Με λένε Omar κι είμαι από τη Μοσούλη, στο βόρειο Ιράκ. Είμαι 27 χρονών. Ήμουν ποιητής, αγαπώ την ποίηση. Από τότε όμως που ο ISIS κατέλαβε τη Μοσούλη τον Ιούνιο του 2014, ζούμε μέσα στον φόβο, γιατί αν δεν συμφωνείς με ό,τι κάνουν είσαι εχθρός τους. Είναι μια αδιανόητη κατάσταση. Έμεινα στη Μοσούλη περιμένοντας ότι τα πράγματα σύντομα θα γίνονταν καλύτερα. Εκεί είναι το σπίτι μου, το σχολείο μου, η δουλειά μου, όλη μου η ζωή. Όμως η κατάσταση χειροτέρευε μέρα με τη μέρα.
Τον Νοέμβριο του 2015 έφυγα και πήγα στην Τουρκία, για να κάνω μια νέα αρχή. Με δυσκολία βρήκα δουλειά ως εργάτης, όμως τα πράγματα ήταν δύσκολα, καθώς ήμουν παράνομος και δεν είχα χαρτιά. Έτσι, δεν είχα άλλη επιλογή από το να πάω κάπου όπου θα είχα ένα μέλλον. Τον Οκτώβριο του 2016 διέσχισα τη θάλασσα γεμάτος χαρά κι έφτασα στη Σάμο, όμως τώρα νομίζω ότι ήταν άλλο ένα αφιλόξενο μέρος για μένα.
Είναι πολύ δύσκολο να είσαι φυλακισμένος σε ένα τόσο μικρό νησί όταν έχεις μάθει να ζεις ελεύθερος. Πέντε μήνες κράτησης είναι πολύς καιρός. Κι όποιος υποστηρίζει ότι δεν είμαστε στ’ αλήθεια φυλακισμένοι, ας έρθει να δει και μόνος του: δεν μπορούμε να φύγουμε από αυτό το νησί. Είναι λοιπόν σαν να είμαστε σε κατ’ οίκον κράτηση. Είμαστε φυλακισμένοι στη Σάμο. Επιπλέον, δεν μας επιτρέπουν να μετακινούμαστε ελεύθερα στο νησί όποτε θέλουμε. Ιδίως στις γιορτές, είμαστε αναγκασμένοι να μένουμε μέσα στον καταυλισμό.
Προερχόμαστε από έναν από τους παλαιότερους πολιτισμούς στον κόσμο. Έχουμε κουλτούρα. Όμως μας μεταχειρίζονται σαν ανθρώπους δεύτερης κατηγορίας. Είμαι πολύ στενοχωρημένος και απογοητευμένος που μας μεταχειρίζονται έτσι, σαν ανθρώπους δεύτερης κατηγορίας. Μερικές φόρες εύχομαι να ήμουν πραγματικά φυλακισμένος, γιατί τότε θα είχα τουλάχιστον να περιμένω τη μέρα της αποφυλάκισης. Εδώ όμως δεν γνωρίζουμε πότε θα φύγουμε. Είμαστε απογοητευμένοι, διαλυμένοι και απελπισμένοι. Το μόνο μας όνειρο είναι να μπούμε σ’ αυτό το μεγάλο πλοίο για την Αθήνα και να φύγουμε από αυτό το μέρος.
14 Μαρτίου 2017 – Έναν χρόνο μετά τη συμφωνία ΕΕ-Τουρκίας, οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα (Médecins Sans Frontières/MSF) δημοσιεύουν έκθεση με την οποία αποκαλύπτουν το ανθρώπινο κόστος των λανθασμένων ευρωπαϊκών πολιτικών στην Ελλάδα και τα Βαλκάνια. Οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα απευθύνουν έκκληση στους ηγέτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των κρατών-μελών να αλλάξουν δραστικά την πολιτική τους σχετικά με τους πρόσφυγες και να δώσουν τέλος στη δυστυχία χιλιάδων ανθρώπων που υφίστανται τις επιπτώσεις της συμφωνίας ΕΕ-Τουρκίας.
Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο είχε δηλώσει ότι η συμφωνία, που ανταμείβει την Τουρκία για την «ανάσχεση της ροής» των προσφύγων και την αποδοχή όσων επιστρέφουν, υποχρεωτικά, από τα ελληνικά νησιά, θα πρόσφερε «στους μετανάστες μια εναλλακτική αντί να διακινδυνεύουν τη ζωή τους». Έναν χρόνο μετά, άντρες, γυναίκες και παιδιά έχουν παγιδευτεί σε μη ασφαλείς ζώνες έξω από την Ευρώπη χωρίς δυνατότητα διαφυγής, αναγκάζονται να χρησιμοποιούν ακόμη πιο επικίνδυνες οδούς των διακινητών για να φτάσουν στην Ευρώπη, ενώ αρκετές χιλιάδες έχουν εγκλωβιστεί σε υπερπλήρη hotspot στα ελληνικά νησιά.
«Η συμφωνία έχει άμεσο αντίκτυπο στην υγεία των ασθενών μας, και πολλοί γίνονται ακόμη πιο ευάλωτοι», λέει η Τζέιν Γκριμς (Jayne Grimes), ψυχολόγος των Γιατρών Χωρίς Σύνορα στη Σάμο. «Οι άνθρωποι αυτοί έφυγαν από τη χώρα τους για να γλιτώσουν από την ακραία βία, τα βασανιστήρια και τον πόλεμο, κι έχουν κάνει ένα εξαιρετικά επικίνδυνο ταξίδι. Σήμερα, το άγχος και η κατάθλιψή τους επιδεινώνονται από την έλλειψη πληροφοριών για το νομικό καθεστώς τους και από τις κακές συνθήκες διαβίωσης. Χάνουν κάθε ελπίδα ότι θα έχουν ένα καλύτερο και πιο ασφαλές μέλλον. Συχνά μάλιστα, βλέπουμε ανθρώπους που σκέφτονται την αυτοκτονία ή τον αυτοακρωτηριασμό».
Σύμφωνα με την έκθεση “Ένας χρόνος από τη συμφωνία ΕΕ-Τουρκίας: αμφισβητώντας τα «εναλλακτικά στοιχεία» της ΕΕ”, οι ψυχολόγοι των Γιατρών Χωρίς Σύνορα στη Λέσβο είδαν τους ασθενείς με συμπτώματα άγχους και κατάθλιψης να αυξάνονται κατά 150% και τους ασθενείς με διαταραχή μετατραυματικού στρες να τριπλασιάζονται, ενώ αυξήθηκαν και τα ψυχωτικά συμπτώματα. Παράλληλα, οι ομάδες των Γιατρών Χωρίς Σύνορα βλέπουν περισσότερους ασθενείς με σοβαρά ψυχολογικά τραύματα και περισσότερα περιστατικά αυτοτραυματισμού και απόπειρες αυτοκτονίας. Αντίστοιχα στη Σάμο, μέσα από τις σχεδόν 300 συνεδρίες ψυχικής υγείας που έχουν πραγματοποιήσει, οι ομάδες των Γιατρών Χωρίς Σύνορα βλέπουν μια παρόμοια επιδείνωση και μια κλιμάκωση στους αυτοτραυματισμούς και τις απόπειρες αυτοκτονίας τους τελευταίους μήνες.
Κατά μήκος της οδού των Βαλκανίων στη Σερβία και την Ουγγαρία, οι ομάδες των Γιατρών Χωρίς Σύνορα έχουν δει αύξηση των ασθενών που αναφέρουν τραύματα εξαιτίας της βίας που υφίστανται ως αποτέλεσμα του εγκλωβισμού τους έπειτα από το κλείσιμο της οδού των Βαλκανίων.
«Οι Ευρωπαίοι ηγέτες εξακολουθούν να πιστεύουν ότι με το να χτίζουν φράχτες και να τιμωρούν όσους προσπαθούν να ξεπεράσουν τα εμπόδια αυτά, θα αποτρέψουν τους ανθρώπους να φεύγουν από τη χώρα τους για να σώσουν τη ζωή τους», λέει η Ορελί Ποντιέ (Aurélie Ponthieu), Σύμβουλος σε θέματα μετανάστευσης των Γιατρών Χωρίς Σύνορα. «Καθημερινά φροντίζουμε τα τραύματα, σωματικά και ψυχολογικά, που προκαλούν αυτές οι πολιτικές αποτροπής. Τα μέτρα αυτά έχουν αποδειχθεί όχι μόνο απάνθρωπα και απαράδεκτα, αλλά και εντελώς αναποτελεσματικά» καταλήγει η Ποντιέ.
Ενώ οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα δεν έχουν δεχτεί ποτέ χρήματα της ΕΕ για τα προγράμματά τους που αφορούν τη μετανάστευση και το προσφυγικό ζήτημα στην Ευρώπη, μετά την υπογραφή της συμφωνίας ΕΕ-Τουρκίας τον Μάρτιο του 2016 και σε ένδειξη της αντίθεσής τους με αυτή, ανακοίνωσαν ότι δεν θα δέχονται πλέον χρήματα από την ΕΕ, τα κράτη-μέλη της ΕΕ και τη Νορβηγία για καμία από τις χώρες στις οποίες δραστηριοποιούνται σε όλο τον κόσμο.
Οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα επαναλαμβάνουν ότι η μόνη ανθρωπιστική λύση που θα δώσει τέλος στους θανάτους και τη δυστυχία στα σύνορα της Ευρώπης, τόσο στη στεριά όσο και στη θάλασσα, είναι ο πλήρης σεβασμός του δικαιώματος για αίτηση ασύλου και η δημιουργία ασφαλών και νόμιμων εναλλακτικών για τη μετακίνηση των ανθρώπων, όπως η μετεγκατάσταση, η επανεγκατάσταση, η οικογενειακή επανένωση καθώς και η χορήγηση βίζας για ανθρωπιστικούς λόγους, εργασία και σπουδές.
Οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα απευθύνουν έκκληση για την άμεση μεταφορά όσων είναι εγκλωβισμένοι στα νησιά της Ελλάδας εξαιτίας της συμφωνίας, σε δομές υποδοχής που πληρούν τα πρότυπα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Επίσης, ζητούν οι ευάλωτοι άνθρωποι να έχουν πρόσβαση σε επαρκείς συνθήκες υποδοχής στην ηπειρωτική χώρα και σε βοήθεια, συμπεριλαμβανομένης της εξειδικευμένης φροντίδας όποτε απαιτείται. Καλούν, επίσης, τα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης να επιταχύνουν και να διευρύνουν την εφαρμογή της επανεγκατάστασης, με κριτήριο την ευπάθεια κάθε ατόμου, ανεξάρτητα από την εθνικότητά του.