Αϊόβα. Όπως απαιτεί η πολιτική παράδοση, η μικρή πολιτεία της κεντρικής Αμερικής υπήρξε η πρώτη στην οποία το βράδυ της Δευτέρας οι υποψήφιοι του Δημοκρατικού και του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος έδωσαν την πρώτη μάχη για την κατάκτηση του χρίσματος, που θα τους επιτρέψει τον προσεχή Νοέμβρη να διεκδικήσουν την ηγεσία του «ελεύθερου κόσμου», όταν και θα αναδειχθεί ο 45ος πρόεδρος στην ιστορία των ΗΠΑ.
Το αποτέλεσμα προκάλεσε έκπληξη σε όλα τα πολιτικά επιτελεία. Στις τάξεις των Ρεπουμπλικάνων, εξέπληξε καταρχάς το γεγονός ότι ο αμφιλεγόμενος και μέχρι πρότινος «απολιτίκ» επιχειρηματίας Ντόναλντ Τραμπ, ο οποίος το τελευταίο διάστημα κυριάρχησε επικοινωνιακά και δημοσκοπικά, ηττήθηκε από τον «ευαγγελιστή» Τεντ Κρουζ, Γερουσιαστή του Τέξας και βασικό εκπρόσωπο του Tea Party. Ανατρέποντας όλες τις δημοσκοπήσεις, ο γιος ιερέα της Ευαγγελικής Εκκλησίας απέσπασε 28% των προτιμήσεων, με τον Τραμπ να έρχεται δεύτερος, συγκεντρώνοντας μόλις το 24% των ψήφων. Σε απόσταση αναπνοής ακολούθησε ο Γερουσιαστής της Φλόριντα, Μάρκο Ρούμπιο, με 23%. Πολύ χαμηλότερα κινήθηκαν οι εκπρόσωποι του ρεπουμπλικανικού establishment, Μπεν Κάρσον (9,3%) και Τζεμπ Μπους (2,8%).
«Το αποτέλεσμα για τους Ρεπουμπλικάνους σημαίνει ουσιαστικά ότι η κούρσα θα συνεχιστεί μεταξύ των τριών πρώτων, οι οποίοι τοποθετούνται πολιτικά δεξιότερα του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος», αναφέρει ο Παύλος Τσίμας, δημοσιογράφος και πολιτικός αναλυτής του ΣΚΑΪ. «Φαβορί δεν θα πρέπει να θεωρείται πλέον ο Τραμπ, αλλά ο εκλεκτός του Tea Party, Τεντ Κρουζ».
Το αποτέλεσμα στην Αϊόβα είναι «πλήγμα για τον Τραμπ κυρίως σε επίπεδο δημόσιας εμφάνισης», αναφέρει η Νατάσα Μπαστέα, δημοσιογράφος στο διεθνές ρεπορτάζ για τα ΝΕΑ. «Παρόλα αυτά, αυτό θα τον κάνει ακόμα πιο ακραίο, καθώς, αν γίνει πιο μετριοπαθής, δεν θα διαφέρει από τους υπόλοιπους», χάνοντας με αυτόν τον τρόπο τα αμφιλεγόμενα χαρακτηριστικά που τον κάνουν δημοφιλή σε μερίδα των ρεπουμπλικανών ψηφοφόρων.
Τι σημαίνει συνολικά για το Ρεπουμπλικανικό Κόμμα η επικράτηση στην εσωκομματική αναμέτρηση δύο ακραίων υποψήφιων που παρουσιάστηκαν ως πολέμιοι του κομματικού establishment; Ντόναλντ Τραμπ και Τεντ Κρουζ αποτελούν «μία κατά κάποιον τρόπο πιο εξεγερμένη πτέρυγα απέναντι στο κατεστημένο», αναφέρει ο Μιχάλης Μητσός, δημοσιογράφος στο διεθνές ρεπορτάζ για τα ΝΕΑ. «Το κατεστημένο στους Ρεπουμπλικάνους δεν θέλει ούτε τον Κρουζ, ούτε τον Τραμπ, καθώς, εκτός από το ότι είναι ακραίοι, κανείς από τους δύο δεν μπορεί να κερδίσει τις αμερικανικές εκλογές απέναντι στους Δημοκρατικούς».
«Το κατεστημένο στους Ρεπουμπλικάνους δεν θέλει ούτε τον Κρουζ, ούτε τον Τραμπ, καθώς, εκτός από το ότι είναι ακραίοι, κανείς από τους δύο δεν μπορεί να κερδίσει τις αμερικανικές εκλογές απέναντι στους Δημοκρατικούς», Μιχάλης Μητσός
Η μοναδική ελπίδα για το πιο μετριοπαθές τμήμα του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος «είναι ο Μάρκο Ρούμπιο», προσθέτει ο κ. Μητσός, του οποίου τα ποσοστά αποτελούν επίδοση εντυπωσιακή σε σχέση με τα δημοσκοπικά ευρήματα των τελευταίων εβδομάδων. «Κατάφερε να βγει τρίτος, πλησιάζοντας τα ποσοστά του Τραμπ. Αυτό τού δίνει μία δυναμική», προς ανακούφιση όσων αντιμάχονται την επικράτηση ακραίων υποψηφίων.
Η διαμόρφωση ενός δίπολου μεταξύ του establishment και «αντικαθεστωτικών» καθιστά το Ρεπουμπλικανικό Κόμμα πιο «διχασμένο» από οποιαδήποτε εκλογική αναμέτρηση των τελευταίων δεκαετιών. «Από τη μία υπάρχει το wild card του Ντόναλντ Τραμπ, διακριτά εμφανίζεται το Tea Party του Τεντ Κρουζ και απέναντι έρχεται ο κομματικός μηχανισμός με τον Μάρκο Ρούμπιο», σημειώνει η κ. Μπαστέα. «Παράλληλα υπάρχουν πολλές τάσεις εντός του κόμματος, που δεν ξέρουν πώς να εκφραστούν. Στην πορεία προς την Super Tuesday, δεν αποκλείεται να διασπαστούν ακόμη περισσότερο οι Ρεπουμπλικάνοι».
Στις τάξεις των Δημοκρατικών, το «ισόπαλο» αποτέλεσμα μεταξύ Χίλαρι και Σάντερς (49,9% και 49,5% αντίστοιχα) δεν ξεκαθαρίζει το έτσι και αλλιώς θωλό τοπίο. Το αμφίρροπο αποτέλεσμα -το οποίο μόνο ως εκλογική νίκη του Μπέρνι Σάντερς μπορεί να ιδωθεί- αποτυπώνει τα προβλήματα της υποψηφιότητας Κλίντον, η οποία δεν χαίρει ιδιαίτερης εμπιστοσύνης από το αμερικανικό εκλογικό σώμα. «Το όνομα Κλίντον είναι μειονέκτημα για την Χίλαρι», αναφέρει ο κ. Μητσός. «Αν και νομίζω ότι τελικά θα πάρει το χρίσμα των Δημοκρατικών, θα δυσκολευτεί περισσότερο από όσο αρχικά αναμενόταν».
Η «ισοπαλία» μεταξύ Χίλαρι και Σάντερς είναι αποτέλεσμα ακόμη πιο «εντυπωσιακό» από εκείνο των Ρεπουμπλικάνων, αναφέρει ο κ. Τσίμας. «Στο Δημοκρατικό Κόμμα υπήρχε πάντα ένα ρεύμα πιο αριστερό, πιο σοσιαλιστικό, που έρχεται από την δεκαετία του ’60. Ωστόσο, μετά το ’68 ποτέ άλλοτε ένας τόσο αριστερός Δημοκρατικός δεν ήταν τόσο ψηλά στην κούρσα για το χρίσμα. Ο Σάντερς καταφέρνει να κινητοποιεί νεότερο κόσμο, που είναι πολύ δυσαρεστημένος από την κατάσταση στην Αμερική και την έκρηξη των ανισοτήτων. Και αυτό ουσιαστικά είναι το θέμα: πρόκειται για ένα είδος αντίδρασης σε μία κοινωνία που είναι πιο άνιση από ποτέ».
Πράγματι, η δυναμική του Μπέρνι Σάντερς στη νέα γενιά των Δημοκρατικών θα μπορούσε να χαρακτηρισθεί «οιονεί εκρηκτική». Όπως αναφέρει η κ. Μπαστέα, τα ποσοστά του Σάντερς στους νέους ψηφοφόρους «ξεπέρασαν τα αντίστοιχα του Ομπάμα το 2008. Οι νέοι, απορρίπτοντας το κατεστημένο της Ουάσινγκτον, βρήκαν έναν υποψήφιο που έχει αυξημένες πιθανότητες να κερδίσει. Και αυτό προκαλεί με τη σειρά του αύξηση της συμμετοχής τους στις εκλογές».
Αντίδραση οπαδών του Ντόναλντ Τραμπ μετά την ήττα στην Αϊόβα.
Πώς επηρεάζει η Αϊόβα την επόμενη ημέρα των προκριματικών εκλογών; «Αν και αποτελεί μία καταρχάς συμβολική αναμέτρηση», με μικρό αντίκτυπο στην ανάδειξη των τελικών υποψηφίων για την προεδρία των ΗΠΑ, οι εκεί πραγματοποιηθείσες προκριματικές «δείχνουν κάποιες τάσεις», με σημαντικότερη την «εξέγερση της λευκής μεσαίας τάξης, η οποία αισθάνεται απομονωμένη και παραγκονισμένη από τα κατεστημένα των δύο κομμάτων», λέει ο κ. Μητσός. «Για αυτό το λόγο τα μέλη της στρέφονται προς τα outsider, τα οποία πλέον διεκδικούν το χρίσμα. Η μεσαία τάξη των ΗΠΑ νιώθει ότι στερείται τη δυναμική μίας δημιουργικής τάξης και αυτό την οδηγεί να υποστηρίζει τον Τραμπ και τον Σάντερς, οι οποίοι ουσιαστικά μιλούν για το yes, we can, το σύνθημα του Ομπάμα στις εκλογές του 2008. Αυτοί οι υποψήφιοι καλούν ουσιαστικά την μεσαία τάξη, για να ξαναχτίσουν μαζί το αμερικανικό όνειρο».
«Το χρίσμα κερδίζεται στα άκρα, όμως η εκλογή κερδίζεται στο κέντρο», Παύλος Τσίμας
«Οι πρώτες προκριματικές εκλογές στην Αμερική δεν αναδεικνύουν τον νικητή, αλλά απλώς βγάζουν από την κούρσα κάποιους υποψηφίους», σημειώνει ο κ. Τσίμας. «Το συνολικό 75% που περίπου απέσπασαν οι τρεις πρώτοι υποψήφιοι των Ρεπουμπλικάνων σημαίνει ότι οι υπόλοιποι μένουν έξω.» Το ίδιο ισχύει και για τους δύο πρώτους στις προκριματικές εκλογές των Δημοκρατικών, καθώς ο τρίτος υποψήφιος, Μάρτιν Ο’ Μάλεϊ απέσπασε στην Αϊόβα μόλις το 0,6% των ψήφων.
Τεντ Κρουζ, Ντόναλντ Τραμπ, Μπέρνι Σάντερς. Υπάρχει μία βαθιά τομή μεταξύ των πρώτων δύο και του τρίτου, όμως η κύρια τάση που τους ανέδειξε σε βασικούς πρωταγωνιστές της κούρσας για το χρίσμα των Ρεπουμπλικάνων και των Δημοκρατικών αντίστοιχα είναι η αποστροφή μεγάλης μερίδας απογοητευμένων Αμερικανών πολιτών απέναντι σε αυτό που σήμερα βλέπουν να έχει μετατραπεί πολιτικά η Ουάσινγκτον.
«Η Χίλαρι έχει συνδεθεί στενά με την Ουάσινγκτον», αναφέρει η κ. Μπαστέα. «Ακόμα και το σκάνδαλο με τα mails, που επίσης έδειξε ένα πρόσωπο που κάνει ό,τι θέλει, δεν έπαιξε τόσο σημαντικό ρόλο» στην κάμψη της δημοτικότητάς της απέναντι στον Σάντερς. Τόσο ο τελευταίος, όσο και το Tea Party, αν και προέρχονται από διαφορετικούς χώρους και κινούνται προς διαφορετικές πολιτικές κατευθύνσεις, έχουν ως βασικό επιχείρημα ότι «έχουμε κουραστεί με την Ουάσινγκτον», προσθέτει η κ. Μπαστέα. «Υπάρχει μία δυσφορία προς το πολιτικό κατεστημένο που έρχεται από όλες τις πλευρές» των πολιτικών ιδεών.
Η Χίλαρι Κλίντον, με τον σύζυγό της, Μπιλ Κλίντον, και την κόρη τους, Τσέλσι.
Οι επόμενες προκριματικές εκλογές θα διεξαχθούν στο Νιου Χάμσαϊρ, την 9η Φλεβάρη. Οι μέχρι τώρα δημοσκοπήσεις δίνουν στον Ντόναλντ Τραμπ ένα τεράστιο προβάδισμα έναντι του Τεντ Κρουζ (35% έναντι 11%, σύμφωνα με τους NYT, ημερομηνία διενέργειας δημοσκόπησης η 2α Φεβρουαρίου). Σύμφωνα με την Νατάσα Μπαστέα, η ανατροπή των δημοσκοπικών ευρημάτων στην Αϊόβα δείχνει ωστόσο την επιφυλακτικότητα με την οποία θα πρέπει καταρχάς να αντιμετωπίζονται οι δημοσκοπήσεις, πόσο μάλλον μετά την πρώτη επικράτηση του Κρουζ, η οποία σίγουρα θα τον ενισχύσει εκλογικά στις επόμενες εκλογικές αναμετρήσεις.
Όσον αφορά στο Δημοκρατικό Κόμμα, προβάδισμα της τάξης του 17% δίνουν στον Σάντερς έναντι της Χίλαρι οι NYT (55% έναντι 38%). «Αυτό οφείλεται στο ότι είναι Γερουσιαστής του γειτονικού Βερμόντ. Και σίγουρα το αποτέλεσμα στην Αϊόβα θα του δώσει ακόμη μεγαλύτερη ώθηση» προσθέτει η κ. Μπαστέα. «Όμως μετά οι εκλογές πηγαίνουν στο Νότο, όπου σαφές προβάδισμα έχει η Χίλαρι. Εκεί είναι πιο συντηρητικό το εκλογικό σώμα. Σε κάθε περίπτωση, οι εξελίξεις σίγουρα θα κάνουν στην Κλίντον τη ζωή δύσκολη».
«Υπάρχει ένα παλιό ρητό -δεν ξέρω κατά πόσο θα επιβεβαιωθεί και τώρα- που λέει ότι το χρίσμα κερδίζεται στα άκρα, όμως η εκλογή κερδίζεται στο κέντρο», αναφέρει ο κ. Τσίμας. Πάντα οι πιο ριζοσπαστικές φωνές, είτε δεξιές είτε αριστερες, είχαν ένα ακροατήριο στη διάρκεια των προκριματικών εκλογών, γιατί τότε μιλάς στην καρδιά των οπαδών του κόμματος. Ο πυρήνας του ρεπουμπλικανικού κόμματος έχει μετατοπισθεί δεξιότερα και στο Tea Party. Στον αντίποδα, υπάρχει ένας πυρήνας του Δημοκρατικού Κόμματος που κινείται πιο αριστερά από την ηγεσία».
Ο δρόμος είναι ακόμη μακρύς έως την ανάδειξη του νέου Προέδρου των ΗΠΑ. Για ένα πράγμα, ωστόσο, μπορούμε να είμαστε σίγουροι μετά τις προκριματικές στην Αϊόβα: η πολιτική και εκλογική διαδικασία θα έχει πρωτοφανές ενδιαφέρον από πολύ νωρίς.