Τελικά σε τί διαφέρει ένας (άνδρας) κωμικός από μια γυναίκα κωμικό;
Πόσο εύκολο είναι για μια γυναίκα να μπει στον χώρο του stand up; Υπάρχουν όντως διαφορές ανάμεσα σε έναν (άνδρα) κωμικό και σε μια γυναίκα ή απλά για άλλη μια φορά η γλώσσα παίζει τα παιχνίδια της και βάζει διαχωριστικά τείχη ανάμεσα στα δυο φύλλα; Μπορεί το stand up να γίνει αρωγός για να τεθούν μεγάλα φεμινιστικά ζητήματα επί σκηνής με όχημα το χιούμορ; Είναι το ελληνικό κοινό έτοιμο να αγκαλιάσει γυναίκες που λένε «καφρίλες» πάνω στην σκηνή; Μπορεί μια γυναίκα να βιοποριστεί από το stand up comedy;
Σε αυτά, αλλά και πολλά άλλα ερωτήματα προσπάθησαν να δώσουν απαντήσεις οι έξι stand up comedians που μίλησαν στην Popaganda με αφορμή την Ημέρα της Γυναίκας.
Φωτογραφία: Γεράσιμος Δομένικος / FOSPHOTOS
Το stand up comedy με βρήκε. Η πρώτη μου επαφή ήταν το 2013 σε ένα πρώτο ραντεβού, όπου το αγόρι που είχα βγει τότε μου πρότεινε να πάμε σε ένα open mic. Εκείνο το βράδυ έπαιζε πρώτη φορά ο Πάρις Ρούπος και πρέπει να ήταν η δεύτερη φορά που έπαιζε ο Θωμάς Ζάμπρας. Θυμάμαι πως είχα εκστασιαστεί. Δεν είχα ιδέα τι βλέπω αλλά με ενθουσίασε το ότι έχεις 5’ στη διάθεση σου και μπορείς να πεις ό,τι θέλεις. Από εκείνο το βράδυ και μετά άρχισα να ψάχνω που έχει παράσταση και κατέληξα να βλέπω 3-4 παραστάσεις τη βδομάδα. Έγινα φίλη με τους κωμικούς, είχα και μια εκπομπή στο ιντερνετικό ραδιόφωνο τότε, το Κουρδιστό Γιουκαλίλι, στην οποία καλούσα κωμικούς για συνεντεύξεις και κάποια στιγμή καταλήξαμε να συμπαρουσιάζουμε με τον Αριστοτέλη Ρήγα. Ο Αριστοτέλης, ο Μπούρας και ο Δημήτρης Δούκογλου ήταν αυτοί που με παρακίνησαν να κάνω stand up γιατί εγώ ντρεπόμουν πάρα πολύ. Το πρώτο μου οpen mic ήρθε το Γενάρη του ’17 και το μόνο που θυμάμαι ήταν πως έτρεμα ολόκληρη από το άγχος. Ευτυχώς μετά ήρθαν καλύτερες μέρες.
Μου φαίνεται εξίσου δύσκολο και για τα δύο φύλα το να μπουν στο χώρο του stand up αν και επειδή, όπως τα περισσότερα επαγγέλματα, είναι ανδροκρατούμενο, το κοινό ίσως συγχωρεί πιο εύκολα έναν άντρα αν δεν είναι τόσο αστείος. Ίσως είναι πιο σκληρό για μια γυναίκα σε βάθος χρόνου να παραμείνει στο χώρο, γιατί έχει λιγότερες ευκαιρίες να αποδείξει πως είναι εξίσου καλή (αν όχι καλύτερη) από έναν άντρα. Αν εξαιρέσουμε την πανδημία και την κακή διαχείρισή της, η οποία έχει ως αποτέλεσμα γενικά να είναι δύσκολο να βιοποριστεί οποιοσδήποτε καλλιτέχνης από την τέχνη του στην Ελλάδα του ’21, μια γυναίκα κωμικός μπορεί να βιοποριστεί από αυτό. Η Κατερίνα Βρανά, η Χρύσα Κατσαρίνη και η Ήρα Κατσούδα τρία τέτοια παραδείγματα.
Έχει χρειαστεί να αντιμετωπίσω περισσότερες δυσκολίες σε σχέση με άνδρες συναδέλφους, αλλά όχι εξαιτίας του stand up. Εξαιτίας της πατριαρχίας. Από το ότι περνούσα πολλή (ΠΑΡΑ ΠΟΛΛΗ) ώρα σκεπτόμενη τι να φορέσω στις παραστάσεις και πώς να κρύψω το σώμα μου για να μην δώσω «λάθος εντύπωση», μέχρι του ότι αν κάποια φορά τα πήγαινα κακά ή μέτρια θα «στιγμάτιζα» όλο το φύλο μου, αφού θα επιβεβαίωνα πως «οι γυναίκες δεν είναι αστείες». Ευτυχώς αυτά έχω προσπαθήσει να τα αποβάλλω. Δηλαδή ακόμα μου παίρνει πολλή ώρα να αποφασίσω τι θα βάλω, αλλά αυτό συμβαίνει επειδή έχω πολλές επιλογές. Το καλοκαίρι έπαιξα πρώτη φορά με εξώπλατο φόρεμα και ένιωθα μια χαρά.
Υπάρχει διαφορά από τη στιγμή που σε μια παράσταση θα ακουστεί το «γυναίκα κωμικός». Ακόμα και από τον παρουσιαστή που το κάνει αυθόρμητα και καλοπροαίρετα, αυτομάτως το φύλο μπαίνει σαν μικρό εμπόδιο ανάμεσα σε κοινό και κωμικό. Ακούς «γυναίκα κωμικός» και λες: «α, γυναίκα… για να δούμε αν θα ‘ναι αστεία». Εκεί, εγώ ως «γυναίκα κωμικός» έχω περισσότερο δρόμο να διανύσω από τους άντρες συναδέλφους μου που είναι απλά «κωμικοί». Το αν το φύλο μου προδιαθέτει το κοινό για την πιθανή θεματολογία, δεν το ξέρω. Προσωπικά μιλάω για πράγματα που με αφορούν. Αν ό,τι με αφορά είναι «γυναικείο» επειδή είμαι γυναίκα, τότε ναι, μιλάμε για «γυναικεία κωμωδία». Ανεξάρτητα, που τα θέματα με τα οποία ασχολούμαι, είναι αυτά του μέσου άντρα κωμικού: γονείς, σχέσεις, τσόντες, και τομουνί (μία λέξη). Σαφώς έχει σημασία η δομή ή το είδος της κωμωδίας που επιλέγεις. Για παράδειγμα τα λογοπαίγνια είναι πιο «ουδέτερα» σε σχέση με ένα βιωματικό bit για την περίοδο. Όπως και να χει, αν έχεις αστεία, θα γελάσουν οι περισσότεροι, ανεξαρτήτως φύλου. Τώρα, αν ακουγόταν το «άντρας κωμικός» θα περίμενε το κοινό να μιλήσει για μπάλα; Δεν ξέρω, αλλά προτείνω να το δοκιμάσουμε.
Το stand up έχει να κάνει με την ελευθερία της έκφρασης. Ο κάθε κωμικός εκφράζει τις απόψεις του (εκτός και αν κλέβει κείμενα, που τότε εκφράζει τις απόψεις κάποιου άλλου –ΜΗΝ ΚΛΕΒΕΙΣ, ΚΛΕΦΤΗ!) και οι απόψεις μας, το φύλο και η θέση μας φαίνονται μέσα από τα πιο μικρά πράγματα που θα πούμε, από τον τρόπο που θα γράψουμε τα αστεία μας, μέχρι τον τρόπο που έχουμε δομήσει τις περσόνες μας. Δεν θεωρώ ότι κάποια που λέει τη φράση «είμαι φεμινίστρια» στο κείμενο της είναι «περισσότερο» φεμινίστρια από κάποια που δεν το λέει, αλλά έχει bit στο οποίο αναφέρεται ο κάζουαλ σεξισμός που μπορεί να βιώνει μια γυναίκα. Δεν ξέρω αν βοηθάει κάποιον να σκέφτεται συνειδητά «τώρα θα θίξω μεγάλα ζητήματα με το stand up μου» αλλά αν μπορεί να το κάνει με αστείο τρόπο είναι παρά πάνω από ευπρόσδεκτος.
Υ.Γ. Οι γυναίκες βλέπουν τσόντες, οι γυναίκες αυνανίζονται, οι γυναίκες είναι αστείες. Όταν με το καλό τελειώσει ο εφιάλτης που ζούμε, ραντεβού στα στανταπάδικα να μας δείτε να κάνουμε ένα από τα παραπάνω.
Αποφάσισα να γίνω stand up comedian μη συνειδητά. Απλά έπιασα τον εαυτό μου να βλέπει specials και να μην μπορώ να σκεφτώ κάτι άλλο πέραν του ότι ήθελα πολύ να το δοκιμάσω. Για μια γυναίκα, είναι εύκολο να «μπει» στο χώρο. Γίνονται παραστάσεις open mics, όπου αξιοκρατικά δίνονται spots σε νέους κωμικούς ανεξαρτήτως φύλου. Όμως, είναι περισσότερο συνυφασμένο το αντικείμενο με τους άντρες, όχι μόνο το stand up, το χιούμορ γενικότερα. Οπότε υπάρχουν παραπάνω κοινωνικά εμπόδια που θα πρέπει να προσπεράσει μια καινούργια κωμικός προκειμένου να ξεκινήσει.
Είναι δύσκολο για μια γυναίκα να βιοποριστεί από το stand up αλλά όχι ακατόρθωτο. Μιλώντας για προ covid εποχές, έχοντας παραστάσεις συνεχώς, μπορούν και άντρες και γυναίκες να βιοποριστούν από το επάγγελμα, πιθανώς συνδυάζοντας το και με το ευρύτερο φάσμα κωμικών δραστηριοτήτων. Ωστόσο στην Ελλάδα είναι λίγοι οι κωμικοί, και ακόμα λιγότερες οι γυναίκες, που βιοπορίζονται αποκλειστικά από αυτό.
Σε σχέση με τους άνδρες συναδέλφους έχω να αντιμετωπίσω το εξής παράδοξο. Κάθε φορά που ανεβαίνω στη σκηνή, είμαι γυναίκα κωμικός πρώτα και μετά η Ηλέκτρα. Αν δεν είμαι αστεία εκείνο το βράδυ, φέρω πάνω μου το βάρος όλου του φύλου. Θα γυρίσουν να πουν «είδες οι γυναίκες δεν είναι αστείες», ενώ αν ένας συνάδελφος δεν τα πάει καλά, απλώς δεν είναι ο ίδιος αστείος. Θεωρώ πως πιθανόν να είναι πιο εύκολο για το κοινό να δει έναν άντρα να κάνει πράγματα συνυφασμένα στερεοτυπικά με το φύλο του, π.χ. να βρίζει ή να μιλάει κάπως ωμά για το σεξ. Εγώ για παράδειγμα έχω αρκετά σόκιν αστεία και έχω ακούσει σχόλια για αυτό. Δεν είναι όμως κάτι που με απασχολεί.
Η κωμωδία είναι ο πλέον κατάλληλος τρόπος να συζητηθούν με έναν σχετικά ανώδυνο τρόπο σημαντικά ζητήματα, ακόμα και τραυματικά, και να έρθουν στο προσκήνιο με μια μορφή που μπορεί να τη δεχτεί ευρέως το κοινό. Το stand up είναι αφύπνιση, είναι ακτιβισμός και πάνω από όλα είναι όλα τα παραπάνω αλλά και σε κάνει να γελάς. Υπάρχει κάτι καλύτερο; Θα ήθελα να φτάσουμε σε ένα επίπεδο όπου το κωμικός σαν λέξη να αφορά και τα δύο φύλα. Δεν είμαστε ξεχωριστή κατηγορία.
Φωτογραφία: Γεράσιμος Δομένικος / FOSPHOTOS
Ξεκίνησα σιγά-σιγά το stand up, κάνοντας παρουσιάσεις εκδηλώσεων και από εκεί τα πράγματα πήραν το δρόμο τους. Δεν έχω προσωπική εμπειρία για το αν είναι εύκολο για μια γυναίκα να μπει σε αυτό το χώρο στην Ελλάδα, επειδή ξεκίνησα από το εξωτερικό και είχα πρώτα να ξεπεράσω τα εμπόδια της μετανάστριας, οπότε το ότι είμαι γυναίκα ερχόταν δεύτερο. Όσο για το βιοποριστικό κομμάτι, δεν είναι εξαίρεση ο χώρος της κωμωδίας. Όσο δύσκολο είναι να βιοποριστεί μια ακαδημαϊκός, μια υπάλληλος ή μία σεξεργάτρια άλλο τόσο είναι και για μία κωμικό. Οι δυσκολίες προφανώς δεν είναι οι ίδιες αλλά είναι αντίστοιχες.
Μια γυναίκα έχει να αντιμετωπίσει δύο ζητήματα. Το πρώτο είναι το στερεότυπο του ότι οι γυναίκες δεν είναι αστείες, και το δεύτερο έχει να κάνει με το φύλο αυτό καθεαυτό. Στο πώς αντιμετωπίζονται, δηλαδή, όλες οι θηλυκότητες επάνω στην σκηνή και γενικότερα στον καλλιτεχνικό χώρο. Τα στερεότυπα είναι βαθιά ριζωμένα. Ως ΛΟΑΤΚΙ άτομο, η έκφραση του φύλου μου στη σκηνή δημιουργεί μία συνθήκη στην οποία μπορεί να αντιμετωπιστώ ως μία «λανθάνουσα» θηλυκότητα. Ως υπέρβαρο άτομο αντίστοιχα, η παρουσία μου στη σκηνή δημιουργεί προσδοκίες ότι θα πω «αστεία για χοντρούς». Και, αν καταφέρουμε να ξεπεραστούν αυτά, φτάνουμε στο σημείο που αντιμετωπίζομαι ως γυναίκα άρα μπορώ να μιλήσω μόνο για την περίοδο μου.
Υπάρχει και δεν υπάρχει διαφορά ανάμεσα σε έναν άνδρα και μια γυναίκα κωμικό. Ο καθένας φέρει την αλήθεια του στη σκηνή. Τις εμπειρίες του. Μια γυναίκα μπορεί να μιλήσει για (συγχωρέστε μου τον όρο) «γυναικεία θέματα». Αυτό όμως είναι επίσης ένα θέμα που ξεφεύγει από τα όρια της κωμωδίας. Το δύσκολο για μια γυναίκα stand up κωμικό είναι να μιλήσει για πιο «ουδέτερα» θέματα. Η ουδέτερη ματιά – όχι μόνο στην κωμωδία- είναι αυτή του λευκού στρέιτ άντρα. Όποτε ναι, σε αυτό το κομμάτι υπάρχει χάσμα που ακόμα δεν έχει γεφυρωθεί. Επίσης, για πολλά πράγματα που αντιμετωπίζει μια γυναίκα σε καθημερινή βάση υπάρχει άγνοια ή και δυσπιστία, το όποιο δεν ενδείκνυται στην κωμωδία. Για παράδειγμα, εγώ μπορεί να γράψω ένα αστείο για το γεγονός ότι ένα αντρικό τζελ μαλλιών είναι πιο φτηνό από ότι ένα γυναικείο της ίδιας εταιρίας. Δεν είμαι σίγουρη ότι θα με καταλάβουν ή θα με πιστέψουν όλοι.
Εξαρχής, η παρουσία μιας γυναίκας στη σκηνή είναι μια δήλωση. Είναι ένας χώρος που οι γυναίκες παγκοσμίως μπαίνουν μαζικά τα τελευταία χρόνια. Τα κείμενα του standup είναι προσωπικά/βιωματικά και η καθεμία επιλέγει τη θεματολογία της. Βέβαια, επειδή ο σεξισμός και η έμφυλη ανισότητα καθορίζουν τις ζωές μας σε τόσο μεγάλο βαθμό, και για βούρτσες να μιλάμε πάλι η δήλωση θα υπάρχει. Θέλω να πω ότι τα πατριαρχικά πρότυπα μας βρίσκουν πολλές φορές εκεί που δεν το περιμένουμε. Αν καθίσουμε και αναλύσουμε τα κωμικά κείμενα των γυναικών, είναι γεμάτα μεγάλα ζητήματα κι ας μην το αντιλαμβανόμαστε με την πρώτη ανάγνωση. Αλλά υπάρχουν, το φέρουμε στο τρόπο που μας έχει μεγαλώσει η πατριαρχία. Δηλαδή, ακόμα και τα ψώνια της εβδομάδας μου να διαβάσω στην σκηνή, θα βρεις σίγουρα ζητήματα που έχουν να κάνουν με τη θέση της γυναίκας στην Ελλάδα το 2021.
Φωτογραφία: Γεράσιμος Δομένικος / FOSPHOTOS
Θυμάμαι ήμουν στο πρώτο εξάμηνο της νομικής, όταν ξεκίνησα το stand up. Στην εξεταστική διάβαζα με τη συνοδεία βίντεο παραστάσεων της Κατερίνας Βρανά, μέχρι που έπαθα αυχενικό. Έπρεπε να ακινητοποιηθώ και να κάνω focus σε μία κατεύθυνση. Είχα δύο επιλογές: Να συνεχίσω να διαβάζω για την πρώτη εθνοσυνέλευση ή να συνεχίσω να παρακολουθώ την Κατερίνα. Φυσικά και έκανα το δεύτερο. Αυτό που ένιωθα στις παραστάσεις stand up comedy και στα open mics ήταν αυτό που μου κέντρισε την προσοχή. Η ανακούφιση που ένιωθα εγώ μετά απο κάθε παράσταση, έχοντας «ξορκίσει» όλη την αρνητική ενέργεια. Η ζωντάνια, η αμεσότητα, η σύνδεση με τον/την εκάστοτε κωμικό ήταν πράγματα που με γέμιζαν. Από μικρή ήθελα να κάνω τους ανθρώπους να γελάνε.
Θεωρώ ότι το να μπεις σε αυτό τον χώρο είναι δύσκολο για κάθε άνθρωπο που θέλει να ασχοληθεί επαγγελματικά με την κωμωδία. Ήταν εύκολο να δηλώσω συμμετοχή σε open mic, έστειλα απλά ένα mail. Το δύσκολο είναι όταν δοκιμάζεται ζωντανά η δουλειά σου. Για εμένα σε κάθε μου εμφάνιση κρίνεται το αν έχω να προσφέρω κάτι στην κωμωδία, αν μπορώ να ανταπεξέλθω στις απαιτήσεις της συγκεκριμένης τέχνης και του επαγγέλματος και κάθε φορά κρίνομαι για τη δουλειά μου. Δεν αποδίδω τις αποτυχημένες μου προσπάθειες στο φύλο μου, αλλά στις παραμέτρους που αφορούν στο εκάστοτε performance μου και τελικά δεν λειτούργησαν.
Είναι πολύ δύσκολο να βιοποριστεί γενικά κάποιος από αυτό. Οι άνθρωποι που το κάνουν, γυναίκες και άντρες, μπορούν να μετρηθούν. Και φυσικά αυτό είναι προϊόν κόπου και δουλειάς. Δεν βάζω στο ίδιο καζάνι γυναίκες και άντρες κωμικούς, υπάρχουν διακρίσεις ακόμη και αν δεν είναι ορατές με γυμνό μάτι. Το ζήτημα όμως ότι το επάγγελμα του stand up κωμικού δεν είναι κατοχυρωμένο με κάποιο επίσημο τρόπο, αλλά είναι συνυφασμένο με «μποέμ» αντιλήψεις του τύπου «ένας αστείος άνθρωπος που λέει ανέκδοτα στο μικρόφωνο» είναι ζήτημα και εργασιακού καθεστώτος αλλά και κοινωνικής αντίληψης. Για εμένα ένας/μία κωμικός είναι εργαζόμενος, δεσμεύει ώρες εργασίας, όχι μόνο στη σκηνή αλλά και στην προετοιμασία μέχρι τη σκηνή και θα πρέπει να αντιμετωπίζεται ως επαγγελματίας και όχι ως ο «αστείος της παρέας».
Γενικά η κωμωδία προχωράει και μαζί με αυτή οι άνθρωποι που την εκφράζουν. Σεξιστικά στερεότυπα και συμπεριφορές περιορίζονται από την πλειονότητα και αυτό είναι κάτι που με κάνει να αισθάνομαι ασφαλής.
Aυτό που έχω παρατηρήσει βιωματικά είναι ότι υπάρχει μια παγωμάρα από το αντρικό κυρίως κοινό και επειδή δεν γνωρίζουν την περσόνα μου αλλά και επειδή επιλέγω να μιλάω για θέματα αρκετά προσωπικά, στα οποία φυσικά δεν μπορώ να μη βάλω τη γυναικεία οπτική μου, αφού βιολογικά είμαι γυναίκα και κοινωνικά αντιμετωπίζομαι ως τέτοια.
Το stand up ως τέχνη, ως δημόσιος λόγος είναι ένα μέσο που οποιοσδήποτε μπορεί να εκφραστεί. Σίγουρα η κωμωδία έχει προχωρήσει και είναι ανοιχτή να αγκαλιάσει τις διαφορετικές οπτικές ανθρώπων που σε παλαιότερες δεκαετίες δεν είχαν τόσο χώρο. Θεωρώ ότι και μόνο από το γεγονός ότι είμαι γυναίκα πάνω στη σκηνή, έχω μία θέση. Αν επιλέξω να μιλήσω για έμφυλα ζητήματα ως εμπειρίες, θα ήθελα να το κάνω εφόσον εντοπίζω κωμικό ενδιαφέρον σε αυτά και όχι απλά να τα εκφράσω για να κάνω κάποιου είδους preaching ως πρωτεργάτρια του φεμινιστικού κινήματος. Δεν είναι αυτή η δουλειά μου. Το αν θα προβληματίσω με την οπτική μου και τον τρόπο σκέψεις μου το κοινό, αυτό είναι ένα ζήτημα που τίθεται εκ των υστέρων ως στόχος και όχι ως προτεραιότητα.
Το stand up το λάτρευα από μικρή και το θεωρούσα σπουδαία τέχνη. Για αυτό το λόγο θεωρούσα αδύνατο να ασχοληθώ εγώ με αυτό. Φάνταζε κάτι πολύ μακρινό και μεγάλο. Παλιά ειδικά, δεν είχαμε δυνατή stand up σκηνή στην Ελλάδα για να μπορώ να κάνω τέτοια όνειρα. Υπήρχαν πολλοί άνθρωποι που μου έλεγαν ότι «το ‘χω» με πιο δυναμικό από όλους τον Jerome Kaluta που, ενώ δεν είχα ξαναδοκιμάσει stand up στη ζωή μου, μου λέει «θα γράψεις 30’ και θα παίξεις στο διάλειμμα της συναυλία». Ο ορισμός του σε πετάω στον ωκεανό χωρίς σωσίβιο. Τρόμαξα. Δεν ήξερα καν τους κανόνες του stand up, πιο πολύ θεατρικό μονόλογο έγραψα. Το άφησα πάλι στην άκρη. Μετά έδωσα μια ακρόαση για μια παράσταση μεταξύ stand up και improve που το ευχαριστήθηκα πολύ και τον Απρίλιο του ’19, θέλοντας να κάνω ένα διάλειμμα από τα πολλά στραβά του θεάτρου, αρχίζω να πηγαίνω σε open mic. Ήταν σα να μην είχα ανεβεί στην σκηνή ξανά. Τόσο άγχος.
Μου άρεσε παρά πολύ ο κόσμος των συναδέλφων μου, ο συνδυασμός της ανεξαρτησίας του καθενός και της κοινότητας, η επαφή με το υλικό και το κοινό, όλα.
Το ότι είμαι γυναίκα μου έδωσε μόλις στο 3μηνο ενασχόλησης μου το πρώτο μου guest (οκ, είχα και καλά κείμενα και παρουσία, αλλά μου το είπαν ξεκάθαρα ότι ήθελαν γυναίκα στο line up). Η μόνη δυσκολία είναι στην δημιουργία ομάδας και ίσως στο ότι τα αγόρια είναι πολύ καλοί φίλοι μεταξυ τους και νιώθουν άνετα μαζί. Κατά τα αλλά, το stand up έχει πολύ άμεσο και ξεκάθαρο κριτή: το κοινό. Σε αυτό είναι απίστευτα δίκαιο.
Στην Ελλάδα του σήμερα δεν είναι θέμα φύλου ο βιοπορισμός από την τέχνη. Εδώ και ένα χρόνο η δουλειά μας απαγορεύεται. Νομίζω ότι είναι 3 οι γυναίκες κωμικοί που ζούνε από αυτό, αλλά δεν ξέρω τι κάνουν φέτος για να βιοποριστούν. Εγώ είμαι στην αρχή μου, όποτε ο βιοπορισμός με 20€ από μαγαζιά που δεν παίζεις και κάθε βράδυ αποκλείεται, αλλά κάθε αρχή και δύσκολη. Η πανδημία με βρήκε πάνω στην άνοδο, που είχαν “κλειστεί” αρκετά μαγαζιά και κάναμε σχέδια για το μέλλον. Tough luck. Γενικά στην τέχνη είναι πολύ δύσκολα τα πράγματα. Ο κόσμος ξέρει καμια 20αρια ηθοποιούς και 4-5 κωμικούς και τους χρησιμοποιεί σαn παράδειγμα ότι όλα πάνε καλά ή ότι υπάρχουν λύσεις, αλλά μιλάμε για αμελητέο ποσοστό.
Η γυναίκα, απ’ τη στιγμή που βγαίνει από την πόρτα του σπιτιού της, έχει να αντιμετωπίσει περισσότερες δυσκολίες από έναν άντρα. Σε πατριαρχία ζούμε. Είναι πιο δύσκολο να μιλήσουμε με κάποια μαγαζιά, κάποιοι στο κοινό μπορεί να μην τρελαίνονται να ακούσουν γυναίκα να τα λέει, υπάρχει πάντα ο κίνδυνος να μας την πέσουν άσχημα και να μας φέρουν σε δύσκολη θέση (κοινό και εργοδότες). Είμαστε βέβαια σε μια εποχή που υπάρχει και πολύς κόσμος στο κοινό που θέλει άλλες ματιές και άλλες φωνές και μας αγκαλιάζει πραγματικά με πολλή αποδοχή και αγάπη. Αλλά είπαμε, σε πατριαρχία ζούμε ακόμα, δεν άλλαξε αυτό επειδή η Βρανά τα σπάει και η Tina Fey λύνει και δένει στην Αμερική.
Το 80% των νέων κωμικών μιλάει για τα γεννητικά του όργανα και για κλανιές. Εδώ αναφέραμε την περίοδο στο προηγούμενο live και κάποιους τους χάλασε. Λες και δεν έχει ο μισός πληθυσμός της γης περίοδο.
Οι γυναίκες στην κωμωδία έχουμε υψηλά στάνταρ απ’ τον εαυτό μας. Αυτό δεν σημαίνει ότι τα πετυχαίνουμε, αλλά τα έχουμε. Το κοινό νομίζω ότι συγχωρεί πολύ πιο εύκολα έναν άντρα. Στα open mic οι άντρες μπορούν να δοκιμάζουν για 1-2 χρόνια ότι μπούρδα θέλουν και με μεγάλη αποτυχία, ενώ μια γυναίκα δε θα αντέξει νομίζω τόσο πολύ. Ακόμα και την εμφάνιση μας την προσέχουμε περισσότερο, δεν έχω δει μέχρι στιγμής γυναίκα με βερμούδα και t-shirt, αλλά ούτε και με ξώπλατο φόρεμα. Αυτά κυρίως για τα open mic γιατί στον επαγγελματικό στίβο δεν βλέπω μεγάλες διάφορες. Όσοι είναι επαγγελματίες έχουν φροντίσει πολύ το υλικό τους, η εμφάνιση και η persona αποτελούν επιλογή.
Η stand up σκηνή υπάρχει για να πιάνει ότι θέμα αφορά τον άνθρωπο και τον κωμικό με αστείο τρόπο. Το stand up, σε παγκόσμιο επίπεδο, θεωρώ ότι έχει φτάσει σε υψηλά στάνταρ πλέον και δεν θεωρώ ότι είναι θέμα φύλου το ποιος θα πιάσει ποιο θέμα. A priori με το που ανεβαίνουμε πάνω είμαστε ο εαυτός μας και το κοινό βλέπει ή βγάζει κάποια συμπεράσματα, αυτά αναγκαστικά τα θίγουμε στις πρώτες μας παραστάσεις. Δεν μπορώ να ανέβω πάνω αψηφώντας το ότι είμαι γυναίκα, ευτραφής, single ή παντρεμένη με παιδιά, στην Ελλάδα του σήμερα. Αυτά θα θιχτούν με τον δικό μου τρόπο και οπτική για να μπορούμε να προχωρήσουμε.
Θα μιλήσω για θέματα φύλου επειδή τα βιώνω καθημερινά. Είμαι γυναίκα. Είναι άντρας. Το θέμα μου δεν είναι αυτό καθόλου. Το θέμα είναι αν αυτό μας δεσμεύει σε στερεότυπα που πρέπει να ικανοποιήσουμε και να υπηρετήσουμε. Το καλό με την stand up σκηνή είναι ότι είναι προοδευτική και μπορεί να μιλήσει για θέματα φύλου και ένας άντρας. Μπορεί να έχουν την εξουσία οι άντρες αλλά δεν υποφέρουμε μόνο εμείς από την πατριαρχία. Όποιος είναι αρκετά έξυπνος, είναι φεμινιστής και για το δικό του καλό. Η ισότητα δεν έχει μάχη αλλά ειρήνη και ελευθερία.
Ζούμε μια πολύ δύσκολη περίοδο που τονίζει τις διαφορές των ανθρώπων, την πόλωση και τον φόβο. Είναι πολύ πολύ σημαντική η υγεία μας, αλλά η υγεία μας δεν είναι μόνο ο ιός. Είναι και το υπόλοιπο σώμα αλλά είναι και ψυχική. Οι άνθρωποι έχουμε ανάγκη ο ένας τον άλλο, να μοιραζόμαστε, να δημιουργούμε. Είμαστε κοινωνικά όντα, όσο κι αν στη νεοκαπιταλιστική κοινωνία μας τονίζεται η ατομικότητα και το εγώ. Ο άνθρωπος είχε και θα έχει πάντα την ανάγκη να πηγαίνει θέατρο για να βιώνει μαζί με άλλους ένα θέαμα που θα καθρεφτίζει την ζωή του με δημιουργικό τρόπο. Θα έχει πάντα την ανάγκη να συγχρωτιστεί με άλλους ανθρώπους, είτε σε ένα μπαρ, είτε στην παραλία, είτε σε ένα φιλικό σπίτι. Εύχομαι όλο αυτό που ζούμε να μην μας αφήσει το φόβο και τον εγωισμό, αλλά να τονίσει την ανάγκη για αλληλεγγύη, αγάπη και το μαζί.
Φωτογραφία: Γεράσιμος Δομένικος / FOSPHOTOS
Είδα μια βιντεοσκοπημένη εμφάνιση της Κατερίνας Βρανά σε κάποιο Tedex και ενθουσιάστηκα. Εκεί νομίζω άρχισα να σκέφτομα το stand up. Aργότερα ξεκίνησα να κάνω αυτοσχεδιαστικό θέατρο και οι συνεργάτες έτυχε να είναι stand up κωμικοί. Βρισκόμουν στη Θεσσαλονίκη και υπήρχει το «Μαιευτήριο comedy club». Κάπως έτσι ανέβηκα πρώτη φορά σε open mic. Τώρα εάν είναι εύκολο; Εύκολο είναι. Γράφεις ένα κέιμενο, δηλώνεις σε κάποιο open mic. Πας στην ώρα σου. Παίζεις. Τα πας χάλια. Ξαναπροσπαθείς. Αν είσαι γυναίκα και θέλεις να κάνεις stand up, κάνεις ακριβώς τα ίδια. Δεν υπάρχει κάποια επίσημη επιτροπή που κρίνει ποιος ή ποια θα ανέβει στην σκηνή. Το αν θα παραμείνεις, το κρίνει το κοινό και η επιμονή σου.
Είναι δύσκολο να βιοποριστεί κάποιος αποκλειστικά από οποιαδήποτε μορφής τέχνη. Εκτός εάν έχει ένα μεγάλο κεφάλαιο από πίσω να στηρίξει το ξεκίνημα της καριέρας του. Το φύλο δεν είναι παράγοντας για το stand up. Είναι αξιοκρατικό το είδος.
Η προκατάληψη πως οι γυναίκες δεν είναι αστείες, είναι κάτι που αντιμετωπίζει μια γυναίκα κωμικός από μερίδα του κοινού. Καμία γυναίκα, ώστοσο, που ανεβάινει για πρώτη ή για εκατοστή φορά στη σκηνή, δεν ζει σε μια σπηλία αποκομμένη από το κόσμο. Αυτά τα ζητήματα τα αντιμετωπίζουμε από μικρές. Ξέρουμε πως όταν κάνουμε κάτι, πρέπει να προσπαθήσουμε παραπάνω για να μας το αναγνωρίσουν. Σε όλα. Από τα κάνω μία solo παράσταση μέχρι το να παρκάρω ένα fiat punto.
Μεγάλη μερίδα ανθρώπων δέχεται πιο έυκολα ένα άντρα για τα πάντα. Εάν μπορούσαν οι άντρες να θηλάσουν, θα τους εμπιστεύονταν πιο πολύ. Είναι από τα βασικά συστατικά της κοινωνίας. Τα θέματα τώρα είναι πανανθρώπινα, ωστόσο όταν μιλάει ένας άντρας θα δουν την οπτική ενός ανθρώπου και όταν μιλάει μια γυναίκα θα δουν την οπτική μιας γυναίκας.
Η προσωπική οπτική του κωμικού στο τέλος όμως, είναι αυτή που θα καθορίσει εάν το κοινό θα τον δεχτεί. Το κοινό δέχεται πιο εύκολα θέματα και οπτικές με τις οποίες ταυτίζεται, όταν τελικά βλέπει και λίγο τον εαυτό του σε αυτά που λέει ένας κωμικός πάνω στη σκηνή.
Όταν ένα κωμικός γράφει, γράφει από την δική του προσωπική οπτική. Μιλάει και οι άλλοι τον ακούν. Εάν τον ενδιαφέρει να μιλήσει για ένα σοβαρό ζήτημα ή όχι είναι καθαρά προσωπική επιλογή. Οι σκηνές είναι εν δυνάμει σημεία από όπου οι άνθρωποι μπορούν να προβληματίσουν και να ευαισθητοποιήσουν άλλους ανθρώπους. Εάν το θέλουν. Είναι ζήτημα ιδιοσυγκρασίας και φιλοσοφίας. Κανείς δεν είναι υποχρεωμένος να βγει και να μιλήσει για τα ζητήματα που το κοινό περιμένει να ακούσει από αυτόν. Ακόμα και αν είναι γυναίκα και το κοινό περιμένει από αυτή να κάνει επανάσταση με μικρόφωνο. Μπορεί απλά, εάν θέλει, να ανέβει και να κάνει τη δουλειά της. Να κάνει το κόσμο να γελάσει.