Μαία σε καιρό πολέμου

2016. Η μάχη για τη Μοσούλη μόλις έχει αρχίσει, με τις ιρακινές δυνάμεις να προελαύνουν μέσα στην πόλη από τα ανατολικά. Η ιρακινή κυβέρνηση ανακαταλαμβάνει, τετράγωνο-τετράγωνο, μια πόλη που ήταν υπό τον έλεγχο του ISIS πάνω από δύο χρόνια. Ο ήλιος δεν έχει ανατείλει ακόμη όταν κάποιος χτυπάει την πόρτα της Ιντισάρ, μιας μαίας από τη Μοσούλη. Ένας πανικόβλητος νεαρός και η μητέρα του την παρακαλούν να πάει μαζί τους για να βοηθήσει την έφηβη γυναίκα του άντρα να γεννήσει το πρώτο της παιδί. 

Η Ιντισάρ φοβάται, όμως, καθώς μεγάλο μέρος των γυναικολόγων και του γυναικείου ιατρικού προσωπικού της Μοσούλης έχει διαφύγει εξαιτίας του ISIS και οι περισσότερες μαιευτικές δομές της πόλης είναι κατεστραμμένες. Η ανάγκη για μαίες που μπορούν να βοηθήσουν σε τοκετούς στο σπίτι ποτέ δεν ήταν μεγαλύτερη. Η Ιντισάρ τους ακολουθεί αμέσως.

«Η μαιευτική είναι ένα υπέροχο επάγγελμα, επειδή ζούμε δίπλα σε γυναίκες, ακούμε τις ιστορίες τους και μοιραζόμαστε τις στιγμές λύπης και χαράς τους. Είναι επίσης ένα άκρως απαραίτητο επάγγελμα σε καιρό πολέμου» λέει η Ιντισάρ. «Στη διάρκεια των τελευταίων συγκρούσεων, βοήθησα γυναίκες να γεννήσουν στο σπίτι. Έρχονταν συγγενείς των γυναικών και με παρακαλούσαν να φροντίσω τη γυναίκα, την αδελφή ή την κόρη τους. Ήμουν η ίδια έγκυος, αλλά περπατούσα μεγάλες αποστάσεις γιατί ήξερα ότι ήμουν η μόνη μαία σε ολόκληρη την περιοχή. Οι άνθρωποι μάθαιναν για μένα από στόμα σε στόμα: “Θα βρεις μια καλή μαία, μπορεί να βοηθήσει” έλεγαν ο ένας στον άλλον».

Αργότερα εκείνη τη μέρα, με τη διακριτική αλλά ουσιαστική βοήθεια της Ιντισάρ, η έφηβη κοπέλα γίνεται μητέρα. Με λίγη κλωστή και μια λεπίδα που έχει αποστειρωθεί σε βραστό νερό, η Ιντισάρ δένει και κόβει τον ομφάλιο λώρο του νεογέννητου αγοριού, το τυλίγει σφιχτά με ένα λευκό πανί και το δίνει στη γιαγιά του. Έπειτα βοηθάει τη νεαρή μητέρα να βγάλει τον πλακούντα. Στη συνέχεια η Ιντισάρ βοηθάει άλλες τρεις γυναίκες να γεννήσουν εκείνο το απόγευμα, και οι τρεις στο σπίτι τους.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΑ

«Αν ήταν στο χέρι μου, δεν θα είχα κάνει αυτούς τους τοκετούς στο σπίτι. Φοβόμουν τον κίνδυνο της επιλόχειας αιμορραγίας» λέει η Ιντισάρ. «Σήμερα, συμβουλεύω τις γυναίκες να γεννούν σε νοσοκομείο, επειδή εκεί υπάρχει ό,τι χρειάζεται για έναν ασφαλή τοκετό. Η κατάσταση μιας εγκύου μπορεί να επιδεινωθεί πολύ γρήγορα, ή μπορεί να έχει επιπλοκές και να χρειαστεί καισαρική. Το νοσοκομείο είναι πολύ πιο ασφαλές».

Πάνω από δύο χρόνια μετά το επίσημο τέλος της μάχης της Μοσούλης, η ζωή στην πόλη έχει ξαναγίνει φυσιολογική από πολλές απόψεις, όμως η αποκατάσταση του συστήματος υγείας είναι πολύ αργή. Πολλοί αξιόλογοι γιατροί και άλλο ιατρικό προσωπικό της Μοσούλης έφυγαν από την πόλη ή τη χώρα στη διάρκεια των μαχών, ενώ για τις μητέρες εξακολουθεί να είναι δύσκολη η πρόσβαση σε φροντίδα υγείας για τις ίδιες και τα βρέφη τους.

Η Ιντισάρ τώρα εργάζεται στο Αλ Ραφαντάιν, το μικρότερο από τα δύο μαιευτήρια των Γιατρών Χωρίς Σύνορα στη δυτική Μοσούλη που παρέχουν δωρεάν υπηρεσίες. Ανήκει σε μια ομάδα από μαίες και γυναικολόγους που βοηθούν τις γυναίκες να γεννήσουν φυσιολογικά και παραπέμπουν γρήγορα εκείνες που έχουν επιπλοκές ή χρειάζονται καισαρική στο μεγαλύτερο μαιευτήριο των Γιατρών Χωρίς Σύνορα στη Ναμπλούς, που απέχει μόλις 10 λεπτά. 

Σήμερα το πρωί, η πρώτη ασθενής είναι η Άσια, 32 ετών, η οποία πρόκειται να γεννήσει το όγδοο παιδί της και καταφέρνει να χαμογελάσει, ενώ έχει συστολές. Όπως πολλές γυναίκες στη Μοσούλη, τα τελευταία πέντε χρόνια γέννησε τα παιδιά της στο σπίτι, όχι από επιλογή αλλά από ανάγκη.

«Γέννησα τρεις φορές στο σπίτι» λέει η Άσια. «Οι συγκρούσεις συνεχίζονταν, ο ISIS έλεγχε ακόμη την πόλη και ήταν πολύ επικίνδυνο να βγαίνει κανείς έξω, οπότε έπρεπε να γεννήσω στο σπίτι. Οι δρόμοι ήταν κλειστοί και δεν υπήρχε καμία ασφάλεια. Φοβόμουν για το μωρό μου, καθώς και για μένα».

Παρόλο που δεν υπάρχουν επίσημα στοιχεία για τους τοκετούς στο σπίτι τα τελευταία χρόνια, οι γυναίκες στα μαιευτήρια των Γιατρών Χωρίς Σύνορα στη Μοσούλη συχνά λένε παρόμοιες ιστορίες. Ακόμη και γυναίκες που έχουν κάνει καισαρική στο παρελθόν και επομένως διατρέχουν υψηλό κίνδυνο επιπλοκών, συχνά γεννούν στο σπίτι, είτε επειδή δεν μπορούν να καλύψουν τα έξοδα στις τοπικές δομές και δεν γνωρίζουν τις δωρεάν υπηρεσίες, όπως των Γιατρών Χωρίς Σύνορα, είτε επειδή η οικογένειά τους πιστεύει ότι είναι καλύτερο για εκείνες να γεννήσουν στο σπίτι με τη βοήθεια μιας παραδοσιακής μαίας.

Στα μαιευτήρια των Γιατρών Χωρίς Σύνορα στη Μοσούλη, οι νεότερες μητέρες είναι 14-15 ετών, ενώ οι μεγαλύτερες είναι γύρω στα 45 ή λίγο μεγαλύτερες, από τις οποίες ορισμένες πρόκειται να γεννήσουν το δέκατο τέταρτο ή δέκατο πέμπτο παιδί τους. Οι πολύ νέες γυναίκες των οποίων το σώμα δεν είναι έτοιμο για τοκετό, καθώς και οι μεγάλες γυναίκες που έχουν κάνει πάνω από 10 παιδιά διατρέχουν πολύ υψηλό κίνδυνο επιπλοκών στη διάρκεια της εγκυμοσύνης, κατά τον τοκετό και μετά από αυτόν.

Η Σαναά, 41 ετών, παντρεύτηκε πολύ νέα. «Ήμουν μόλις 14 ή 15 ετών και δεν ήξερα τι σημαίνει να είσαι έγκυος» λέει. Η Σαναά είχε στο παρελθόν δύσκολες εγκυμοσύνες και έξι αποβολές, οι δύο από αυτές στα τελευταία στάδια της εγκυμοσύνης, και αυτό της προκάλεσε ψυχολογικό τραύμα. «Έτσι απέκτησα κόμπλεξ» λέει η Σαναά. «Δεν ήθελα πια να κάνω παιδιά, δεν ήθελα να ξαναζήσω αυτόν τον πόνο ποτέ ξανά».

Είκοσι πέντε χρόνια μετά τη γέννηση του πρώτου της παιδιού, μόλις γέννησε πάλι με καισαρική. Ωστόσο έχει αποφασίσει ότι το μωρό αυτό θα είναι το τελευταίο της και έκανε μια μικρή επέμβαση με την οποία δέθηκαν οι σάλπιγγές της, ώστε να μην συλλάβει ξανά. «Τώρα έχω πέντε κορίτσια και τρία αγόρια. Δεν βλέπω την ώρα να γυρίσω σπίτι με το νέο μου μωρό».

Το 2017 οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα άνοιξαν ένα εξειδικευμένο μαιευτικό τμήμα στο νοσοκομείο της Ναμπλούς στη δυτική Μοσούλη, το οποίο προσφέρει ασφαλή, υψηλής ποιότητας και δωρεάν μαιευτική και νεογνική φροντίδα σε γυναίκες και βρέφη σε μια περιοχή της πόλης όπου η κοινότητα και το σύστημα υγείας εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν μεγάλες δυσκολίες. Φέτος τον Ιούλιο, μια δεύτερη ομάδα των Γιατρών Χωρίς Σύνορα άνοιξε μια μικρότερη δομή στο κέντρο βασικής φροντίδας υγείας του Αλ Ραφαντάιν, επίσης στη δυτική Μοσούλη, η οποία παρέχει μαιευτική και νεογνική φροντίδα και προσφέρει στις γυναίκες της περιοχής άλλο ένα ασφαλές μέρος για να γεννήσουν ακόμη πιο κοντά στο σπίτι τους. 

Οι δύο δομές, στις οποίες γεννιούνται σχεδόν 170 βρέφη κάθε εβδομάδα, στελεχώνονται με σχεδόν αποκλειστικά γυναικείες ομάδες που αποτελούνται από έμπειρο ντόπιο προσωπικό και μέντορες από άλλες χώρες. Επίσης, οι ομάδες προσφέρουν φροντίδα υψηλής ποιότητας σε νεογέννητα που είναι πρόωρα ή έχουν κάποιο πρόβλημα, υπηρεσίες οικογενειακού προγραμματισμού και γυναικολογικές συνεδρίες. Έως τις 31 Αυγούστου, οι μαίες και οι γυναικολόγοι των Γιατρών Χωρίς Σύνορα στη Μοσούλη είχαν βοηθήσει 5.176 γυναίκες να γεννήσουν με ασφάλεια φέτος.