Ο καιρός ήταν λαμπρός για να χαράξουν την πολιτική πορεία της Αμερικής, σκέφτηκαν μια χούφτα συντηρητικοί δισεκατομμυριούχοι, και μαζεύτηκαν τον περασμένο Μάιο στην έπαυλη Μοντσορέλ του επενδυτή Νέλσον Πελτς, στο Παλμ Μπιτς. Ενώ το κύμα έσκαγε στην αμμουδιά κι οι φοίνικες συνδιαλέγονταν με τον άνεμο έξω από τείχη αυτού του σύγχρονου παλατιού, μέσα η ομάδα των πάμπλουτων συζητούσε εάν και πώς θα μπορούσαν οι Ρεπουμπλικανοί να αποκτήσουν τον έλεγχο της αμερικανικής Γερουσίας και προβληματίζονταν για το έλλειμμα επικοινωνίας του κόμματος με τη βάση της κοινωνίας.
Ένας τους βημάτιζε ιδιαίτερα νευρικά πάνω κάτω, μέχρι που ξεστόμισε τη μαύρη προφητεία: αυτές θα ήταν οι τελευταίες ελεύθερες εκλογές των ΗΠΑ. Αν τις κέρδιζε ο Μπάιντεν, θα νομιμοποιούνταν εκατομμύρια μετανάστες και η δημοκρατία θα καταργούνταν. Ήταν ο Ίλον Μασκ, σε έναν ισχυρισμό που θα επαναλάμβανε έκτοτε αρκετές φορές.
Μοιράζοντας εκατομμύρια για ψήφους
Παρότι πολιτικά άπειρος, στη συνάντηση στο Παλμ Μπιτς όπως την περιέγραψαν οι New York Times, ο Μασκ έδωσε στους ομοτράπεζούς του μια συμβουλή: το ηλεκτρικό αυτοκίνητο της εταιρείας του Tesla πουλάει σαν τρελό, όχι επειδή διαφημίζεται, αλλά επειδή έχει χτίσει τη φήμη του από στόμα σε στόμα, είπε. Γιατί λοιπόν να μην κάνει το ίδιο και το Ρεπουμπλικανικό Κόμμα;
Και βάλθηκε να δείξει πώς. Ίδρυσε τον ίδιο μήνα την επιτροπή πολιτικής δράσης America PAC, μέσω της οποίας ξεκίνησε να προσφέρει 47 δολάρια ως αμοιβή (αργότερα 100 για την Πολιτεία της Πενσιλβάνια) σε όποιον πείθει εγγεγραμμένους ψηφοφόρους από τις πολιτείες όπου συνήθως Δημοκρατικοί και Ρεπουμπλικανοί κονταροχτυπιούνται ψήφο με ψήφο, να υπογράψουν ψήφισμα της επιτροπής υπέρ της ελευθερίας του λόγου και του δικαιώματος στην οπλοφορία. Έπειτα, ο Μασκ λάνσαρε μια ιδιαίτερα αμφιλεγόμενη λοταρία: κληρώνει ένα εκατομμύριο δολάρια την ημέρα, κάθε μέρα, μέχρι τις εκλογές, για έναν τυχερό από όσους έχουν υπογράψει το ψήφισμά του.
Δεν τον πτόησαν οι τοποθετήσεις νομικών που υποστηρίζουν ότι η «λοταρία» τού ενός εκατομμυρίου αντίκειται στην αμερικανική νομοθεσία ή τουλάχιστον φλερτάρει με τα όριά της. Ο καθηγητής Νομικής στο UCLA Ρίτσαρντ Χέιζεν χαρακτήρισε την πρακτική «ξεκάθαρα παράνομη». Ο καθηγητής Νομικής της Νοτρ Νταμ Ντέρεκ Μούλερ εξήγησε ότι η προσφορά χρηματικού επάθλου μόνο σε εγγεγραμμένους ψηφοφόρους μπορεί να ερμηνευτεί ως προσφορά χρημάτων για εγγραφή ψηφοφόρων, κάτι που απαγορεύεται». Ο πρώην αξιωματούχος του υπουργείου Δικαιοσύνης Ντέιβιντ Μπέκερ δήλωσε ότι «μπορεί να είναι νομικά προβληματική». Υπάρχουν βέβαια κι εκείνοι που τη θεωρούν σύννομη, όπως ο πρώην επικεφαλής της Ομοσπονδιακής Επιτροπής Εκλογών Μπραντ Σμιθ.
Από την ίδρυσή της μέχρι τον Σεπτέμβριο του 2024, ο Μασκ ήταν ο μοναδικός χρηματοδότης της America PAC, με 75 εκατ. δολ. συνολικά. Οι σούπερ PAC σαν κι αυτή απαγορεύεται να δραστηριοποιούνται από κοινού με τους υποψηφίους που υποστηρίζουν, ωστόσο η Ομοσπονδιακή Επιτροπή Εκλογών επέτρεψε πρόσφατα τη συνεργασία τους στις περιοδείες κατά τις οποίες χτυπούν πόρτες για να προσελκύσουν ψηφοφόρους.
Ο Μασκ δεν προωθεί τον Τραμπ μόνο μέσω της America PAC. Αποκαλύφθηκε ότι η κίνηση Progress 2028, που παρουσιαζόταν ως η πολιτική απάντηση της Κάμαλα Χάρις και του προοδευτικού χώρου στο Project 2025 (σχέδιο διακυβέρνησης του Τραμπ όπως το εκπόνησε το υπερσυντηρητικό Heritage Foundation) χρηματοδοτείται από ένα αδιαφανές δίκτυο χρήματος που στηρίζει τον Τραμπ. Η βασική ομάδα του δικτύου είναι η Building America’s Future, η οποία έχει διοχετεύσει χρήματα σε ομάδες και πρωτοβουλίες που προωθούν την ατζέντα Τραμπ καθώς και μηνύματα με σκοπό να «κόψουν» ψηφοφόρους από τη Χάρις. Το τελευταίο εγχείρημά τους, που λανσαρίστηκε μόλις στις 23 Σεπτεμβρίου, ήταν το Progress 2028. Μεταξύ των χορηγών του Building America’s Future, με δωρεά 100 εκατ. δολ., ήταν ο Μασκ, αποκάλυψαν οι New York Times.
Στο πλαίσιο του Progress 2028, παρουσιάζονται στρεβλωμένες οι πολιτικές διακηρύξεις της Κάμαλα Χάρις, ενώ πληρώθηκαν και σχετικές διαφημίσεις στο διαδίκτυο όπως: «Ένα εθνικό, υποχρεωτικό πρόγραμμα επαναγοράς σημαίνει λιγότερα όπλα και λιγότερες τραγωδίες. Η Κάμαλα Χάρις το καταλαβαίνει!», «Ας άρουμε τα εμπόδια για τους μετανάστες χωρίς χαρτιά!», «Πρόσβαση σε προσιτή στέγαση, δίπλωμα οδήγησης και δίκαιους μισθούς δημιουργεί μια πιο ισχυρή Αμερική για όλους».
«Δικό μου είναι και το κάνω ό,τι θέλω»
Είναι τόσο στενή η εμπλοκή του Ίλον Μασκ στην προεκλογική εκστρατεία Τραμπ, που τελευταία έχει μεταφέρει την έδρα των δραστηριοτήτων του στην Πενσυλβανία, την οποία θεωρεί πολιτεία-κλειδί για την επανεκλογή του πρώην προέδρου.
Ζήτημα δημοκρατίας δημιουργεί επίσης ότι ο Μασκ, εκτός από ζάμπλουτος, είναι και ιδιοκτήτης ενός εκ των μαζικότερων μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Δύο χρόνια αφού αγόρασε για 44 δισ. δολ. το Twitter μετονομάζοντάς το σε X, το μετατρέπει τώρα σε μέσο πολιτικής καμπάνιας, προωθώντας διαρκώς τον Τραμπ στους περισσότερους από 200 εκατ. ακολούθους του (έχει τους περισσότερους ακολούθους στο X). Τον Οκτώβριο μάλιστα διασφάλισε το Χ handle @America για να προωθήσει την America PAC.
Και τι δεν έχει προωθήσει μέσω του λογαριασμού του: Ρατσιστικές θεωρίες συνωμοσίας για τη μεταναστευτική πολιτική των Δημοκρατικών («Πιθανόν, δεν απαγορεύεται στους παράνομους να ψηφίζουν στις ομοσπονδιακές εκλογές. Με εξέπληξε αυτό») μέχρι fake news ότι ο πρώην πρόεδρος Μπάρακ Ομπάμα απέσυρε νόμο του 1948 που απαγόρευε στην κυβέρνηση να προωθεί την προπαγάνδα της σε τηλεόραση και ραδιόφωνο.
Γενικά, προωθεί ήδη αποδομημένες θεωρίες συνωμοσίας υπέρ του Τραμπ. Παραληρεί κατά του «εγκεφαλικού ιού του woke» υποστηρίζοντας ότι στόχος του είναι «η καταστροφή της Αμερικής», είπε ότι ο Τύπος είναι «κατά βάση, το επευφημόν πλήθος του Μπάιντεν», αποκάλεσε το NPR μια «ωραία έκδοση της Pravda» και υποστήριξε ότι αν δεν επικρατήσουν οι Ρεπουμπλικανοί τον Νοέμβριο, «η Αμερική είναι καταδικασμένη».
Είναι τόσο ακραία τα σχόλιά του, που αρθρογράφος του CNN έγραψε ότι «το να αποκαλεί κανείς τον Μασκ δεξιόστροφο “shitposter” (σ.σ.: που αναρτά περιεχόμενο κακής ποιότητας) δεν είναι πλέον προκλητικό. Είναι απλώς ακριβές». Μέσω του X, ο Μασκ «φτύνει διαβρωτικό δηλητήριο στον δημόσιο διάλογο πιο γρήγορα κι από ό,τι οι SpaceX πύραυλοί του μπαίνουν σε τροχιά».
Οι αναρτήσεις του Μασκ παρουσιάζονται συχνά στην κορυφή της ροής. Κι αυτό γιατί υποχρέωσε τους ειδικούς του να αλλάξουν τον αλγόριθμο ώστε να διασφαλίζεται ότι οι αναρτήσεις του γίνονται δημοφιλείς στην πλατφόρμα που του ανήκει, όπως αποκάλυπτε το Verge.
Δεν χρησιμοποιεί το X όμως μόνο ως όργανο προώθησης δικών του απόψεων, αλλά και για να αποτρέψει τη χρήση υλικού πιθανώς επιζήμιου για την καμπάνια Τραμπ, επισήμαινε ο Guardian. Για παράδειγμα, διέγραψε τον λογαριασμό του ανεξάρτητου δημοσιογράφου Κεν Κλιπενστάιν, αφού ο τελευταίος ανήρτησε στις αρχές Οκτωβρίου έγγραφα με πληροφορίες για τον υποψήφιο αντιπρόεδρο Τζ. Ντ. Βανς. Το ντοσιέ φέρεται να είχε αποκτηθεί από χακάρισμα της καμπάνιας Τραμπ από το Ιράν. Από το στρατόπεδο Τραμπ ζήτησαν από το X να κατεβάσει τις αναρτήσεις με το σχετικό σύνδεσμο – όπως και έγινε, ενώ ακολούθως ανεστάλη και ο λογαριασμός του Κλιπενστάιν.
«Η κίνηση βρίσκεται σε αντίθεση με τις συχνές διακηρύξεις του Μασκ ότι είναι ‘απολυταρχικός της ελευθερίας του λόγου’ και στις αδιάκοπες επιθέσεις των Ρεπουμπλικανών αναφορικά με τις ρυθμίσεις περιεχομένου των μέσων κοινωνικής δικτύωσης που ισχυρίζονται ότι ισοδυναμούν με λογοκρισία», επισήμαινε ο Guardian. Συμπλήρωνε ότι είναι ενάντια και στις ίδιες τις διακηρύξεις του Μασκ, ο οποίος δήλωνε ότι αγόρασε το Twitter για να διασφαλίσει ότι δεν θα «εξαφανίζονται» τέτοιοι σύνδεσμοι.
Αν πληρώσεις αρκετά, μεταφέρονται και πρεσβείες
Οι πολύ πλούσιοι πάντοτε επηρέαζαν τις εκλογές, πόσο μάλλον που η αμερικανική νομοθεσία προβλέπει για τη χρηματοδότηση υποψηφίων από ιδιώτες. Το 2010, μάλιστα, μια απόφαση του αμερικανικού Ανωτάτου Δικαστηρίου έδωσε το «πράσινο φως» σε μεγάλες επιχειρήσεις και λόμπι να χρηματοδοτούν χωρίς όριο προεκλογικές εκστρατείες μέσω των Super PAC. Σύμφωνα με την Washington Post, οι 50 μεγαλύτεροι δωρητές έχουν ρίξει 2,1 δισ. δολ. στις εκλογές.
Για να γίνει αντιληπτή η έκταση του φαινομένου, αξίζει να σημειωθεί ότι με τα 75 εκατ. δολ. που έχει ρίξει στην America PAC, ο Μασκ δεν είναι ο μεγαλύτερος σπόνσορας του πρώην προέδρου (βέβαια, αν συνυπολογιστούν τα 100 εκατ. στην Building America’s Future, ίσως είναι). Η Μίριαμ Άντελσον, χήρα του μεγιστάνα των καζίνο Σέλντον Άντελσον και πρώην αξιωματούχος του ισραηλινού στρατού, δώρισε 100 εκατ. δολ στην εκστρατεία Τραμπ. Στις εκλογές του 2016, ο σύζυγός της είχε επιχορηγήσει με συνολικά 82 εκατ. δολ. τον πρώην πρόεδρο, πιέζοντας για τη μεταφορά της αμερικανικής πρεσβείας από την πόλη που διεθνώς αναγνωρίζεται ως πρωτεύουσα του Ισραήλ, το Τελ Αβίβ, στην πόλη που το Ισραήλ διακηρύσσει πλέον ως πρωτεύουσά του παρόλο που το ανατολικό της τμήμα είναι παλαιστινιακό (κατεχόμενο), την Ιερουσαλήμ. Μετά την εκλογή του, ο Τραμπ μετέφερε την πρεσβεία. Σύμφωνα με την ισραηλινή εφημερίδα Haaretz, τώρα η Άντελσον παροτρύνει τον υποψήφιο των Ρεπουμπλικανών να υποστηρίξει δημοσίως την προσάρτηση της Δυτικής Όχθης από το Ισραήλ, κάτι που ωστόσο η ίδια έχει αρνηθεί.
Η περίπτωση του Μασκ ωστόσο είναι διαφορετική. Γιατί για πρώτη φορά στη σύγχρονη ιστορία ο πιο πλούσιος άνθρωπος του κόσμου και ταυτόχρονα ιδιοκτήτης μίας από τις πιο πολυπληθείς πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης εμπλέκεται τόσο άμεσα και ανοιχτά σε προεκλογική καμπάνια υποψηφίου προέδρου.
Η τεράστια επιρροή των δισεκατομμυριούχων στην πολιτική αυξάνεται γεωμετρικά τις τελευταίες δεκαετίες, όπως εξάλλου και η περιουσία τους. Η τωρινή δράση του Μασκ όμως την καθιστά απροκάλυπτη και αδιαμεσολάβητη. Έτσι, το παιχνίδι εξουσίας περνά σε άλλο επίπεδο: Οι δισεκατομμυριούχοι μάς πετούν πλέον κατάμουτρα ότι αυτοί είναι το κράτος, η απόλυτη εξουσία, κι η ψήφος μας δεν αποτελεί τίποτε άλλο από ένα ακόμα «trading product».
Σε επόμενη πίστα, ίσως καταργηθούν και οι εκλογές αν η «ελεύθερη αγορά» κρίνει ότι δεν υπάρχει πια «ζήτηση» γι’ αυτές.