Σύριος πρόσφυγας στους ανεπίσημους καταυλισμούς της κοιλάδας του Ιορδάνη. Οι περισσότεροι πρόσφυγες αποφεύγουν να δείχνουν το πρόσωπο τους, γιατί οι καταυλισμοί της κοιλάδας είναι παράνομοι και ζουν με τον φόβο της απέλασης.
Ενώ στα περισσότερα ελληνικά και διεθνή μέσα γίνεται λόγος για την Ελλάδα ως το επίκεντρο του προσφυγικού ζητήματος και η συζήτηση για την συμφωνία επαναπροώθησης μεταναστών μεταξύ Ευρωπαϊκής Ένωσης – Τουρκίας δεν έχει παύσει μια δημοσιογράφος και ένας φωτογράφος αποφάσισαν να επισκεφθούν πιο μακρινούς προσφυγικούς καταυλισμούς που παρότι δεν απασχολούν την τρέχουσα ειδησεογραφία συνεχίζουν να βρίσκονται αντιμέτωποι με μια καθημερινότητα που χαρακτηρίζεται από στασιμότητα και ανέχεια. Για τις ανάγκες του ντοκιμαντέρ Eternal Present που εγκαινίασε τη διαδικτυακή σελίδα WebDocs της ΕΡΤ, ο Στυλιανός Παπαρδέλας και η Φραγκίσκα Μεγαλούδη βρέθηκαν στην Ιορδανία, καταγράφοντας τις επιπτώσεις του εμφυλίου πολέμου που ταλανίζει τη γειτονική της Συρία.
Κάθε πρωί, οι Σύριοι πρόσφυγες περπατούν για ώρες στο Ιρμπίντ, ώστε να βρουν οποιαδήποτε απασχόληση και να κερδίσουν τα προς το ζην. Η ανεργία αγγίζει το 99% τον προσφύγων.
Η πλειοψηφία των προσφύγων στους καταυλισμούς είναι γυναίκες. Εκτός από τη φροντίδα των παιδιών οι περισσότερες εργάζονται και στα χωράφια. Τουαλέτες δεν υπάρχουν, κάτι που καθιστά τις γυναίκες, ιδιαίτερα ευάλωτες.
Τη στιγμή που το προσδόκιμο ζωής των Σύρων μειώθηκε κατά είκοσι χρόνια από το 2010 έως το 2015, στην Ιορδανία ζουν σήμερα περισσότεροι από 1.400.000 πρόσφυγες πολέμου. Από τον Σεπτέμβρη του 2014 τα σύνορα με την Συρία έχουν κλείσει και στη νεκρή ζώνη μεταξύ των δύο χωρών παραμένουν εγκλωβισμένοι περίπου 37.000 άνθρωποι. Οι δύο συνεργάτες έκαναν την πρώτη τους στάση στην πόλη του Ιρμπίντ, εκεί όπου οι Σύροι αδυνατούν να εργαστούν με αποτέλεσμα να περνούν τις μέρες τους κλεισμένοι σε σπίτια οι τιμές των οποίων έχουν αυξηθεί μέχρι και 300% τα τελευταία έτη. Βέβαια, οι κάτοικοι της Ιρμπίντ θεωρούνται από τους «τυχερούς» έχοντας έστω και ένα υποτυπώδες κατάλυμα αφού πολλοί συμπατριώτες τους κατοικούν σε σημεία όπου έχουν στηθεί πρόχειροι καταυλισμοί με σκηνές, σε μη οργανωμένες δομές όπου δεν παρέχεται κανενός είδους βοήθεια από τον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών και την Ιορδανική κυβέρνηση.
Ο Στυλιανός Παπαρδέλας εξηγεί πως αποφάσισε να βρεθεί μαζί με την Φραγκίσκα Μεγαλούδη σε μέρη όπου η πρόσβαση στους δυτικούς δημοσιογράφους είναι σχεδόν ακατόρθωτη με αποτέλεσμα στο Eternal Present να βλέπουμε σπάνιες φωτογραφίες από την περιοχή που βρίσκεται κοντά στη συνοριακή γραμμή Συρίας – Ιορδανίας. «Είχαμε επισκεφθεί τον Πειραιά, τη Λέσβο και την Ειδομένη και παρακολουθούσαμε από κοντά τις εξελίξεις στο προσφυγικό πέρα από την πραγματικότητα που αναμεταδίδουν τα ελληνικά μέσα. Συνειδητοποιήσαμε πως η παραμονή των προσφύγων σε αυτά τα μέρη της χώρα είναι μία μόνο πλευρά της ιστορίας και των αποτελεσμάτων του εμφυλίου, νιώσαμε την ανάγκη να αναζητήσουμε και τις άλλες πτυχές του. Επιλέξαμε να ταξιδέψουμε μέχρι την Ιορδανία αφού λόγω της μικρής της απόστασης από την Συρία έχει μεγάλο αριθμό προσφύγων πολέμου. Πρόκειται για μια μικρή χώρα δίχως οικονομικές πηγές, δίχως πετρέλαιο, με τα λιγότερα αποθέματα νερού στον πλανήτη που παρόλα αυτά φιλοξενεί ενάμιση εκατομμύριο Σύρους πρόσφυγες ενώ πριν από έξι χρόνια βρέθηκαν εντός της πάνω από ένα εκατομμύριο Ιρακινοί».
Ο 6χρονος Αχμέτ στέκεται μπροστά στη βιτρίνα ενός ζαχαροπλαστείου στο Ιρμπίντ. Ενώ αρχικά οι Ιορδανοί ήταν θετικοί με τους πρόσφυγες, σταδιακά η συμπεριφορά τους άλλαξε. Παρ ’όλα αυτά, ο ιδιοκτήτης του ζαχαροπλαστείου κάλεσε το μικρό αγόρι από τη Συρία και του πρόσφερε ένα γλυκό.
Η μικρή Σύρια διαβάζει στο πάτωμα του κοντέινερ που ζει για την επόμενη μέρα στο σχολείο.
Η Φατίμα με τους δύο γιούς της στέκεται μπροστά στο παράθυρο του σπιτιού της. Ο σύζυγος της έχει καρκίνο στο πάγκρεας και δε μπορεί να εργαστεί. Η οικογένεια επιβιώνει από την αλληλεγγύη των γειτόνων.
Σύμφωνα με στοιχεία του ΟΗΕ, σε ολόκληρη τη χώρα είναι καταγεγραμμένα συνολικά 220.000 παιδιά Σύρων, εκ των οποίων τα 30.000 βρίσκονται εκτός του σχολικού συστήματος. Ένας άλλος σταθμός των δύο Ελλήνων -κατά τη διάρκειά του ταξιδιού τους που διήρκεσε επτά μέρες- ήταν το Ζαάταρι που αποτελεί έναν από τους μεγαλύτερους προσφυγικούς καταυλισμούς στην Μέση Ανατολή, το μέρος όπου μέχρι το 2013 δεχόταν καθημερινά περίπου 6.000 Σύρους που αναζητούσαν βοήθεια. «Παρότι είχαμε είχαμε ελάχιστο χρόνο στην πόλη του Ζαάταρι, θεωρούμε πως εκεί ζήσαμε τις πιο συγκινητικές στιγμές της καταγραφής μας. Όπου και να βρεθήκαμε όμως, ακόμα και σε γειτονιές όπου οι άνθρωποι αντιμετωπίζονται ως παράνομοι πρόσφυγες επιβιώνοντας με τα ελάχιστα, ακόμα και εντός ενός καταυλισμού από τον οποίο δε μπορείς να ξεφύγουν ζώντας τα παιδιά τους με 70 ευρώ τον μήνα σε ένα κοντέινερ, τρώγαμε μέσα σε σπίτια τους, με εφταμελής οικογένειες που επέμεναν να μείνουμε μαζί τους και να μας προσφέρουν ότι έχουν, το φαγητό με το οποίο οι ίδιοι θα βολεύονταν για πολλές μέρες. Κάπως έτσι γνωρίσαμε ανθρώπους που υπήρξαν στη χώρα τους καθηγητές πανεπιστημίου και ξαφνικά νιώθουν πως δεν έχουν μπροστά τους ίχνος προοπτικής, γνωρίσαμε κόσμο με σοβαρά προβλήματα υγείας, όπως την εικοσάχρονη Ναμπίλ που είναι μητέρα ενός αγοριού λίγων μηνών και ενός κοριτσιού τριών ετών και διαγνώστηκε με καρκίνο στο στήθος ενώ οι γιατροί της έδωσαν 4 μόλις μήνες ζωής. Αν και η ίδια γνωρίζει πως θα περάσει τις τελευταίες τις στιγμές κλεισμένη στον προσφυγικό καταυλισμό του Ζαάταρι νιώθει, όπως μας είπε, περήφανη που μπορεί ακόμη και θηλάζει το παιδί της».
Στο Ζάαταρι, οι Σύριοι πρόσφυγες, αλλά και κινήσεις καλλιτεχνικών ομάδων προσπαθούν να γεμίσουν δημιουργικά τον ελεύθερο χρόνο των κατοίκων.
Τα καταστήματα με είδη γάμου, έχουν πολλαπλασιαστεί μέσα στον καταυλισμό του Ζάαταρι. Οι οικογένειες συχνά παντρεύουν τις ανήλικες κόρες τους, για να τις προστατέψουν από τη σεξουαλική βία που είναι διάσπαρτη στο Ζάαταρι. Η προίκα που θα πάρει η ανήλικη νύφη συχνά είναι και το μόνο εισόδημα της οικογένειας.
Το Ζάαταρι δίνει μια αίσθηση κανονικότητας, αλλά στη πραγματικότητα είναι μια τεράστια φυλακή.
Εκτός από τις μαρτυρίες των εγκλωβισμένων προσφύγων, τα στοιχεία και οι αριθμοί που αναφέρονται στο ντοκιμαντέρ αποτελούν καταγραφές μη κυβερνητικών οργανώσεων όπως η Unichr, η Save the Children και η ιταλική intercos ενώ η κυβέρνηση της Ιορδανίας αρνήθηκε στους δημιουργούς του Eternal Present να κάνει δήλωση για την παρούσα κατάσταση και το μέλλον των εκδιωγμένων από τις εστίες τους ανθρώπων που αποτελούν αυτή τη στιγμή το ένα τέταρτο του συνολικού πληθυσμού της Ιορδανίας.