Ο πανικός που έσπειρε η ιδέα και μόνο της επίμονης ομίχλης σε κοινωνικό και επικοινωνιακό επίπεδο την προηγούμενη εβδομάδα στη Βρετανία ήταν το κάτι άλλο, από πολλές απόψεις. Ένας περίεργος νοτιάς πήγε προς τα μέρη τους σκόνη από τη Σαχάρα, πήρε μαζί του και ατμοσφαιρική ρύπανση από την Ευρώπη και σε συνδυασμό με την πολύ υψηλή υγρασία της εποχής έφτιαξε ένα κοκτέιλ που δεν θα μπορούσε να περάσει απαρατήρητο.
Όλα αυτά, όμως, συμβαίνουν στη χώρα κατά μέσο όρο 5 φορές τον χρόνο σύμφωνα με τις επίσημες μετρήσεις εδώ και δεκαετίες. Για την ακρίβεια, το 2013 το ίδιο φαινόμενο παρατηρήθηκε 7 φορές και το 2012 άλλες 11. Τι το ξεχωριστό συνέβη, λοιπόν, φέτος; Η διάρκεια.
Ο χάρτης με τις συγκεντρώσεις επικίνδυνων σωματιδίων για το επίμαχο τριήμερο.
Πρώτη φορά σήμανε «κίτρινος συναγερμός» για τρεις συναπτές ημέρες. Τα αποδεκτά όρια από τις αρμόδιες βρετανικές Αρχές μετρούνται στην κλίμακα του 10, ενώ από το 11 ξεκινά ο «πορτοκαλί συναγερμός» για να καταλήξει στον «κόκκινο» σε εξαιρετικά ακραίες περιπτώσεις. Η κορύφωση του φαινομένου σημειώθηκε από τις 2 έως τις 4 Απριλίου, οπότε οι μετρήσεις έδειξαν ανά ημέρα 6,9 και 5 μονάδες αντίστοιχα. Λόγω της χαμηλής ορατότητας σε αυτό το τριήμερο περισσότερες από 200 πτήσεις ακυρώθηκαν, ενώ σε άλλες 500 υπήρξαν μεγάλες καθυστερήσεις. Τα μεγαλύτερα προβλήματα εντοπίστηκαν στα αεροδρόμια του Heathrow, του Gatwick και του Cardiff.
Όμως, συνέβησαν και ακόμα πιο τραγικά γεγονότα. Ο πρωθυπουργός Ντέιβιντ Κάμερον δεν βγήκε δύο πρωινά για τζόκινγκ, έκανε κάποιες ατυχείς δηλώσεις υποβιβάζοντας το θέμα («Είναι επικίνδυνη η σκόνη της Σαχάρας, λέω να μείνω μέσα και να αφοσιωθώ σε κάποιες δουλειές γραφείου που εκκρεμούν»), τα σκανδαλοθηρικά περιοδικά πόσταραν φωτογραφίες από την πρωθυπουργική λιμουζίνα -που θύμιζε βρόμικο αμάξι έπειτα από σαφάρι σε νησί των Κυκλάδων- και τα πρωτοσέλιδα μοιράστηκαν σε στρατόπεδα με την πάσης φύσεως ανευθυνότητα ως ανάχωμα. Η μεν μετριοπαθής μερίδα του Τύπου αναπαρήγαγε τις επίσημες ανακοινώσεις χωρίς ούτε καν να θέσει κάποια εύλογα ερωτήματα, τα δε tabloid έφθασαν σε αξιοθαύμαστα ύψη γραφικότητας συγκρίνοντας την ομίχλη του Λονδίνου με την ατμοσφαιρική ρύπανση του… Πεκίνου (εδώ γελάμε ή κλαίμε, όπως το πάρει κανείς). Στην ιστορία θα μείνει ο απείρου κάλλους πρωτοσέλιδος τίτλος «Even worse than Beijing» (σ.σ.: «Χειρότερα ακόμη κι απ’ το Πεκίνο»). Για του λόγου το αληθές, η πυκνότητα των αποδεκτών επικίνδυνων σωματιδίων από τον Π.Ο.Υ. ανά κυβικό μέτρο είναι στα 25 μικρογραμμάρια ανά κυβικό μέτρο. Στο Λονδίνο η πυκνότητα το επίμαχο τριήμερο έφθασε τα 57 μικρογραμμάρια, ενώ στο Πεκίνο τον Φεβρουάριο είχε ανέλθει έως και στα 602 μικρογραμμάρια (σ.σ.: και δεν υπάρχει τυπογραφικό λάθος στους αριθμούς…).
Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, η ατμοσφαιρική ρύπανση είναι ο νούμερο ένα κίνδυνος για την υγεία του ανθρώπου. Τα στατιστικά είναι συντριπτικά, καθώς συνδέεται με περίπου 7 εκατομμύρια θανάτους ετησίως που οφείλονται ως επί το πλείστον σε καρδιακές και πνευμονολογικές παθήσεις. Ειδικά στη Βρετανία, ο «αόρατος δολοφόνος» θεωρείται πως ευθύνεται για περίπου 30.000 θανάτους τον χρόνο. Βέβαια, ας μην ξεχνάμε την εκατόμβη νεκρών του Δεκεμβρίου του 1952 όπου μέσα σε μόλις 5 ημέρες περίπου 12.000 άνθρωποι έχασαν την ζωή τους στο πιο ακραίο φαινόμενο ατμοσφαιρικής ρύπανσης στην ιστορία της Αγγλίας.
Η περίεργη καιρική συγκυρία και η κακή στιγμή έφερε στην επιφάνεια κάτι που οι βρετανικές κυβερνήσεις των τελευταίων 15 ετών φρόντιζαν να κρύβουν -μερικές φορές όχι και τόσο επιμελώς- κάτω από το ωραίο κόκκινο χαλάκι του Westminster. Ουσιαστικά, η αποτυχία των ιθυνόντων να μειώσουν τη ρύπανση, σύμφωνα με τις οδηγίες της Ε.Ε. -και παρά τις προειδοποιήσεις και τα «καμπανάκια» για τις εκπομπές διοξειδίου του νατρίου (σ.σ.: που συνήθως σχετίζονται με το κυκλοφοριακό)- έφερε τον Μάρτιο και την πρώτη δικαστική προσφυγή κατά της Βρετανίας. Μικρή – πλην σημαντική- λεπτομέρεια, το γεγονός ότι οι Βρυξέλλες έχουν κινηθεί δικαστικά για τον ίδιο λόγο εναντίον 17 εκ των 28 χωρών-μελών της Ε.Ε.
Κατά τύχη, όλα αυτά δίνουν θεωρητικά κάποιες ελπίδες αναβάθμισης των περιβαλλοντικών θεμάτων στην πολιτική ατζέντα τόσο σε βουλευτικό όσο και σε δημοτικό επίπεδο -ειδικά στο Λονδίνο. Ίσως, η παλαιάς κοπής πολιτικοί να μην μπορέσουν να προσπεράσουν αυτά τα προβλήματα τόσο εύκολα όσο παλιότερα.
Έτσι, για άλλη μία φορά επανέρχεται στο προσκήνιο η άποψη ότι υπάρχουν φορές στη ζωή που η άγνοια μοιάζει με ευλογία. Γιατί να ανησυχήσει, λοιπόν, ο πολίτης για μια κατάσταση για την οποία δεν μπορεί να μάθει και πολλά πράγματα; Η κοντόφθαλμη κυβέρνηση και τα πολωμένα ΜΜΕ έκαναν ό,τι περνούσε απ’ το χέρι τους και κάπως έτσι οι κάτοικοι καλούνται να αναπτύξουν τη δική τους κρίση σε ένα ιδιαίτερα θολό τοπίο. Κυριολεκτικά και μεταφορικά.
Αν η περίπτωση της αγγλικής ομίχλης φαντάζει μικρή, ας μεταφερθούμε τώρα στην άλλη άκρη της Γης για κάτι εντελώς αδιανόητο.
Η κυβέρνηση της Κίνας αναγκάστηκε τον Μάρτιο δια στόματος του πρωθυπουργού της, Λι Κεκιάνγκ, να «κηρύξει τον πόλεμο κατά της ατμοσφαιρικής ρύπανσης», στο πλαίσιο ενός επικού τηλεοπτικού διαγγέλματος, στο οποίο ήταν παρόντες και οι 3.000 βουλευτές της κομμουνιστικής κυβέρνησης. Δηλαδή, όπως ακριβώς έκαναν και πριν από λίγα χρόνια κηρύττοντας τον πόλεμο εναντίον της φτώχειας. Τι έκανε, λοιπόν, τη δεύτερη ισχυρότερη οικονομία του πλανήτη να φοβηθεί το νέφος;
Ανεξάρτητοι ερευνητικοί οργανισμοί έχουν προβεί στην εξής δήλωση: «Αυτό που ζουν οι Κινέζοι φέτος είναι ό,τι πιο κοντά μπορεί να φανταστεί ανθρώπινος νους στον ανύπαρκτο όρο “πυρηνικός χειμώνας”
Κατ’ αρχάς, το πρόβλημα εντοπίζεται κυρίως στα ανατολικά, σε οποιαδήποτε πόλη άνω των 2 εκατομμυρίων κατοίκων. Πληθυσμός… αστείος για τα δεδομένα της Κίνας. Κύριοι παράγοντες της ρύπανσης συνιστούν οι ανεξέλεγκτες εκπομπές από τα εργοστάσια κάρβουνου, η μόλυνση του νερού και του εδάφους, τα καυσαέρια των οχημάτων και τα παροδικά φαινόμενα (όπως η πολύ υψηλή υγρασία).
Η Κίνα έχει θεσπίσει μια σειρά μέτρων για την καταπολέμηση του φαινομένου. Από τη μία κατέστησε πιο προσιτά τα μη ορυκτά καύσιμα και από την άλλη έθεσε περιορισμούς στους βιομηχανικούς τομείς του χάλυβα και του τσιμέντου που παραδοσιακά επιβαρύνουν την ατμόσφαιρα.
Πέρυσι είχαν ανακοινωθεί μέτρα της τάξεως των 330 δις δολαρίων για την προστασία του περιβάλλοντος, ενώ φέτος (σ.σ.: στις αρχές Απρίλη) λόγω της ανεξέλεγκτης κατάστασης εξαγγέλθηκαν άλλα 165 δις δολάρια στον προϋπολογισμό για τη μείωση της ρύπανσης (δηλαδή συνολικά 495 δις δολάρια). Πέρα από τις εξαγγελίες, όμως, θα μπει λουκέτο σε 300 βιομηχανικές μονάδες μέχρι τα τέλη Απρίλη μόνο από τον δήμο του Πεκίνου.
Στη Σανγκάη, τον περασμένο Φεβρουάριο, η Τροχαία προχώρησε στην απαγόρευση της κυκλοφορίας για το 30% των οχημάτων βάσει των ρύπων που αυτά εκπέμπουν. Μέτρο που στην πράξη αποδείχθηκε αδύνατο καθώς, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις ανεξάρτητων παρατηρητών, η απαγόρευση ίσχυσε μόνο για το 23%. Το εξωφρενικό του πράγματος είναι ότι, ακόμη κι αν οι Αρχές επιτύγχαναν απόλυτα τον στόχο, θα επικρατούσε κομφούζιο στα Μέσα Μαζικής Μεταφοράς που δεν θα ήταν σε θέση να εξυπηρετήσουν τόσους επιβάτες και με μαθηματική ακρίβεια θα «κατέρρεαν». Και μετά, θα έβγαιναν όλοι στους δρόμους.
Τον Δεκέμβριο ξεκίνησαν στις 10 μεγαλύτερες πόλεις της Κίνας αναλυτικές μετρήσεις μικροσωματιδίων ανά κυβικό μέτρο από οργανισμούς και επιστήμονες μη προσκείμενους στην κυβέρνηση. Ένας από αυτούς τους οργανισμούς τον Μάρτιο κατέγραψε 602,5 μικρογραμμάρια ανά κυβικό μέτρο επικίνδυνων σωματιδίων στην ατμόσφαιρα της Σαγκάης – όταν το αποδεκτό ανώτατο όριο από τον Π.Ο.Υ. είναι τα 25 μικρογραμμάρια . Κι όμως, δεν είναι αυτή η χειρότερη μέτρηση στην ιστορία. Αυτή καταγράφηκε τον περασμένο Οκτώβριο στο Harbin. Σε αυτήν την πόλη των 11 εκ. κατοίκων στα βορειοανατολικά η ρύπανση κατά μέσο όρο βρίσκεται 40 φορές πάνω από τα όρια που έχει θέσει το Υπουργείο Περιβάλλοντος της Κίνας. Κάποια στιγμή, μάλιστα, οι δείκτες έδειξαν 1.001 μικρογραμμάρια ανά κυβικό μέτρο. Και όλα τα υπόλοιπα είναι ιστορία.
Με το κιάλι ο ήλιος, ακόμη κι όταν υπάρχει λιακάδα
Ο Π.Ο.Υ. πάντως έχει ήδη χαρακτηρίσει το Πεκίνο ως «οριακά κατάλληλη προς κατοίκηση πόλη εξαιτίας της ανεξέλεγκτης εκβιομηχάνισης της ευρύτερης περιοχής». Αμέσως μετά ήρθε και το «χτύπημα» από την Ακαδημία Επιστημών της Κίνας που κατέταξε το Πεκίνο στην 2η θέση μεταξύ των 40 χειρότερων περιβαλλοντικά πόλεων του κόσμου. Και γιατί να μην το κάνει, άλλωστε; Οι αριθμοί είναι αμείλικτοι. Μόνο πέρυσι οι αρμόδιες Αρχές σήμαναν «κόκκινο συναγερμό» τις 189 ημέρες του χρόνου, σύμφωνα με τη δημοτική υπηρεσία περιβαλλοντικής προστασίας.
Το Υπουργείο Υγείας έχει νοικιάσει διαφημιστικές LED οθόνες, όπου ανά τακτά χρονικά διαστήματα εντός της ημέρας προβάλλονται χρωματισμοί που παράγουν φαινομενικά παρόμοια ακτινοβολία με την ηλιακή
Η κυβέρνηση από τη μεριά της αποφεύγει με κάθε κόστος να σημάνει «κόκκινο συναγερμό», διότι φοβάται πιθανές κοινωνικές αναταραχές. Οπότε, επιμένει στον «πορτοκαλί συναγερμό», που οι πολίτες έχουν κατά κάποιο τρόπο συνηθίσει, όσο τραγικό κι αν ακούγεται αυτό. Παραπλεύρως όλων αυτών, έχει αναπτυχθεί μια βιομηχανία προστασίας των πολιτών. Οι μάσκες ξεπουλάνε, ενώ τα applications με προβλέψεις για τα επίπεδα της περιβαλλοντικής ρύπανσης έχουν σχεδόν αντικαταστήσει τα δελτία καιρού.
Οι πωλήσεις έχουν φθάσει σε τέτοια επίπεδα, που υπάρχει χρόνος και χρήμα για ειδικά σχέδια.
Σύμφωνα με προβλέψεις του Π.Ο.Υ., αυτή η σταθερά επικίνδυνη ρύπανση μπορεί να προκαλέσει περισσότερα, σημαντικότερα και κυρίως πιο μακροχρόνια προβλήματα υγείας στους Κινέζους από αυτά που είχε επιφέρει η επιδημία του ιού SARS το 2003 (σ.σ.: ο τότε απολογισμός είχε φθάσει τα 776 θύματα μόνο στις επαρχίες της νότιας Κίνας).
Έπειτα από όλα αυτά, πάω στοίχημα ότι οι Κινέζοι θα άλλαζαν ευχαρίστως τη ρύπανση των πόλεών τους με τις εβδομαδιαίες χιονοθύελλες των βορειοανατολικών ΗΠΑ. Είναι πλέον ατρόμητοι.