Ήδη από τις τελευταίες μέρες του Μαΐου, το θερμόμετρο στην Αθήνα ξεπερνούσε τους 32°C. Η υπερθέρμανση του πλανήτη ως απόρροια της κλιματικής κρίσης οδηγεί στην εκδήλωση όλο και περισσότερων καυσώνων κατά τους καλοκαιρινούς μήνες στην Ελλάδα. Χωρίς να έχουμε φτάσει ακόμη στα μέσα του Ιούνη, η θερμοκρασία στην πρωτεύουσα έχει ξεπεράσει τους 38°C – το όριο δηλαδή του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας και του Διεθνούς Οργανισμού Εργασίας για τη θερμοκρασία στο σώμα μας κατά την εργασία. Από τους 38°C και άνω, οι σωματικές και γνωστικές λειτουργίες του ανθρώπου εξασθενούν σημαντικά και αυξάνεται επικίνδυνα το ρίσκο για θερμικές κακώσεις, ενώ από τους 40,6°C ελλοχεύει σοβαρός κίνδυνος θανάτου. Μάλιστα, στην Ελλάδα, οι ασθένειες και τα ατυχήματα που προκαλούνται από τη «θερμική καταπόνηση» στην εργασία φτάνουν κάθε χρόνο τα 1500, χωρίς να υπολογίζονται οι επαγγελματικές ασθένειες από την πολύχρονη έκθεση στη ζέστη.
Παρ’ όλα αυτά, για τους εργαζόμενους στο delivery αλλά και σε άλλες υπαίθριες εργασίες (δημόσια έργα, εργάτες γης, οικοδόμοι, εργαζόμενοι στον τουρισμό κ.ά.), η χώρα μας παραμένει χωρίς προστατευτική νομοθεσία από τις ακραίες καιρικές συνθήκες, σε αντίθεση με άλλες χώρες του ευρωπαϊκού νότου, όπως η Ιταλία, η Ισπανία και η Κύπρος που έχουν θεσπίσει σχετικούς νόμους. Συγκεκριμένα για τους διανομείς, πέραν της έλλειψης ισχυρού νομοθετικού πλαισίου, οι online εταιρείες delivery δεν τους παρέχουν σταθερούς χώρους σύντομης στάθμευσης σε περίπτωση που αισθανθούν δυσφορία λόγω ακραίων καιρικών συνθηκών, ούτε δωρεάν νερό – ένα δικαίωμα το οποίο κατέκτησαν οι εργαζόμενοι στο delivery στην Παραγουάη, μετά από αδιάκοπους αγώνες και τη συμβολή ενός πειράματος.
Όπως ισχυρίζεται η efood, παρέχει εκπαίδευση για τις περιπτώσεις έκτακτων καιρικών συνθηκών ενώ διαθέτει κουμπί έκτακτης ανάγκης σε περίπτωση κινδύνου ή αδιαθεσίας. Επίσης, δίνει στους διανομείς «την απόλυτη ελευθερία» να σταματήσουν την εργασία τους όταν νιώθουν αδιαθεσία ή ανησυχία για τις συνθήκες εργασίας, ενώ διευρύνουν τα διαλείμματα και αυξάνουν τη συχνότητά τους σε περιπτώσεις αδιαθεσίας (για συγκεκριμένο χρονικό όριο), χωρίς αυτό να επηρεάζει τον μισθό τους. Από την πλευρά τους, διανομείς στην Ελλάδα δεν μένουν ικανοποιημένοι από το ενδιαφέρον των εταιρειών για την υγεία τους, και απαιτούν να κλείνει αυτομάτως το delivery στις online πλατφόρμες όταν η θερμοκρασία πέφτει κάτω από τους 5°C ή ανεβαίνει πάνω από τους 38°C (στον περσινό καύσωνα «Κλέων», το efood έκλεισε για δύο μέρες), καθώς και πρόσβαση σε δωρεάν κρύο νερό.
Ιδιαίτερα θετική εξέλιξη, αποτελεί η προ ολίγων ημερών εγκύκλιος του υπ. Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης (υπ’ αριθμ. 34666/03.06.2024), «Πρόληψη της θερμικής καταπόνησης των εργαζομένων», η οποία συγκεκριμένα για τις ημέρες του καύσωνα, Τρίτη 11/6, Τετάρτη 12/6 και Πέμπτη 13/6, απευθύνει μεταξύ άλλων αυστηρή σύσταση στους εργοδότες να προβούν σε μείωση απασχόλησης ή/και παύση εργασιών κατά τις ώρες θερμοκρασιακής αιχμής (12.00 – 17.00), όταν η θερμοκρασία είναι ίση ή ανώτερη των 40°C, ενώ σε περίπτωση μη τήρησης των υποχρεώσεων της διάταξης, αναφέρεται πως θα επιβληθεί στην επιχείρηση, από την Επιθεώρηση Εργασίας, χρηματικό πρόστιμο 2.000 ευρώ ανά εργαζόμενο. Ειδικά για εργασίες σε ναυπηγοεπισκευαστική ζώνη, η υποχρέωση ισχύει όταν η θερμοκρασία υπερβαίνει τους 38°C.
Φωτογραφία: Menelaos Myrillas / SOOC
Το ανεξάρτητο μέσο ενημέρωσης El Surti της Παραγουάης έχει αφιερώσει σημαντικό μέρος της κάλυψής του τα τελευταία χρόνια στην κλιματική κρίση. Ανάμεσα στα πεπραγμένα του, βρέθηκε τον περασμένο Νοέμβρη μια έρευνα σχετικά με τις επιπτώσεις της αύξησης της θερμοκρασίας στους εργαζόμενους, της οποίας ηγήθηκε η δημοσιογράφος Jazmín Acuña. Για την υλοποίηση της μελέτης, η ομάδα του El Surti ήρθε σε επαφή με τον Έλληνα επιστήμονα Ανδρέα Φλουρή, ο οποίος είναι παγκόσμιος ηγέτης στις μελέτες σχετικά με το πώς η κλιματική κρίση επηρεάζει την υγεία των εργατών και των ευάλωτων ομάδων, και μπόρεσε να πραγματοποιήσει το επιστημονικό πείραμα με γνώμονα τη μεθοδολογία του. Επίσης, μεταξύ άλλων, ο ίδιος είναι καθηγητής Φυσιολογίας στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, ενώ συμβουλεύει κυβερνήσεις και διεθνείς οργανισμούς, όπως τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας και τον Διεθνή Οργανισμό Εργασίας, σχετικά με τις επιπτώσεις της ζέστης στην υγεία και την οικονομία.
Το 2022, η Παραγουάη βίωσε ένα ασυνήθιστο κύμα καύσωνα με θερμοκρασίες άνω των 41,5°C υπό σκιά. Όπως εξηγείται στην έκθεση, τα τελευταία 40 χρόνια, ο μέσος όρος του καύσωνα στην Παραγουάη αυξήθηκε τρεις φορές και υπάρχουν στοιχεία που συνδέουν την αύξηση αυτή με την κλιματική κρίση. Η έκθεση με τίτλο “Η εργασία σε κίνδυνο κάτω από τη ζέστη που δεν είναι φυσιολογική”, βασίστηκε σε ένα πείραμα με πέντε εθελοντές διανομείς στην ευρύτερη περιοχή της Ασουνσιόν, στην Παραγουάη, με στόχο να καταγράψει τους κινδύνους που αντιμετωπίζουν εξαιτίας των ιδιαίτερα υψηλών θερμοκρασιών. Διεξήχθη για επτά ημέρες κατά τους μήνες Φεβρουάριο και Μάρτιο του 2023, δύο μήνες μετά τον καύσωνα του Δεκεμβρίου στη χώρα. Τοποθετήθηκαν μόνιτορ στο σώμα του καθενός για να καταγραφεί αν η θερμοκρασία του σώματός τους αυξήθηκε κατά τη διάρκεια των δρομολογίων τους.
Τα μόνιτορ που είχαν τοποθετηθεί στα σώματα των εργαζομένων, έδειξαν ότι η θερμοκρασία του σώματός τους αυξήθηκε σε όλες τις περιπτώσεις κατά διαστήματα.
Η μελέτη δημοσιεύθηκε μετά από οκτώ μήνες έρευνας και, παράλληλα με τις διεκδικήσεις των διανομέων, είχε ως αποτέλεσμα μια μεγάλη online εταιρεία delivery να συνάψει συμφωνία με βενζινάδικα προκειμένου να λειτουργούν ως σταθμοί για ενυδάτωση και σκίαση. Όπως ανέφερε ο Ανδρέας Φλουρής σχετικά με την έρευνα, «Η συνεργασία με την Jazmín Acuña ήταν μια υπέροχη εμπειρία! Καταφέραμε να σχεδιάσουμε μια στιβαρή έρευνα για το θέμα της θερμικής καταπόνησης των εργαζομένων. Οι δημοσιογράφοι έχουν πολύ καλή αίσθηση του τι είναι σημαντικό να αντιμετωπιστεί και τι όχι, καθώς βρίσκονται σε μεγάλη επαφή με την κοινωνία».
Η διαδικασία
Κατά τις ημέρες μέτρησης, ελήφθησαν και άλλα δεδομένα, όπως ο καρδιακός ρυθμός των διανομέων και οι καιρικές συνθήκες. Η ομάδα κατέγραψε όλες αυτές τις πληροφορίες σε μια βάση δεδομένων που δημιουργήθηκε στο Airtable για μετέπειτα ανάλυση. «Τα μόνιτορ που είχαν τοποθετηθεί στα σώματα των εργαζομένων έδειξαν ότι η θερμοκρασία του σώματός τους αυξήθηκε σε όλες τις περιπτώσεις κατά διαστήματα, και μία γυναίκα οδηγός άγγιξε θερμοκρασία που θεωρείται ήπια υπερθερμία, από τη στιγμή που η θερμοκρασία αυξάνεται με τέτοιο τρόπο ώστε το σώμα να χάνει την ικανότητα θερμορύθμισης», δήλωσε η Jazmín Acuña σχετικά με τα αποτελέσματα της έρευνας.
Οι μελετητές διαπίστωσαν ότι οι διανομείς εκτίθενται σε υψηλό και ακραίο κίνδυνο για την υγεία λόγω της ζέστης.
Η επεξεργασία των δεδομένων για τη συγκεκριμένη έρευνα, δεν περιορίστηκε σε μετρήσεις στους εργαζόμενους στο delivery. Η ομάδα που την εκπόνησε εργάστηκε επίσης με δεδομένα από τη Μετεωρολογική Υπηρεσία της Παραγουάης, για να υπολογίσει τον δείκτη Wet-Bulb Globe Temperature, μία τιμή που αξιολογεί τον κίνδυνο για την υγεία όταν ο άνθρωπος εκτίθεται στη ζέστη.
Ακολούθως, έλαβαν δεδομένα για τη θερμοκρασία, την ποσότητα υγρασίας στον αέρα, την ταχύτητα του ανέμου και την ακτινοβολία, κατά τις ημέρες που παρακολουθούσαν τα δρομολόγια των διανομέων. Χάρη σε ένα υπολογιστικό σύστημα του Heat-Health Organization, οι μελετητές διαπίστωσαν ότι οι διανομείς εκτίθενται σε υψηλό και ακραίο κίνδυνο για την υγεία λόγω της ζέστης. Για παράδειγμα, την ημέρα που η διανομέας υπέστη ήπια υπερθερμία, είχε εκτεθεί σε αυτούς τους δείκτες κινδύνου. Όπως είπε ο Δρ. Φλουρής, με αυτά τα επίπεδα ακτινοβολίας και τις υψηλές θερμοκρασίες, «οι ντελιβεράδες αισθάνονταν σαν να τους έχουν ένα πιστολάκι μαλλιών απέναντι στο πρόσωπό τους για ώρες».
Σύμφωνα με τον ίδιο, «Το ζήτημα της θερμικής καταπόνησης στον χώρο εργασίας είναι εξαιρετικά σημαντικό. Εκατομμύρια άνθρωποι σε όλο τον κόσμο εκτίθενται κάθε χρόνο στο θερμικό στρες στην εργασία τους, με πολλούς από αυτούς να αντιμετωπίζουν διαταραχές που σχετίζονται με τη θερμότητα. Είναι πολύ ενθαρρυντικό να βλέπουμε ότι τα ΜΜΕ έχουν αρχίσει να δίνουν προσοχή σε αυτό το θέμα, αλλά πρέπει πραγματικά να κάνουμε πολύ περισσότερα για να προστατεύσουμε τους εργαζόμενους».
Το υπουργείο Εργασίας της Παραγουάης δημοσίευσε συστάσεις που απευθύνονται σε εργοδότες και εργαζόμενους ενόψει των ημερών ακραίας ζέστης.
Η πρωτότυπη και εξαιρετικά σημαντική αυτή έκθεση, χαιρετίστηκε θερμά από το κοινό της Παραγουάης. Οι δημοσιογράφοι παρουσίασαν τα ευρήματα της έρευνας σε εκπροσώπους των υπουργείων Εργασίας και Υγείας, σε διανομείς, σε δύο νομοθέτες, καθώς και σε αναγνώστες τους, όπως γιατρούς και πολεοδόμους. Αυτό έγινε προκειμένου να καταστεί δυνατή η ανταλλαγή προβληματισμών, καθώς και να ενθαρρυνθεί η ανάληψη δράσης. «Λάβαμε σχόλια από εργαζόμενους σε διάφορους τομείς σχετικά με το πώς η ζέστη τους επηρεάζει στην εργασία τους και μέσα ενημέρωσης άρχισαν να μιλούν για το θερμικό στρες», δήλωσε η Acuña. «Και για πρώτη φορά, το υπουργείο Εργασίας δημοσίευσε συστάσεις που απευθύνονται σε εργοδότες και εργαζόμενους ενόψει των ημερών ακραίας ζέστης».
Αν λάβει κανείς υπόψη πως ο δείκτης Wet-Bulb Globe Temperature, που καταγράφηκε στην έρευνα, ήταν αρκετές φορές πιο χαμηλά από τις τιμές που καταγράφονται στην Αθήνα τους καλοκαιρινούς μήνες, η συγκεκριμένη έρευνα αντικατοπτρίζει σε σημαντικό βαθμό τις συνθήκες με τις οποίες έρχονται αντιμέτωποι οι εργαζόμενοι στο delivery στην Ελλάδα, ανοίγοντας τον δρόμο για την ευαισθητοποίηση γύρω από το ζήτημα της θερμικής καταπόνησης στους εργαζόμενους.