Εθελοντισμός, σαν να έχουμε πάει πενθήμερη!

Τα προγράμματα εθελοντικής εργασίας ήταν διαδεδομένα στο εξωτερικό πολλά χρόνια πριν αρχίσουμε να τα μαθαίνουμε στην Ελλάδα. Η Ελένη Γαζή, σημερινή πρόεδρος του Δ.Σ. της ΈΛΙΞ, συμμετέχοντας σε ένα από αυτά στην Ισπανία, σκέφτηκε πως έπρεπε να δοθεί σε περισσότερους ανθρώπους η δυνατότητα απόκτησης μιας τέτοιας εμπειρίας. Έτσι, το 1987 δημιουργήθηκε η ΈΛΙΞ.

Τρεις κυρίες, η Judith Wunderlich-Αντωνίου, υπεύθυνη γραφείου, η Έλενα Παπαλάμπρου, συντονίστρια προγραμμάτων και η Dubravka Franz-Σπηλιωτοπούλου, υπεύθυνη εθελοντών μάς συστήνουν την οργάνωση που ως σκοπό έχει τη δημιουργία ενεργών πολιτών και εμπειριών ζωής.

«Η ΈΛΙΞ είναι μία μη κυβερνητική οργάνωση που καλλιεργεί τον εθελοντισμό», εξηγεί η Judith Wunderlich-Αντωνίου, «οργανώνει πολλά πράγματα και προσπαθεί να θέσει τον πολίτη σε δράση. Είτε μέσω ενός προγράμματος που οργανώνουμε στην Ελλάδα, είτε συμμετέχοντας σε κάποιο στο εξωτερικό, με σκοπό να βοηθήσει μια κοινωνία. Η ΈΛΙΞ ανήκει σ’ ένα μεγάλο δίκτυο, το Alliance of European Voluntary Service Organizations, με παρόμοιες οργανώσεις».

μπορούμε να προσφέρουμε στον εθελοντή που ενδιαφέρεται να πάει σε μία απομακρυσμένη χώρα, όπως το Μεξικό, η Ιαπωνία, η Ινδία ή η ακόμη στην Αφρική, ένα ασφαλές πλαίσιο, με συγκεκριμένες προδιαγραφές.

Οι συνεργάτες και τα προγράμματα δεν αφορούν, όμως, μόνο την Ευρώπη, δίνοντας έτσι ακόμη μεγαλύτερο εύρος επιλογών στους εθελοντές, αλλά και ένα προστατευμένο πλαίσιο.

«Υπάρχουν κάποιοι συνεργάτες-μέλη που είναι και εκτός Ευρώπης, οι οποίοι, επίσης, συμμετέχουν στο δίκτυο και μέσω αυτού έχουμε μια βάση κοινής ποιότητας των προγραμμάτων και μπορούμε να προσφέρουμε στον εθελοντή που ενδιαφέρεται να πάει σε μία απομακρυσμένη χώρα, όπως το Μεξικό, η Ιαπωνία, η Ινδία ή η ακόμη στην Αφρική, ένα ασφαλές πλαίσιο, με συγκεκριμένες προδιαγραφές. Ξέρουμε ακριβώς πόσο θα διαρκέσει το πρόγραμμα, η στέγαση είναι εξασφαλισμένη, θα είναι εκεί ένας υποστηρικτής-ομαδάρχης που θα βοηθήσει τον εθελοντή, θα τον περιμένει, θα τον ενημερώσει τι δουλειά θα κάνουν, ποιος είναι ο σκοπός και καθοδηγεί ολόκληρη την ομάδα. Η συμμετοχή στο δίκτυο βοηθάει κι εμάς, γιατί μας δίνει καινούργιες τάσεις, πώς αλλάζει ο εθελοντισμός, πώς μπορούμε να εξασφαλίσουμε την ποιότητά μας και ανταλλάσσουμε εθελοντές, ώστε να προσφέρουμε αυτή την ποιότητα».

Η έννοια του εθελοντισμού στη χώρα μας έχει πάρει μια διαφορετική τροπή, ουσιαστικά, προσπαθώντας να καλύψει τα κρατικά κενά και όχι να ενεργοποιήσει τους πολίτες.

«Ο εθελοντισμός έχει διαφορετικές αξίες πλέον στην Ελλάδα» σημειώνει η Judith Wunderlich-Αντωνίου. «Ξεκίνησε να απαντάει σε ανάγκες της κοινωνίας και του κράτους, τις οποίες το τελευταίο δεν μπορεί να αντιμετωπίσει θεσμικά. Οργανώνουμε προγράμματα σε κάποιες περιοχές και με ομάδες εθελοντών προσπαθούμε να βοηθήσουμε στην κάλυψη των αναγκών. Τα κοινωνικά προγράμματα που έχουν ξεκινήσει εδώ και δύο χρόνια αφορούν οικογένειες που είτε μένουν σε υποβαθμισμένες περιοχές, είτε πρόκειται για παιδιά από γονείς που ένας εκ των δύο είναι άνεργος. Προσφέρουμε δωρεάν θερινά πρόγραμμα δημιουργικής απασχόλησης για τα παιδιά. Τους προσφέρει εναλλακτική απασχόληση, δεν χρειάζεται να κάτσουν σπίτι, ούτε οι γονείς φοβούνται ότι είναι καθηλωμένα μπροστά στην τηλεόραση».

Η Έλενα Παπαλάμπρου, υπεύθυνη προγραμμάτων, εξηγεί τις αλλαγές που η οικονομική κατάσταση έχει επιφέρει και στην κοινωνία δημιουργώντας νέες, άλλου είδους, ανάγκες και προγράμματα.

«Στην Ελλάδα, τα τελευταία χρόνια, έχουμε εντοπίσει την ανάγκη για περισσότερα κοινωνικά προγράμματα. Η δράση μας πάντα ήταν σε όλους τους τομείς, είχαμε πολλά περιβαλλοντικά και πολιτιστικά, απλώς, λόγω και της κατάστασης, αποφασίσαμε να στραφούμε σε πιο κοινωνικά προγράμματα. Μέσω αυτών, προσπαθούμε να συμβάλλουμε στην ανάγκη των γονιών που δεν έχουν πού να αφήσουν τα παιδιά τους το καλοκαίρι, όταν κλείνουν τα σχολεία. Οργανώνουμε προγράμματα εθελοντικής εργασίας ενός μήνα, όπου τα παιδιά έρχονται και απασχολούνται δημιουργικά από εθελοντές απ’ όλο τον κόσμο. Έλληνες παιδαγωγοί συντονίζουν τη δράση, αλλά απαρτίζεται και από ξένους εθελοντές που έχουν ενδιαφέρον κι αγάπη για τα παιδιά, καλύπτοντας ταυτόχρονα και την ανάγκη των γονιών. Αντίστοιχα, έχουμε αρχίσει να υποστηρίζουμε ιδρύματα, είτε για παιδιά με αναπηρίες, είτε ορφανοτροφεία, είτε ιδρύματα με παιδιά που οι γονείς δεν έχουν την οικονομική δυνατότητα να τα συντηρούν. Έχουμε, επίσης, τέσσερα προγράμματα, δύο στην Ελευσίνα και δύο στη Θεσσαλονίκη, σε δύο ιδρύματα παιδιών με αναπηρίες».

Υπάρχουν περίπου 2.500 προγράμματα στο εξωτερικό, σε 86 χώρες, τα περισσότερα είναι τα workcamp, τα προγράμματα μικρής διάρκειας, 2-3 εβδομάδων. Υπάρχουν και μεγαλύτερα, από ένα μήνα μέχρι ένα χρόνο.

Τα υπόλοιπα προγράμματα που διεξάγονται σε συνεργασία με άλλες οργανώσεις και εκτός Ελλάδος είναι πολλά. Η Dubravka Franz-Σπηλιωτοπούλου, υπεύθυνη εθελοντών της ΈΛΙΞ, δίνει όλες τις απαραίτητες λεπτομέρειες.

«Υπάρχουν περίπου 2.500 προγράμματα στο εξωτερικό, σε 86 χώρες, τα περισσότερα είναι τα workcamp, τα προγράμματα μικρής διάρκειας, 2-3 εβδομάδων. Υπάρχουν και μεγαλύτερα, από ένα μήνα μέχρι ένα χρόνο. Η πλειοψηφία τους  είναι στην Ευρώπη, αλλά υπάρχουν και πάρα πολλά σε Ασία, Ιαπωνία, Ινδία, Ταϋλάνδη, Αφρική, όπου περισσότερους εθελοντές στέλνουμε στην Κένυα, φέτος πολλούς και στην Τανζανία, Μποτσουάνα, Νότια Αμερική, Αργεντινή, Βολιβία, Μεξικό, όπου κάθε χρόνο στέλνουμε πάρα πολλούς, αλλά και στη Βόρεια Αμερική και στον Καναδά. Οι οργανώσεις με τις οποίες συνεργαζόμαστε κάθε χρόνο κάνουν διαφορετικά προγράμματα. Είναι αντίστοιχα με αυτά που έχουμε στην Ελλάδα, για παιδιά με αναπηρίες, για μικρά παιδιά από φτωχές οικογένειες, περιβαλλοντικά και βέβαια, φεστιβάλ, κάτι που δεν έχουμε εδώ».

Τα προγράμματα για το περιβάλλον, ωστόσο, που είναι ιδιαιτέρως σημαντικά, έχουν πέσει στην ιεράρχηση προτεραιοτήτων λόγω της αύξησης των κοινωνικών θεμάτων που ζητούν άμεση δράση.

«Όσον αφορά τα περιβαλλοντικά», σημειώνει η Judith Wunderlich-Αντωνίου, «καθαρίζουν ακτές ποταμών, δάση από τη χαμηλή βλάστηση, κάνουν πυροφύλαξη, καινούργια σήμανση, ανοίγουν και συντηρούν μονοπάτια, δημιουργούν ή ανακαινίζουν παιδικές χαρές. Επίσης, έχουμε προγράμματα συντήρησης παλιών κτηρίων, ώστε να δοθούν για έναν καινούργιο σκοπό, να τα έχουν ως χώρο της κοινότητας, όπου βοηθούν οι εθελοντές σε μια ολόκληρη ανακαίνιση. Βαψίματα, σκαψίματα, να βάλουν άλλη έξοδο ή καινούργια πράγματα μέσα. Στο Μεξικό, υπάρχουν προγράμματα προστασίας της θαλάσσιας χελώνας, στα οποία οι εθελοντές τις νύχτες κάνουν βάρδιες εκεί που έχουν κάνει φωλιά οι χελώνες, έτσι ώστε να μπορέσουν να βάλουν σήμανση για να τις προστατεύουν. Διεξάγονται όλο το χρόνο, αλλά στην Ευρώπη, τα περισσότερα προγράμματα είναι από τον Ιούνιο έως τον Σεπτέμβριο, επειδή ευνοεί ο καιρός, σ’ αυτό το διάστημα είναι οι διακοπές και οι φοιτητές έχουν ελεύθερο χρόνο, ώστε να συμμετέχουν. Επομένως, η πλειοψηφία των προγραμμάτων διεξάγονται τους καλοκαιρινούς μήνες. Έχουμε κάνει πάρα πολλά περιβαλλοντικά προγράμματα στο παρελθόν, για τη δασοπροστασία και τη φύλαξη».

Ο στόχος της ΈΛΙΞ, ωστόσο, όπως εξηγεί η Έλενα Παπαλάμπρου, δεν είναι μόνο να καλυφθεί μια επιτακτική ανάγκη, αλλά η παγίωση μιας νέας νοοτροπίας.

«Έχουμε στόχο να κάνουμε ένα κοινωφελές έργο, ώστε να δώσουμε κάτι στην κοινωνία, αλλά, στην ουσία, υπάρχει μια διάσταση προσφοράς εμπειρίας σ’ έναν άνθρωπο. Η δουλειά, επομένως, γίνεται το μέσο για να κάνουμε έναν πιο ενεργό, ευαισθητοποιημένο πολίτη, ο οποίος θα μπει στο ίδρυμα, θα σκάψει το μονοπάτι, θα συντηρήσει το αρχαίο θέατρο και θα καταλάβει ότι για να είναι καλύτερη η κοινωνία, πρέπει κι εκείνος να βάλει το λιθαράκι του. Το σύνθημά μας είναι ‘εμπειρία ζωής’, όχι ότι λύνουμε τα προβλήματα της κοινωνίας».

Όλη η εμπειρία είναι σαν να έχουμε πάει πενθήμερη, γιατί είναι η ανάμνηση που μένει, το δέσιμο με τα παιδιά. Νιώθουμε ότι έχουμε πάει δύο εβδομάδες μια εκδρομή με ξένους και περνάμε πράγματι καλά

Αν κάποιος θέλει να γίνει εθελοντής στην ΈΛΙΞ, δεν χρειάζεται παρά να συμπληρώσει την αίτηση που θα βρει στο site και ανάλογα με το είδος των προγραμμάτων που τον ενδιαφέρουν, να επιλέξει από τον κατάλογο αυτά που προτιμά. Η ΈΛΙΞ θα προωθήσει τις αιτήσεις για τα προγράμματα στο εξωτερικό στις κατά τόπους οργανώσεις, ώστε να δουν τη διαθεσιμότητα θέσεων και τέλος, θα ενημερωθεί για όλες τις λεπτομέρειες.

«Από την Ελλάδα,  στέλνουμε κάθε χρόνο περίπου 200 εθελοντές στα workcamps των δύο εβδομάδων» εξηγεί η Judith Wunderlich-Αντωνίου. «Έχουμε εθελοντές που πηγαίνουν δυο μέρες πριν το πρόγραμμα ή μένουν δυο μέρες μετά, για να δουν και την πόλη στην οποία φτάνουν. Κυρίως, όμως, είναι μια εμπειρία ζωής».

Αυτό μπορεί να το επιβεβαιώσει και η Αλεξάνδρα Κοντραφούρη, ομαδάρχισσα τα δύο τελευταία χρόνια στα προγράμματα δημιουργικής απασχόλησης της ΈΛΙΞ.

«Όλη η εμπειρία είναι σαν να έχουμε πάει πενθήμερη, γιατί είναι η ανάμνηση που μένει, το δέσιμο με τα παιδιά. Νιώθουμε ότι έχουμε πάει δύο εβδομάδες μια εκδρομή με ξένους και περνάμε πράγματι καλά».

Αυτό, φυσικά, δεν σημαίνει πως δεν υπάρχουν δυσκολίες που αντιμετωπίζονται. Ευτυχώς, όμως, οι περιπτώσεις είναι μεμονωμένες και ως αντιστάθμισμα, η ικανοποίηση για την επίτευξη του στόχου είναι μεγάλη.

«Έχεις άγχος, την ευθύνη με το φαγητό, τη μετακίνηση, να οργανώσεις τον ελεύθερο χρόνο τους για να δουν και λίγο την Αθήνα, αλλά είναι πάρα πολύ ωραίο, είναι μια γλυκιά κούραση. Συμμετείχα πέρυσι πρώτη φορά στο ίδιο πρόγραμμα, τον Ιούλιο, σε σχολείο στον Πειραιά. Τώρα, φιλοξενηθήκαμε από το Ίδρυμα Χατζηκώνστα και κάναμε δημιουργική απασχόληση σ’ ένα σχολείο στο Μαρούσι. Πέρυσι, είχα και περισσότερους εθελοντές, από Ταϊβάν, Κορέα, Γαλλία, Ισπανία, Τσεχία. Φέτος, είχα εθελοντές από Γερμανία, Εσθονία, Ισπανία, Μεξικό, Ρωσία και Αζερμπαϊτζάν».

Η εθελοντική εργασία συνεχίζει να είναι γυναικεία υπόθεση στη χώρα μας, το 65% των εθελοντών είναι γυναίκες, σε αντιστοιχία με το 35% των ανδρών.

«Το θέμα είναι να κάνουμε ενεργούς πολίτες, όχι ανθρώπους που έρχονται με κάποια πίεση, οι οποίοι, κατά βάθος, δεν το αποζητούν» υπογραμμίζει η Έλενα Παπαλάμπρου. «Πρέπει να ξεκινάει από εσένα, να θέλεις να προσφέρεις εθελοντικά. Δεν θέλουμε εθελοντές με την έννοια της υποχρέωσης. Ο εθελοντισμός είναι κάτι που πρέπει να κάνουν όλοι μια φορά στη ζωή τους. Είναι σαν να τραβούν το χαλί κάτω από τα πόδια σου, γιατί ξεβολεύεσαι, αλλάζεις περιβάλλον και συνήθειες. Όσο πιο δύσκολες είναι οι συνθήκες, τόσο πιο έντονη η εμπειρία. Δημιουργεί τέτοιους δεσμούς μεταξύ των ανθρώπων, αλλά και αναμνήσεις, που δεν θα το μετανιώσεις. Έχει, πράγματι, αντίκτυπο, αρκεί βέβαια να είσαι ανοιχτός και να το ζεις. Πρέπει να σε παθιάζει».

 Περισσότερα για τα προγράμματα της ΈΛΙΞ: http://www.elix.org.gr