηση, με σκοπό την έρευνα και την εξόρυξη υδρογονανθράκων στην περιοχή. Έκτοτε, οι εξελίξεις προχώρησαν γρήγορα: οι κάτοικοι βρέθηκαν μπροστά στην ιταλική εταιρεία Geotech, όταν επιχείρησε να ξεκινήσει την αποψίλωση δασικών περιοχών των Ιωαννίνων, για να ανοίξει, κυριολεκτικά και μεταφορικά, το δρόμο για την έρευνα, και κατάφεραν να την εμποδίσουν, καθώς τα συνεργεία απέτυχαν να δείξουν τις κατάλληλες άδειες και αναγκάστηκαν σε αποχώρηση.
Τετρακόσια τετραγωνικά χιλιόμετρα σε επτά δήμους όλης της Ηπείρου με την απόφαση αυτή παραχωρούνται στην Repsol, για να γίνει η έρευνα για κοιτάσματα υδρογονανθράκων. Ο τρόπος που γίνεται η έρευνα, όταν πρόκειται για χερσαία εξόρυξη -την πρώτη σε ελληνικό έδαφος, αφού δεν έχει ξαναγίνει πουθενά αλλού στη χωρα μας- είναι με την πρόκληση εκρήξεων στο υπέδαφος, σε βάθος 15-20 μέτρων, με τη διάνοιξη τρυπών.
Υπολογίζεται πως στη φάση των ερευνών θα γίνουν 11μιση χιλιάδες τέτοιες εκρήξεις στα πεντακόσια χιλιόμετρα που παραχωρήθηκαν στην εταιρεία. Σε μία περιοχή έντονα σεισμογενή, οι επιπτώσεις μίας τέτοιας έρευνας -πριν καν ξεκινήσει η ενδεχόμενη εξόρυξη, μπορεί να είναι καταστροφικές, λένε όσοι αντιτίθενται στην εξόρυξη.
Η οργάνωση των ακτιβιστών ως Πρωτοβουλία Πολιτών ενάντια στην Έρευνα και Εξόρυξη Υδρογονανθράκων στην Ήπειρο, με σύνθημα «Σώστε την Ήπειρο», ξεκίνησε πριν από δύο περίπου μήνες, με αφορμή αυτά τα περιστατικά που μαθεύτηκαν από το πουθενά. Ένας πυρήνας 50 περίπου ατόμων από διάφορες περιοχές της Ηπείρου συγκρότησε την ομάδα, όμως τη στιγμή που γράφονται αυτές οι λέξεις, η ομάδα του Facebook “ΣΩΣΤΕ ΤΗΝ ΗΠΕΙΡΟ -ΟΧΙ ΣΤΗΝ ΧΕΡΣΑΙΑ ΕΞΟΡΥΞΗ ΠΕΤΡΕΛΑΙΩΝ”, που αποτελεί το κύριο κανάλι επικοινωνίας τους, αριθμεί 13 χιλιάδες μέλη: όσο η υπόθεση μαθαίνεται, από τις προσπάθειες της ομάδας για όσο το δυνατόν περισσότερη ενημέρωση, νέα μέλη εμπλουτίζουν την ομάδα διαρκώς.
Ως τώρα, η κινητοποίησή τους πέτυχε την ανάκληση της απόφασης παραχώρησης των εδαφών για έρευνα στο Δήμο Ζαγορίου: η αντιπολίτευση στο Δήμο έφερε το θέμα σε ημερησία διάταξη, όταν με την ενθάρρυνση των ακτιβιστών, ο πρώην Δήμαρχος Ζαγορίου Γαβριήλ Παπαναστασίου επισκέφτηκε τις περιοχές της Αλβανίας Σχέρι όπου έχει γίνει χερσαία εξόρυξη πετρελαίων, μέσω της μεθόδου του fracking, και είδε τις καταστροφικές συνέπειες. Η Λίλα Τσάτση, μέλος της Πρωτοβουλίας Πολιτών, αναγνωρίζει πως, ανεξάρτητα από τα κίνητρα της αντιπολίτευσης να φέρει το ζήτημα στην επιφάνεια, το αποτέλεσμα τελικά ήταν θετικό. Η απόφαση ανακλήθηκε, όμως οι υπόλοιποι 6 δήμοι, Ζίτσα, Δωδώνη, Πωγώνι, Φιλιάτες, Ηγουμενίτσα και Σούλι, δεν έχουν ακολουθήσει το παράδειγμα του Ζαγορίου.
Η Λίλα Τσάτση
Η πρώτη ισχυρή εξωστρεφής δράση της Πρωτοβουλίας Πολιτών, η συναυλία «Σώστε την Ήπειρου» στις 2 Ιανουαρίου, στο Stage στα Ιωάννινα, έφερε και τις πρώτες συγκρούσεις μεταξύ των ακτιβιστών και μερίδας πολιτών που τους κατηγορούν για «αρνητές της ανάπτυξης» ισχυριζόμενοι πως λένε απλώς «όχι σε όλα», στις διαμάχες που εκτυλίσσονται στην αρένα των social media.
Η Λίλα Τσάτση από τη μεριά της λέει ότι όσοι τους επιτίθενται αγνοούν βασικές πληροφορίες που αναφέρονται στις σχετικές έρευνες και οι οποίες βρίσκονται δημοσιευμένες για όποιον θέλει να τις μελετήσει. Χρησιμοποιώντας το επιχείρημα πως η Ήπειρος είναι η πιο φτωχή περιοχή της Ευρώπης και δεν πρέπει να μπουν εμπόδια στην ανάπτυξή της και στην δημιουργία θέσεων εργασίας, λέει η κυρία Τσάτση, αγνοούν πως οι θέσεις εργασίας που θα υπάρξουν θα είναι μόλις 120.
Αντίστοιχα, παραλληλίζοντας τη συνθήκη με το παράδειγμα της Νορβηγίας, όπου το κράτος έχει ένα σημαντικό έσοδο από την εξόρυξη πετρελαίων που γίνεται στα εδάφη της, δεν δίνουν σημασία στο γεγονός πως το ποσοστό επί των κερδών που δίνεται στο νορβηγικό κράτος ανέρχεται στα 67%, ενώ η συμφωνία για τις εξορύξεις στην Ήπειρο ορίζει πως το ελληνικό κράτος θα παίρνει το 25% των κερδών, εκ των οποίων μόλις το 5% θα πηγαίνει στην Περιφέρεια Ηπείρου και άρα ενδεχομένως θα χρησιμοποιείται σε επενδύσεις που θα βελτιώνουν την κατάσταση της ζωής των κατοίκων. «Αυτά βέβαια δεν τα λέμε γιατί θέλουμε να διεκδικήσουμε μία διαφορετική συμφωνία, ή να τσακωθούμε για το ποιος θα βγάλει τα πετρέλαια», εξηγεί η κυρία Τσάτση. «Καμία ανταποδοτικότητα δεν είναι αρκετή μπροστά στην καταστροφή του περιβάλλοντος. Δεν διαπραγματευόμαστε, δεν λέμε να βγάλουμε εμείς στα πετρέλαια: λέμε “όχι στα πετρέλαια”. Απλώς θέλουμε να απαντήσουμε σε όσους μας αποκαλούν “αρνητές της ανάπτυξης” με τους δικούς τους όρους, να δείξουμε ότι έχουμε επιχειρήματα και γνωρίζουμε για τι πράγμα μιλάμε».
Η αντίθεση στην εξόρυξη των πετρελαίων βασίζεται στην αγάπη των ακτιβιστών για τη φύση, και την πεποίθησή τους ότι εκεί, πάνω από τη γη, βρίσκεται ο αληθινός πλούτος της Ηπείρου. Η Ήπειρος για τα μέλη της Πρωτοβουλίας σημαίνει «οξυγόνο, ζωή, ». Η Λίλα Τσάτση, που επέλεξε να αφήσει τη ζωή στην Αθήνα για να κάνει μόνιμη κατοικία της το Ζαγόρι, εξηγεί πως εκεί οι άνθρωποι συμβιώνουν με άγρια ζώα, ως μέρος της φύσης, και έχουν καταφέρει να βασίσουν την ανάπτυξη και την οικονομική δραστηριότητα της Ηπείρου σε άλλα στοιχεία. «Έχουμε καταφέρει να κάνουμε την Ήπειρο νέο τουριστικό προορισμό. Η Ήπειρος είναι ένα κρυφό χαρτί για τη χώρα, όπου ο ένας Δήμος τροφοδοτεί τον άλλο για να έχουμε ένα ποιοτικό τουριστικό προϊόν ήπιας τουριστικής ανάπτυξης, και έμφασης στον πρωτογενή τομέα». Ανήκοντας στις περιοχές της χώρας που έχουν πλούτο καθαρών νερών και ποιοτικών καλλιεργειών, όλα αυτά που τώρα χαρακτηρίζουν την Ήπειρο και την κάνουν ξεχωριστή θα μπουν σε μεγάλο κίνδυνο σε περίπτωση που προχωρήσει η διαδικασία της έρευνας και εξόρυξης. “Όταν μιλάμε για πετρέλαια, δεν λέμε “αν θα γίνει ένα ατύχημα”, αλλά πότε και ποιας έκτασης θα είναι».
Ο Σαράντης Δημητριάδης, καθηγητής Γεωλογίας του ΑΠΘ, ανέλυσε τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις σε ενημερωτικές ημερίδες που διοργάνωσε η Πρωτοβουλία στις αρχές Δεκεμβριου. Σύμφωνα με την ομιλία του, ακόμα και στη φάση των ερευνών, το περιβάλλον των περιοχών που παραχωρήθηκαν στην εταιρεία δεν θα προστατευτεί. Η διάνοιξη τρυπών κατά μέσο όρο κάθε 50 μέτρα, οι εκρήξεις, η αποψίλωση δασών, η διάνοιξη δρόμων για την πρόσβαση του εξοπλισμού για τις εργασίες, οι συνεχείς πτήσεις ελικοπτέρων, τα γεωτρύπανα σε μία έντονα σεισμογενή περιοχή, είναι ήδη μεγάλη περιβαλλοντική επιβάρυνση, όταν μιλάμε για περιοχές όπως το Εθνικό Πάρκο Βόρειας Πίνδου ή ο ποταμός του Αχέροντα, που χαρακτηρίζονται από φυσική ομορφιά.
Η Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων που συντάχθηκε για την συγκεκριμένη επιχείρηση έρευνας και εξόρυξης, είναι γραμμένη σύμφωνα με την εκτίμηση του καθηγητή με τρόπο αποπροσανατολιστικό και δυσνόητο για κάποιον μη ειδικό. Εντός της όμως αναφέρεται ο όρος πως πρέπει να υπάρξει δημόσια διαβούλευση και ενημέρωση της τοπικής κοινωνίας, πράγμα που είναι το πρώτο που διεκδικεί η Πρωτοβουλία ενάντια στην Εξόρυξη, προβάλλοντας το παράπονο πως ως τώρα «την ενημέρωση την παίρνουν με το τσιγκέλι».
Το ζήτημα της εναντίωσης στην εξόρυξη πετρελαίων δεν είναι ασύνδετο με το κίνημα ενάντια στην εξόρυξη στις Σκουριές, στο mall στην Ακαδημία Πλάτωνος, αλλά και με περιβαλλοντικά κινήματα που ξεπερνούν τα όρια του ελλαδικού χώρου. Κοινή πεποίθησή τους είναι πως η προστασία του περιβάλλοντος πρέπει να έχει προτεραιότητα απέναντι στον αυτοσκοπό της ανάπτυξης και το οικονομικό κέρδος.
Η κυριαρχία των πετρελαϊκών παγκοσμίως παρακμάζει, όπως δείχνουν παραδείγματα που έρχονται συνεχώς στην επιφάνεια, αποδεικνύοντας πως το μέλλον της ενέργειας πρέπει να αναζητηθεί αλλού, μακριά από τα ορυκτά καύσιμα: η πόλη της Νέας Υόρκης μηνύει πετρελαϊκούς κολοσσούς για την μόλυνση του περιβάλλοντος και η Παγκόσμια Τράπεζα σταματάει κάθε χρηματοδότηση που σχετίζεται με επένδυση σε πετρέλαια.
Σε αυτό το πλαίσιο, η θέση των Ηπειρωτών είναι σαφής: δεν χρειάζεται να γίνει εδώ το κύκνειο άσμα των πετρελαϊκών. «Ακόμα κι αν ανακλήθηκε η απόφαση στο Ζαγόρι, η προσπάθειά μας δεν τελειώνει εκεί», εξηγεί η Λίλα Τσάτση. «Είμαστε όλοι μαζί, μας ενδιαφέρει όλη η Ήπειρος. Ακόμα κι αν στον τόπο μας υπάρχει αυτός ο πλούτος κάτω από τη γη, ας μείνει εκεί. Εμάς μας ενδιαφέρει ο πλούτος που είναι πάνω στη γη. Προχωράμε και ενωνόμαστε, μέχρι να τα καταφέρουμε. Δεν μας μένει άλλη επιλογή».