Γιατί ο πετρελαϊκός «λύκος» φυλάει τα «πρόβατα» των κλιματικών διαπραγματεύσεων;

«Την κεφαλή του επί πινάκι» ζήτησαν τον Μάιο, 133 ευρωβουλευτές, γερουσιαστές και εκπρόσωποι φορέων στην ανοιχτή τους επιστολή προς τον Γενικό Γραμματέα του ΟΗΕ, την πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και τον πρόεδρο των ΗΠΑ: Οι υπογράφοντες καλούσαν σε άμεση παραίτηση του σουλτάνου Αχμέτ Αλ Τζαμπέρ από τη θέση του επικεφαλής της Συνόδου Κορυφής του ΟΗΕ για το Κλίμα COP28, που θα διεξαχθεί τον Δεκέμβριο του 2023 στο Ντουμπάι. Ο Αλ Τζαμπέρ είναι υπουργός Βιομηχανίας και Προηγμένης Τεχνολογίας των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων, αλλά και επικεφαλής της Εθνικής Πετρελαϊκής Εταιρείας του Άμπου Ντάμπι ADNOC. Στην επιστολή εκφράζεται επιπλέον η ανησυχία «που οι ισχύοντες κανόνες της Σύμβασης-Πλαίσιο του ΟΗΕ για το Κλίμα (UNFCCC) επιτρέπουν σε ρυπαντές του ιδιωτικού τομέα να ασκούν υπερβολική επιρροή στις διαδικασίες του UNFCCC» και ζητούνται άμεσα μέτρα προκειμένου να εκλείψει η επιρροή της βιομηχανίας υδρογονανθράκων.

Πώς βρέθηκε εκπρόσωπος πετρελαϊκών συμφερόντων μιας κορυφαίας πετρελαιοπαραγωγού χώρας να ηγείται της κορυφαίας διάσκεψης για το κλίμα; Εσείς θα βάζατε έναν διαρρήκτη να φυλάει το σπίτι σας; Ένα γραφείο κηδειών σε ρόλο διοικητή νοσοκομείου; Τον ιδιοκτήτη εταιρείας τοξικών φυτοφαρμάκων, πρόεδρο σε αντικαρκινικό συνέδριο; Αν απαντήσατε όχι σε όλα, αντιλαμβάνεστε γιατί οι αντιδράσεις για τον συγκεκριμένο διορισμό είναι οι εντονότερες που έχουν καταγραφεί ποτέ στο πλαίσιο περιβαλλοντικών διαπραγματεύσεων.

Η ADNOC, της οποίας ηγείται ο Αλ Τζαμπέρ, δεν είναι μόνο η 12^η μεγαλύτερη πετρελαϊκή εταιρεία του κόσμου σε επίπεδο παραγωγής, αλλά και μία από τους 20 μεγαλύτερους εταιρικούς ρυπαντές με αέρια του θερμοκηπίου διαχρονικά, σύμφωνα με μελέτη του 2020 του αμερικανικού Climate Accountability Institute.

Επιπλέον, η ADNOC έχει θέσει ως στόχο τον διπλασιασμό της παραγωγής έως το 2027, στόχος που μάλιστα επισπεύστηκε από το 2030 από τον επικεφαλής της εταιρείας – και της COP28. «Είμαστε μια αναδυόμενη αντισυμβατική εταιρεία… με την εντολή να συνεχίζουμε να εστιάζουμε στις ανεκμετάλλευτες δυνατότητες σε πετρέλαιο και φυσικό αέριο των ΗΑΕ», γράφει στην ιστοσελίδα της. 

«Είναι επιτακτικό να διασφαλιστεί ότι θα παραιτηθεί από τον ρόλο τους ως επικεφαλής της Εθνικής Πετρελαϊκής Εταιρείας του Άμπου Ντάμπι… δεν μπορεί να ηγείται μιας διαδικασίας που αποσκοπεί στην αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης με τέτοια σύγκρουση συμφερόντων, επικεφαλής μιας βιομηχανίας που ευθύνεται για την ίδια την κρίση», έγραφε η διευθύντρια του Climate Action Network, Tasneem Essop τον Ιανουάριο, όταν ανακοινώθηκε ο διορισμός του Αλ Τζαμπέρ στην COP28. Παραίτηση, όμως, δεν υπήρξε ποτέ.

Σαν να μην έφτανε ότι «έβαλαν τον λύκο να φυλάει τα πρόβατα», μόλις στις 7 Ιουνίου έπεφτε κι άλλη βόμβα:

«Ο Guardian είναι σε θέση να αποκαλύψει ότι η κρατική πετρελαϊκή εταιρεία των ΗΑΕ έχει πρόσβαση και διαβάζει email προς και από τo γραφείο της διάσκεψης για το κλίμα COP28 και ζητήθηκε η συμβουλή της για το πώς να απαντήσει σε αίτημα του Τύπου», έγραφε η βρετανική εφημερίδα.

Τι είχε συμβεί; Ο Guardian είχε στείλει email στο γραφείο της COP28 ζητώντας κάποιον σχολιασμό, χωρίς να αναφέρει την ADNOC. Η απάντηση που έλαβε ανέγραφε «κατηγοριοποίηση ADNOC: εσωτερική».

Το γραφείο της COP28 υποστήριξε ότι το σύστημα ηλεκτρονικής αλληλογραφίας του είναι ξεχωριστό από της ADNOC, όμως τεχνική ανάλυση για τον Guardian διαπίστωσε ότι το γραφείο έχει τους ίδιους servers με την εταιρεία πετρελαίου των ΗΑΕ, ενώ λίγες μέρες μετά τη δημοσίευση του Guardian, η COP28 άλλαξε server.

Πάντως, το θέμα των email μάλλον δεν εξέπληξε όποιον είχε διαβάσει παλαιότερο ρεπορτάζ του Politico που έγραφε ήδη από τον Ιανουάριο του 2023 ότι η ομάδα της COP28 είχε ξεκινήσει να εργάζεται σε γραφείο που συστεγάζεται με το υπουργείο στο οποίο προΐσταται ο σουλτάνος. Η αρμόδια υπηρεσία του ΟΗΕ δεν φαίνεται να παρείχε επαρκείς εξηγήσεις για το τι συνέβη, ωστόσο τον επόμενο μήνα η ομάδα μετακόμισε σε άλλο κτίριο.

«Βρήκαμε ότι τουλάχιστον 12 υπάλληλοι της ADNOC τώρα εργάζονται για την ομάδα που θα στεγάσει τη φετινή κλιματική σύνοδο. Περιλαμβανομένου του επικεφαλής των διαπραγματεύσεων, που διατελεί επίσης μηχανικός σε ένα γιγαντιαίο πρότζεκτ φυσικού αερίου», έγραφε επιπλέον το Centre for Climate Reporting και ρεπορτάζ του Guardian τον Φεβρουάριο του 2023. 

20 δισ. για ανανεώσιμες πηγές, 100 δισ. για πετρελαϊκή παραγωγή

Ωστόσο, από τη στιγμή που επικεφαλής της COP28 είναι άνθρωπος με προφανή σύγκρουση συμφερόντων, είναι άραγε όλα τα παραπάνω μη αναμενόμενα;

Σε κάθε περίπτωση, δείχνοντας κάποιος με τον δάκτυλο μόνο τον σουλτάνο, βλέπει το δέντρο και χάνει το δάσος. Δεν αποτελεί δηλαδή πρόβλημα ότι επιλέχθηκαν τα ΗΑΕ για να φιλοξενήσουν την COP28; Μια χώρα που εντάσσεται στη δεκάδα των μεγαλύτερων πετρελαιοπαραγωγών του κόσμου και που το 30% της οικονομίας της εξαρτάται άμεσα από τη βιομηχανία πετρελαίου και φυσικού αερίου, σύμφωνα με τα στοιχεία του υπουργείου Εμπορίου των ΗΠΑ;

Ή μήπως δεν αποτελεί ζήτημα ότι η Διεθνής Αμνηστία καλούσε την 1^η Ιουνίου τη διεθνή κοινότητα να παροτρύνει τα ΗΑΕ «να βελτιώσουν το ζοφερό μητρώο τους στα ανθρώπινα δικαιώματα για να διασφαλίσουν μια επιτυχημένη σύνοδο»; Η οργάνωση εντοπίζει «κομβικούς κινδύνους» που απειλούν την επιτυχία της COP28, περιλαμβανομένων «της καταπίεσης του δικαιώματος στην ελεύθερη έκφραση και του περιορισμού του πολιτειακού χώρου, τον κίνδυνο ψηφιακής κατασκοπίας και παρακολούθησης και την αντίθεση της φιλοξενούσας χώρας στην ταχεία εξάλειψη των καυσίμων υδρογονανθράκων».

Όσον αφορά στο θέμα της εξάλειψης των καυσίμων υδρογονανθράκων, ο ίδιος ο Αλ Τζαμπέρ δήλωνε από συνέδριο στο Βερολίνο πως «πρέπει να εστιάζουμε στην σταδιακή απάλειψη των εκπομπών υδρογονανθράκων, ενώ θα αναπτύσσουμε βιώσιμες και οικονομικές εναλλακτικές μηδενικών εκπομπών». Καλούσε ταυτόχρονα για τριπλασιασμό των ανανεώσιμων πηγών μέχρι το τέλος της δεκαετίας.

Δεν είναι λίγοι όσοι στάθηκαν στη διαφοροποίηση μεταξύ εξάλειψης των εκπομπών υδρογονανθράκων και εξάλειψης της εκμετάλλευσής τους, γενικά. Κι αυτό γιατί οι εκπομπές μπορούν να μειωθούν αφενός αν καίμε λιγότερους υδρογονάνθρακες, αφετέρου αν χρησιμοποιούμε τεχνολογίες «αιχμαλωσίας υδρογονανθράκων», που ακόμα βρίσκονται σε νηπιακό στάδιο.

Όταν στη συνέντευξη Τύπου αργότερα ζήτησαν από τον σουλτάνο να διευκρινίσει, εκείνος είπε: «Γνωρίζουμε πως οι υδρογονάνθρακες θα εξακολουθήσουν να διαδραματίζουν ρόλο στο προσεχές μέλλον ως προς την ικανοποίηση των παγκόσμιων ενεργειακών αναγκών», οπότε στόχος πρέπει να είναι «να διασφαλίσουμε ότι θα εξαλείψουμε τις εκπομπές…» ενώ παράλληλα αναπτύσσουμε τις εναλλακτικές πηγές ενέργειας.

«Πρόκειται για τη στάση που έχουν υιοθετήσει όλες οι εταιρείες υδρογονανθράκων, οι οποίες προτείνουν να ενταθούν οι προσπάθειες για τις τεχνολογίες της λεγόμενης αιχμαλωσίας άνθρακα…» συμπέραιναν οι New York Times.   

Ενδεικτικό και ότι τα ΗΑΕ έχουν δεσμευτεί να βοηθήσουν στη συγκέντρωση 20 δισ. δολ. για προγράμματα ανανεώσιμων πηγών μέχρι το 2035, αλλά ταυτόχρονα επενδύουν πάνω από 100 δισ. δολ. για να αυξήσουν την πετρελαϊκή τους παραγωγή κατά σχεδόν 1 εκατ. βαρέλια την επόμενη τετραετία.  

Follow the money

Οι υποστηρικτές του σουλτάνου Αλ Τζαμπέρ αντιτείνουν σε όλα αυτά πως ο ίδιος ταυτόχρονα πρωτοστατεί στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας στα ΗΑΕ, καθώς είναι συνιδρυτής και πρόεδρος της εταιρείας ανανεώσιμων πηγών της χώρας, Masdar.

Δεν πρέπει να εκπλήσσει ότι τα ΗΑΕ, και ο σουλτάνος, διερευνούν ταυτόχρονα τις εναλλακτικές πηγές ενέργειας, καθώς έχουν απόλυτη επίγνωση ότι θα χάσουν το τρένο της «πράσινης βιομηχανίας» αν δεν επιβιβαστούν σε αυτό έγκαιρα.

Είναι εντυπωσιακό ωστόσο ότι ο σουλτάνος έχει υποστηρικτές επιφανείς πολιτικούς, όπως τον επικεφαλής του ευρωπαϊκού Green Deal Φρανς Τίμερμανς, που είπε πως τον θεωρεί «ιδιαίτερα κατάλληλο για να μας οδηγήσει σε μια επιτυχημένη COP». Και τον Αμερικανό απεσταλμένο στην COP, πρώην γερουσιαστή Τζον Κέρι, που χαρακτήρισε «εξαιρετική επιλογή» την τοποθέτηση του σουλτάνου στη συγκεκριμένη θέση.

Αξίζει βέβαια να σημειωθεί ότι κατά την προηγούμενη δεκαετία, «τα ΗΑΕ ξόδεψαν περισσότερα από 1 εκατ. δολ. σε απευθείας κλιματοκεντρική προώθηση και πλήρωσαν πολλά ακόμα εκατομμύρια σε συμβουλευτικές εταιρείες και δεξαμενές σκέψης που βοήθησαν να γυαλίσει τα πράσινα διαπιστευτήριά της», όπως συμπέραινε εξειδικευμένη ανάλυση του Politico. «Καμιά άλλη διοργανώτρια χώρα δεν έχει επενδύσει τόσο πολύ χρόνο και χρήμα για να φτιάξει την εικόνα της στο εξωτερικό εν όψει ετήσιων κλιματικών διαπραγματεύσεων».

Τα ΗΑΕ είναι επίσης ανάμεσα στις χώρες που ξοδεύουν τα μεγαλύτερα κονδύλια για λόμπινγκ στις ΗΠΑ – καταγράφεται 5^η από το Open Secrets. Τα λόμπι της χώρας φέρεται να έχουν σημαντική διείσδυση και στην ΕΕ, όπως τεκμηρίωνε το Παρατηρητήριο της Ευρώπης των Πολυεθνικών.

Τον Σεπτέμβριο του 2022, η εταιρεία ανανεώσιμων πηγών ενέργειας των ΗΑΕ Masdar προσέλαβε την BCW Global για να παρέχει «στρατηγικές επικοινωνίες προς υποστήριξη του ρόλου των ΗΑΕ ως οικοδεσπότη της COP28 το 2023», όπως αναγράφεται σε συμβόλαιο καταχωρημένο στο υπουργείο Δικαιοσύνης των ΗΠΑ, αναφέρει το Politico. Το συμβόλαιο έληγε τον Νοέμβριο του 2024, ωστόσο τερματίστηκε τον Δεκέμβριο του 2022, σύμφωνα με το ίδιο δημοσίευμα.

Ένα συμβόλαιο των Εμιράτων με τη μεγαλύτερη εταιρεία δημοσίων σχέσεων, την Edelman, που σύμφωνα με μια αρχική συμφωνία είχε στόχο «να προσεγγίσει βασικούς παράγοντες και ΜΜΕ και να αναπτύξει ψηφιακό και κοινωνικό περιεχόμενο για τα πλεονεκτήματα εν όψει και κατά της διάρκεια» της κλιματικής διάσκεψης τερματίστηκε μόνο μετά από τέσσερις μήνες, σύμφωνα με το Politico. Ένα άλλο συμβόλαιο των ΗΑΕ πάλι με την Edelman, ύψους μισού εκατ. δολαρίων, είχε στόχο να παρουσιάσει τον Αλ Τζαμπέρ και άλλα στελέχη της Masdar «ως ηγετικές μορφές της βιώσιμης ανάπτυξης με βασικά ενδιαφερόμενα μέρη στις ΗΠΑ».   

Παρόμοια συμβόλαια αποκάλυπτε νωρίτερα ο Guardian. Χαρακτηριστικό παράδειγμα, ότι η πρεσβεία των ΗΑΕ στην Ουάσιγκτον πλήρωσε 2,85 εκατ. δολ. την Akin Gump Strauss Hauer & Feld για να επικοινωνήσει με πολιτικούς από όλο τα φάσμα και να τους ενημερώσει ότι η χώρα θα διοργανώσει την COP28.

Αξίζει να σημειωθεί ότι η εταιρεία πολιτικής επικοινωνίας και διαφήμισης που προωθεί πρόεδρους και υποψηφίους του Δημοκρατικού Κόμματος GMMB φέρεται στο παρελθόν να είχε προσλάβει μια μικρή εταιρεία, την Unkommon, η οποία, όπως αναγράφει στη σελίδα της στο πρότζεκτ «IRENA@UAE (gmmb)», πέρασε σχεδόν δύο μήνες στα Εμιράτα «βοηθώντας την κυβέρνηση να προετοιμάσει την προσφορά της για να δημιουργηθεί εκεί η έδρα του Διεθνούς Κέντρου Ανανεώσιμης Ενέργειας / International Renewable Energy Agency». Το 2009, τα ΗΑΕ κέρδισαν τον διαγωνισμό, με τη Γερμανία και την Αυστρία να αποσύρονται κατόπιν συμφωνίας.

Επικεφαλής της Masdar και τότε ο σουλτάνος Αλ Τζαμπέρ, είχε δηλώσει: «Είναι ιστορική συμφωνία, είμαστε πολύ περήφανοι».

Ενδιαφέρουσα λεπτομέρεια: Ιδρυτής της GMMB Consulting είναι ο Jim Margolis, που έχει εργαστεί μεταξύ άλλων ως κορυφαίος σύμβουλος για τη γερουσιαστή Καμάλα Χάρις στη προεδρική της εκστρατεία το 2020, καθώς και στις προεδρικές εκστρατείες της πρώην υπουργού Εξωτερικών Χίλαρι Κλίντον το 2016, του προέδρου Μπάρακ Ομπάμα το 2008 και το 2012, του προέδρου Μπιλ Κλίντον το 1992 και του πρώην γερουσιαστή Τζον Κέρι το 2004.

Ο τελευταίος ήταν που χαρακτήρισε τον Αλ Τζαμπέρ «εξαιρετική επιλογή».

Τα ΗΑΕ έχουν επίσης προσλάβει στην επικοινωνία για την COP28 τον λομπίστα Ντέιβιντ Καντσίνι, που εργάστηκε ως σύμβουλος του πρώην Βρετανού πρωθυπουργού Μπόρις Τζόνσον κατά τους τελευταίους μήνες της θητείας του. «Ενώ υπηρετούσε στην Ντάουνινγκ Στριτ, ο Καντσίνι αντιτάχθηκε στη φορολόγηση των υπερκερδών των εταιρειών υδρογονανθράκων και πίεσε τον Τζόνσον να υιοθετήσει λιγότερο θετική στάση στις παράλιες ανεμογεννήτριες», έγραφαν οι Financial Times.

Ο Αλ Τζαμπέρ είναι μόνο η κορυφή του παγόβουνου

Οι 18 στους 20 σπόνσορες της Διάσκεψης για τη Σύμβαση-Πλαίσιο του ΟΗΕ για το Κλίμα (UNFCCC) που έγινε στην Αίγυπτο το 2022 υποστηρίζουν άμεσα ή έχουν συνεργασία με τη βιομηχανία υδρογονανθράκων, συμπέραινε το CEO. Νωρίτερα είχε αποκαλυφθεί ότι η προεδρία της (προηγούμενης) COP27 είχε διατηρήσει γνωστή εταιρεία δημοσίων σχέσεων για τις Μεγάλες Πετρελαϊκές και είχε επιτρέψει την παρουσία πάνω από 636 λομπιστών της βιομηχανίας υδρογονανθράκων.

Άλλη έρευνα του CEO που δημοσιεύτηκε στις 9 Ιουνίου αποκαλύπτει πώς οι πέντε Μεγάλες Πετρελαϊκές (Shell, BP, ExxonMobil, Chevron, TotalEnergies) έχουν φέρει πάνω από 400 λομπίστες στις διαπραγματεύσεις του ΟΗΕ για το κλίμα από τότε που υπογράφηκε η Συμφωνία του Παρισιού, στην COP21. «Οι πέντε εταιρείες έχουν υπάρξει εξίσου δραστήριες στο λόμπινγκ κυβερνήσεων της ΕΕ και των ΗΠΑ, με 375 λομπίστες στις Βρυξέλλες και πάνω από τριπλάσιους δηλωμένους στην Ουάσιγκτον από το 2016», καταλήγουν.

Από την άλλη, με τι πρόσωπο επικρίνουν οι δυτικές κυβερνήσεις τα ΗΑΕ, αφού ανανέωσαν ενεργειακά συμβόλαια μαζί τους εν μέσω της ενεργειακής κρίσης που προέκυψε από την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία;

«Αυτό που με εντυπωσιάζει είναι πως η βιομηχανία υδρογονανθράκων δεν κάνει προφανώς καμία προσπάθεια να βρεθεί στη σωστή πλευρά της ιστορίας. Απλώς επιδεικνύουν τα κέρδη τους χωρίς καμία ευαισθησία για τις συνέπειες», είπε και η πρώην επικεφαλής του ΟΗΕ σε περιβαλλοντικά ζητήματα Κριστίνα Φιγκέρες.

Γιατί να μην το κάνουν, αφού έχουν τόσους πρόθυμους υποστηρικτές και συνεργάτες;