Μέρος της σειράς φωτογραφιών από το οδοιπορικό του Caravan Project στα Πομακοχώρια.
Μέρος της σειράς φωτογραφιών από το οδοιπορικό του Caravan Project στα Πομακοχώρια.
Γυρίζουν τη χώρα από τη μια άκρη στην άλλη αναζητώντας τις μικρές ιστορίες των κατοίκων της. Η ομάδα του Caravan Project ξεκίνησε πριν από λίγα χρόνια με ένα αυτοκινούμενο και τον κινηματογραφικό εξοπλισμό της, για να καταγράψει και να μας συστήσει μια σειρά από διαφορετικούς «ήρωες», πρωταγωνιστές στην αφήγηση της καθημερινής προσωπικής τους υπέρβασης. Ο Στρατής Βογιατζής, ένας από τους δημιουργούς του Caravan Project, απάντησε σε μερικές ερωτήσεις λίγο πριν ξαναβρεθεί στο δρόμο μαζί με την υπόλοιπη ομάδα στα πλαίσια ενός προγράμματος πολιτιστικών και εκπαιδευτικών δράσεων που θα παρουσιάσουν σε εφτά πόλεις στην Ελλάδα.
Πότε και με ποιά ερεθίσματα πρωτοεμφανίστηκε στο μυαλό σας η ιδέα του Caravan Project; Έπρεπε να βρούμε ένα δημιουργικό τρόπο να δράσουμε μέσα στο ζοφερό σκηνικό που είχε στηθεί ολόγυρά μας στην Ελλάδα το 2010. Ξαφνικά συνειδητοποιήσαμε αυτό που κατά βάθος γνωρίζαμε χρόνια τώρα: ότι είμαστε οικονομικά και πολιτισμικά χρεοκοπημένοι. Σε μια χώρα που η ύψιστη πολιτιστική της έκφανση ήταν η κουλτούρα των σκυλάδικων και τα πρότυπα ξεπηδούσαν από τα πρωϊνάδικα της τηλεόρασης ασφυκτιούσαμε και έπρεπε με κάποιο τρόπο να αντιδράσουμε. Αισθανθήκαμε ότι αυτό που απαιτείται είναι η ανάδυση νέων ανθρωπολογικών τύπων, όπως θα έλεγε ο Καστοριάδης, που θα μπορούν να εμπνεύσουν, να αφυπνίσουν και άλλους για να αντισταθούν δημιουργικά στον εκφυλισμό των καιρών, να διεκδικήσουν αυτό που τους στέρησαν ή αυτό που δεν είχαν την τύχη να συναντήσουν ακόμα. Σκεφτήκαμε λοιπόν να οργανώσουμε ένα οδοιπορικό στην Ελλάδα για να καταγράψουμε τις ιστορίες καθημερινών ανθρώπων που δεν βολεύονται στα κοστούμια που τους ράβουν, περπατάνε με όρτσα τον καιρό και αγωνίζονται καθημερινά για το δικαίωμα στην αξιοπρέπεια.
Πόσο εύκολο ή δύσκολο ήταν να γίνει το πρώτο βήμα και να βρεθείτε από την ιδέα στην πράξη; Το καραβάνι αυτό ήταν μια φυσική συνέχεια του τρόπου που ζούσαμε τις ζωές μας: να ταξιδεύουμε και να αναζητούμε, να συνδεόμαστε με όμορφους ανθρώπους και – με τον έναν ή τον άλλο τρόπο – να συλλέγουμε τις ιστορίες τους. Έτσι ζούσαμε και πριν, απλά δεν είχαμε βρει την κατάλληλη ονομασία. Δεν θυμάμαι αν ήταν εύκολο ή δύσκολο στην αρχή. Η πράξη είναι η αδελφή του ονείρου, έλεγε ο Μπρετόν. Όσο κανείς παραμένει πιστός στο δρόμο που έχει χαράξει, σε ένα όνειρο που τον μεθάει, τότε όλες οι δυνάμεις αναπάντεχα ομογνωμούν μαζί του. Ο δρόμος αυτός δεν εξασφαλίζει βέβαια στον ταξιδευτή επιτυχία, ούτε του εξαγοράζει μια θέση στον ήλιο, μάλλον σε μπελάδες τον βάζει…Ξεκινήσαμε με το σκεπτικό ότι ένα πιάτο φαΐ και κάπου να κοιμηθούμε θα το βρίσκουμε πάντα. Με τη βοήθεια φίλων και γνωστών στην αρχή μπορούσαμε να ταξιδεύουμε, να κινηματογραφούμε, να φωτογραφίζουμε και να συλλέγουμε αφηγήσεις για ενάμιση χρόνο. Μετά ήρθε η οικονομική ενίσχυση από το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος, που μας έδωσε τη δυνατότητα να συνεχίσουμε και να εξελίξουμε τη δράση μας.
Μέρος της σειράς φωτογραφιών από το οδοιπορικό του Caravan Project στην Ευρυτανία.
Πώς έχετε εξελιχθεί μέσα στην τελευταία τετραετία; Μεγαλώσαμε και μικρύναμε, συναντηθήκαμε και χαθήκαμε, αλλάξαμε και παραμείναμε ίδιοι, αλλά παρ’ όλα αυτά συνεχίζουμε να κάνουμε τα ίδια λάθη που μας φέρνουν μπροστά σε κάποιες σχετικές αλήθειες οι οποίες μας ξαναγυρνάνε με τη σειρά τους πίσω στα ίδια λάθη.
Είστε μια πολυσυλλεκτική ομάδα, ποιο είναι το background των ανθρώπων πίσω από το Caravan Project; Το βιογραφικό είναι το αποδεικτικό έγγραφο που μας προσάπτει μια επικίνδυνη εκπαίδευση που συνοψίζει τον άνθρωπο στα προσόντα του. Ας πούμε ότι είναι άνθρωποι που αντιλήφθηκαν από νωρίς πως ο κόσμος είναι ένα μεγάλο θέατρο του παραλόγου, όπου εναλλάσσονται σκηνές ομορφιάς και πόνου, ανείπωτης χαράς και βαθιάς θλίψης. Οι ίδιοι τρύπωσαν στον εξώστη στα κρυφά από μικροί και από τότε παρακολουθούν ανελλιπώς την παράσταση που εκτυλίσσεται μπροστά τους.
Τι είναι αυτό που σας ελκύει στις προσωπικές ιστορίες καθημερινών ανθρώπων; Μια ανόθευτη και αμήχανη ποιητικότητα που δε δικαιολογεί την παρουσία της με φτιασίδια, αλλά απλώνει με σεμνότητα τα ασπρόρουχά της στον ήλιο. Έπειτα είναι η ψηλάφηση εκείνου του ιστού που ενώνει με αδιόρατα νήματα τις ζωές όλων των ανθρώπων. Στην ιστορία του άλλου καθρεφτίζεται η δική μας ιστορία, μέσα από ανομολόγητους φόβους, μέσα από ταξίδια που δεν έγιναν ακόμα. Tέλος, είναι η εκπαιδευτική τους διάσταση. Η γνώση όπως προωθείται από την επίσημη εκπαίδευση στις μέρες μας, απομακρύνθηκε από την εμπειρία και απέκτησε εργαλειακό χαρακτήρα. Oι ιστορίες που μεταφέρουμε, επαναφέρουν στο προσκήνιο τη βιωματική γνώση καθημερινών ανθρώπων ως ανεξάντλητη πηγή μάθησης και έμπνευσης, οξύνουν την ενσυναίσθηση ωθώντας τους ανθρώπους κοντά στη ζωή και στις δυνάμεις που τη διαμορφώνουν.
Ο «Τυφλός Ψαράς» είναι το πρώτο ντοκιμαντέρ του Caravan Project. O ψαράς
Γιάννης Κουκούμιαλος, όντας τυφλός και χωρίς χέρι, ψαρεύει στη θάλασσα τα τελευταία 70 χρόνια της ζωής του.
Γιατί πιστεύετε ότι πρέπει αυτές οι ιστορίες να επικοινωνούνται; Για να έχουμε την ανάμνηση ενός κόσμου που δε χώρεσε σε κανένα καλούπι, που κανένα lifestyle δεν καπέλωσε τον παράδοξο χαρακτήρα του, καμία οθόνη δεν μπόρεσε να χωρέσει τη ζωτικότητά του. Γιατί οι ιστορίες παλιότερα ήταν ένα μέσο μεταβίβασης της συλλογικής μας ταυτότητας, της σοφίας και της εμπειρίας των ανθρώπων, ώστε η επόμενη γενιά να χτίσει πάνω σε αυτές τις αξίες της και να πορευθεί στη ζωή. Γιατί ενώνουν τις ψυχές μας στη βάση των πραγματικών μας αισθημάτων, διακηρύσσοντας ότι όλοι είμαστε άνθρωποι και έχουμε κοινή μοίρα. Γιατί είναι το μαγικό χαρτάκι που μας επιτρέπει να τρυπώσουμε στον κόσμου του άλλου και να αισθανθούμε τους φόβους του και τις λαχτάρες του, ενδυναμώνοντας τους συνεκτικούς δεσμούς μεταξύ μας. Γιατί κάποτε ήμασταν παιδιά και μας λέγαν ιστορίες για να γνωρίσουμε τον κόσμο. Γιατί ίσως δεν μας έχουν μείνει και πολλά για να αναγνωρίζουμε τον εαυτό μας.
Υπάρχουν περιπτώσεις όπου οι ιστορίες που κινηματογραφείτε αγγίζουν θέματα ευαίσθητα ή αμφιλεγόμενα, όπως η περίπτωση του Γιώργη Καλύβα στο δάσος των Σκουριών, στο ντοκιμαντέρ ”Σκούρος Χρυσός”. Τί στάση κρατάτε σε τέτοιες περιπτώσεις; Πρόθεση του Caravan Project,είναι να αναδείξει τη ζωή, όχι να μιλήσει για αυτήν, ούτε να ερμηνεύσει τις ποικίλες αποχρώσεις της και σίγουρα δεν επιδιώκει να περάσει κάποιου είδους καταγγελτικό ή πολιτικό μήνυμα. Επιτρέπει μονάχα στην ποίηση να διαμορφώνει τον ασταθή χαρακτήρα του. Η δράση του είναι πολιτική χωρίς να υπηρετεί την πολιτική, είναι κοινωνική χωρίς να διακηρύττει, είναι εκπαιδευτική χωρίς να κατηχεί με αλήθειες. Στις Σκουριές αφηγηθήκαμε την ιστορία ενός ιερού δάσους που κινδυνεύει να αφανιστεί εξαιτίας του ορυκτού πλούτου που κρύβεται στο υπέδαφος του. Αφηγηθήκαμε την ιστορία του τελευταίου κατοίκου αυτού του δάσους που δίνει μια άνιση μάχη απέναντι σε μια πολυεθνική, για να προστατέψει το δάσος, για να κρατηθεί στην πατρογονική του γη. Σε αυτόν τον πράο αγρότη έλαχε ένα χρέος που δεν επεδίωξε, αλλά ούτε το αρνήθηκε όταν έφτασε εκείνη η ώρα: να υπερασπιστεί αυτό το παρθένο τόπο, να φροντίζει καθημερινά, να εισακούει την αγωνία του και να κομίζει στον έξω κόσμο την κραυγή του για βοήθεια.
Στο ντοκιμαντέρ «Κοινωνικό Ωδείο – Νotes» αποτυπώνεται η δράση μίας συλλογικότητας από επαγγελματίες μουσικούς, που εδώ και τρία χρόνια προσφέρει αφιλοκερδώς μαθήματα μουσικής, στην Αθήνα.
Ποια είναι τα επόμενα βήματα του Caravan Project; Με το αυτοκινούμενο όχημα μας και δύο μογγολικές κυκλικές σκηνές yurt θα συνεχίσουμε το οδοιπορικό μας στην Ελλάδα, που θα εμπλουτιστεί από μια σειρά πολιτιστικών και εκπαιδευτικών δράσεων. Τα yurt του Caravan Project θα σταθμεύσουν σε 7 ελληνικές πόλεις, όπου θα παραμένουν για ένα μήνα, ξεκινώντας από τη Μυτιλήνη τον Οκτώβριο. Μια πολυμεσική έκθεση θα στηθεί στη μεγάλη γιούρτα με κομβικό άξονα τις ανθρώπινες ιστορίες, αλλά και την εμπειρία του οδοιπορικού μας, που ελπίζουμε να φέρει τον επισκέπτη σε επαφή με το δικό του προσωπικό οδοιπορικό. Στη μικρή γιούρτα θα λειτουργήσει ένα «εργαστήριο ιστοριών» όπου άνθρωποι από τις ντόπιες κοινωνίες θα προσκαλούνται να καταγράψουν τις ιστορίες που τους αφορούν και να τις μοιραστούν στη διαδικτυακή πλατφόρμα ιστοριών που ετοιμάζουμε. Τα πρωινά μας θα είναι αφιερωμένα σε μαθητές σχολείων, καθώς θα τρέξουμε ένα εκπαιδευτικό πρόγραμμα για τη σημασία της ανθρώπινης ιστόρησης. Τέλος, μέσα από ένα ανοιχτό κάλεσμα στις ντόπιες κοινωνίες για επιμέρους δημιουργικές δράσεις, ευελπιστούμε να συνεργαστούμε, να συνδημιουργήσουμε και να μοιραστούμε ιστορίες. Όλες αυτές οι δράσεις θα παρέχονται αφιλοκερδώς με το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος να παραμένει αποκλειστικός δωρητής της δράσης μας.
Σας έχει τύχει να απογοητευτείτε από μια ιστορία; Όχι, ποτέ. Μας έχει τύχει να απογοητευτούμε με τους εαυτούς μας γιατί δεν καταγράψαμε κάποιες ιστορίες όπως τους αξίζουν.
Το κανάλι του Caravan Project στο YouTube εδώ και στο Vimeo εδώ
facebook.com/caravanproject.org
Μέρος της σειράς φωτογραφιών από το οδοιπορικό του Caravan Project στη Χίο.
Μέρος της σειράς φωτογραφιών από το οδοιπορικό του Caravan Project στο Αιγαίο.