Ξεκίνησε ως το «έξυπνο» μέσο κοινωνικής δικτύωσης, ίσως γιατί η συνθήκη του να διατυπώσεις με 140 χαρακτήρες ακριβώς αυτό που θέλεις να πεις (ό, τι κι αν είναι αυτό, από μια πολιτική άποψη ως ένα επιτυχημένο αστείο) απαιτεί μια ικανότητα συμπύκνωσης που δε διαθέτουν όλοι. Αυτό του έδωσε έναν ελιτίστικο χαρακτήρα, αρχικά στο Twitter «έκαναν καριέρα» όσοι μπορούσαν να σχολιάσουν επί παντός επιστητού με τον πιο πνευματώδη, κοφτερό και χιουμοριστικό τρόπο (και δεν έβαζαν τραγουδάκια ή φωτογραφίες για να μαζέψουν ετερόφωτα likes όπως στο Facebook). Αλλά και όσοι, δημοσιογράφοι ή πολίτες, σε μια πιο χρηστική λειτουργία του, μπορούσαν να ενημερώσουν με άμεσο και σύντομο τρόπο για πράγματα που συνέβαιναν εκείνη την στιγμή κι έμπαιναν κάτω από το hashtag #HappeningNow. Μην ξεχνάμε ότι το Twitter μας έδωσε τα hashtags, αυτό το εργαλείο μερικής τακτοποίησης του διαδικτυακού χάους. Το Twitter έθεσε την ατζέντα, αυτό καθιέρωσε την έννοια του trending topic που περιέγραφε τι συζητάνε μικρές ή μεγάλες κοινότητες σε όλον τον πλανήτη, καθορίζοντας ποια θέματα γίνονται viral.
Όμως κάποια στιγμή (3-4 χρόνια πριν;) το εξυπνότερο των social media, έγινε εξυπνακίστικο. Μοιραία; Ίσως. Τον τελευταίο χρόνο, πάντως, ένα από τα πιο συνηθισμένα ρεπορτάζ στα μέσα όλων των ειδών και σε όλον τον κόσμο είναι εκείνο που προσπαθεί να εξηγήσει τον «αργό θάνατο του Twitter». Σύμφωνα με έρευνα του similarweb.com, που δημοσιεύθηκε το καλοκαίρι που μας πέρασε, η χρήση του παγκοσμίως μειώθηκε, μέσα σε ένα χρόνο, κατά 23,4% ενώ για το Facebook το αντίστοιχο ποσοστό πτώσης ήταν μόλις 8%.
Το ίδιο συνέβη και στη χώρα μας. Στο ελληνικό Twitter συνυπάρχουν η Φαίη Σκορδά που έχει 623k followers και σύμφωνα με το trending.gr βρίσκεται στην τρίτη θέση των Ελλήνων top users μέχρι τον πρωθυπουργό Αλέξη Τσίπρα (19η θέση, ακριβώς πίσω από την Μαίρη Συνατσάκη), ο οποίος μάλιστα κάνει και ποδοσφαιρικά/πολιτικά αστειάκια με τον Κυριάκο Μητσοτάκη, αρχηγό της αξιωματικής αντιπολίτευσης σε μια από τις ελάχιστες καλές στιγμές του μέσου τελευταία…
Δίπλα τους στήνεται μια αρένα για trolls διαφόρων αποχρώσεων που μονομαχούν μέχρι τελικής πτώσεως. Και στην άλλη πλευρά, μπορεί το Twiiter ποτέ στην πραγματικότητα να μην υπήρξε ελκυστικό για τους influencers νέας κοπής (εδώ το Instagram είναι ασυναγώνιστο), αλλά για λίγο έγινε το καινούριο κοσκινάκι των “social media experts” που έβαλαν μέσα τους celebrities και διερεύνησαν τις πιθανότητες εμπορικής προβολής.
Τι συνέβη λοιπόν; Μήπως είναι η επανάληψη και η ανία που πλέον κυριαρχούν; Απευθυνθήκαμε σε μερικά accounts που έγιναν διάσημα στις πρώτες καλές μέρες και ζητήσαμε τη γνώμη τους…
Πώς λοιπόν κάποιος ξεκινάει να χρησιμοποιεί το twitter; O @beatBukowski (29,9k followers) δε θυμάται κάποιον συγκεκριμένο λόγο «Από περιέργεια μάλλον και κόλλησα. Είδα πολλούς έξυπνους ανθρώπους μαζεμένους σε έναν πολύ μικρό χώρο, να γράφουν τις πραγματικές απόψεις τους, και όχι τις στρογγυλεμένες που σε ανάγκαζε τότε το Facebook και είπα: “Εδώ είμαστε. Εδώ θα περνάμε καλά”». Το @ypopto_mousi (17,4k followers) είναι πιο συγκεκριμένο: «Eίχα πάντα μεγάλη εκτίμηση στην ψηφιακή επικοινωνία την οποία θεωρώ προέκταση της φυσικής και όχι υποκατάστασή της», ενώ ο @The_Stranger_gr (18,6k followers) παραδέχεται ότι αρχικά «το σνόμπαρα, γιατί το έβλεπα σαν ένα αντίγραφο του Facebook με ασφυκτικό περιορισμό χαρακτήρων, όμως τελικά είπα να το δοκιμάσω, γιατί ήταν της μόδας κι εγώ είναι να μη δω μόδα, πέφτω με τα μούτρα». Κι αυτή η αναφορά στο facebook ως πρω(το)τύπου έχει ενδιαφέρον, θα δούμε παρακάτω γιατί.
Ειδικά το δημοψήφισμα και η κωλοτούμπα του Σύριζα αποτελείωσε ότι ψύχραιμο διάλογο μπορούσες να κάνεις εκεί μέσα – @beatBukowski
Ο @platitudinous (28,5k followers) με αυτοσαρκασμό θυμάται ότι «o λόγος που ξεκίνησα ήταν για να ενημερώνομαι για τα γεγονότα στο Σύνταγμα την εποχή των Αγανακτισμένων και για να με προσλάβουν κάποια στιγμή σε κάποια κυβέρνηση, να κάνω περιουσία, να ταξιδεύω με λίαρ τζετ και τέτοια» (και ναι, αυτό θα μπορούσε να θεωρηθεί ως απάντηση στον Θανάση Χειμωνά που στο liberal.gr ουσιαστικά τον κατηγόρησε ότι δουλεύει ως twitteras για λογαριασμό της κυβέρνησης). Ναι, όπως είπαμε και πριν, στο Twitter έχουμε άπειρες τέτοιες διαμάχες. Και φαίνεται ότι έχουν κουράσει κι άλλους χρήστες, ο @beatBukowski θεωρεί ότι ένας από τους λόγους που έχει ξεπέσει το μέσο είναι ότι «τα τρολ και τα κομματόσκυλα του ΣΥΡΙΖΑ και της ΝΔ, αλλά και οι πιο “αγνοί” υποστηρικτές, έχουν γίνει ανυπόφοροι. Οι κόντρες μεταξύ τους έχουν περάσει σε προσωπικό επίπεδο. Μπορεί να σε βρίσουν για τον πιο άκυρο λόγο. Είναι σιχαμένοι πραγματικά, γι’ αυτό και έχουν μείνει 10 νοματαίοι να βρίζονται μεταξύ τους. Ειδικά το δημοψήφισμα και η κωλοτούμπα του Σύριζα αποτελείωσε ότι ψύχραιμο διάλογο μπορούσες να κάνει εκεί μέσα». Ο @The_Stranger_gr, σε παρόμοια λογική, λέει ότι «έχει χαλάσει από τότε που το ανακάλυψαν τα δελτία ειδήσεων (για να πιάσουν τον “παλμό της κοινωνίας”, λέμε τώρα), από τότε που το ανακάλυψαν τα κόμματα (για να “φυτέψουν” κομματόσκυλα), από τότε που το ανακάλυψαν όλοι. Θα έλεγα ότι το Twitter είναι σαν μία κρυφή παραλία που κάποτε πήγαινες και απολάμβανες το μπάνιο, και τώρα δεν έχεις πού να απλώσεις την πετσέτα σου. Όμως το πρόβλημα δεν είναι η ποσότητα, αλλά η ποιότητα».
Το @ypopto_mousi πιο ψύχραιμα σκέφτεται «Δεν νιώθω οτι το Ελληνικό twitter έχει βαλτώσει. Ο ψηφιακός κόσμος όντας προέκταση του φυσικού είναι λογικό να επηρεάζεται από την όποια κατάσταση επικρατεί τη κάθε δεδομένη στιγμή στην κοινωνία. Στην Ελλάδα με την πολωμένη πολιτική κατάσταση των τελευταίων 7-8 ετών, δεν είναι παράξενο που ομάδες πολιτών και κοινότητές τους δημιουργούνται, διαλύονται, δρουν, αντιδρούν, βρίσκουν ή χάνουν κοινά σημεία. Όλα αυτά αντικατοπτρίζονται και στα κοινωνικά δίκτυα, ειδικά στο πιο πολιτικοποιημένο, κι ευαίσθητο στον γραπτό λόγο, Twitter, όπου οι χρήστες εκθέτουν ιδεολογίες, διαφωνίες, αναλύουν δεδομένα κι εκφράζουν την αντίληψή τους για τον κόσμο. Στην Ελλάδα επικρατεί μια ασταθής πολιτική κατάσταση με ένα πολύ χαμηλό επίπεδο πολιτικού λόγου και ακόμα πιο χαμηλό επίπεδο πολιτικής πράξης. Θα ήταν παράξενο όλα αυτά να μην αποτυπώνονται στο μέσο και όχι το αντίθετο. Αυτή ακριβώς η αποτύπωση είναι που κάνει κάποιους να αισθάνονται ότι “το μέσο έχει βαλτώσει”».
Θα έλεγα ότι το Twitter είναι σαν μία κρυφή παραλία που κάποτε πήγαινες και απολάμβανες το μπάνιο, και τώρα δεν έχεις πού να απλώσεις την πετσέτα σου – @The_Stranger_gr
Συμφωνεί κι ο @kanekos69 (58k followers). «Nαι, έχει βαλτώσει. Η απάθεια και η παραίτηση της ελληνικής κοινωνίας αντανακλάται και στα κοινωνικά δίκτυα. Πλέον έχει καταντήσει εργαλείο προπαγάνδας σανοφιλελέ μουρουτοτρόλ και καθεστωτικών συριζοτρόλ». Ο ίδιος, ένας ιδιαίτερα εριστικός χρήστης που έχει βρεθεί ουκ ολίγες φορές στο επίκεντρο ομηρικών καβγάδων, προφανώς ηθελημένα, λέει ότι «το twitter είναι ένα site γνωριμιών και προσβολών. Το μότο μου είναι to offend and/or to amuse και συνεχίζω ακάθεκτος στο δρόμο για το πουθενά». Ο @adiasistos (40,3k followers) προτείνει μια πιο ψύχραιμη, αποστασιοποιημένη ματιά για όσα συμβαίνουν στο ελληνικό Twitter και έχουν οδηγήσει (ή όχι) στην όποια παρακμή του «Με τα χρόνια έχει δημιουργηθεί μια μορφή ιδρυματοποίησης. Δίνεται υπερβολική σημασία στο τι λένε άγνωστοι μεταξύ τους. Δεν το καταλαβαίνεις όταν είσαι μέσα. Φαντάζει ιδιαίτερα σημαντικό τι σου είπε κάποιος με ψευδώνυμο π.χ. “μωβ κοάλα” ή αν σε έβρισε κάποιος με φωτογραφία προφίλ του ένα καλαμάρι. Αν τα δεις απ’ έξω, και από απόσταση, δεν έχουν καμία απολύτως σημασία. Όσο είσαι μέσα σου φαντάζουν τρομερά σημαντικά. Είναι χαρακτηριστικό ότι αν κάποιος φτιάξει τώρα twitter, χωρίς να έχει κάποια επαφή, θα δυσκολευτεί πολύ να καταλάβει για ποιο λόγο τσακώνονται όλοι αυτοί».
Πάντως οι τσακωμοί και οι προσωπικές επιθέσεις δε φαίνεται να είναι ο μοναδικός λόγος που έχει κουράσει κάποιους από τους χρήστες. Στρέφονται (ή επιστρέφουν) στο Facebook που είναι πιο mainstream κι ανοιχτό σε μεγαλύτερο κοινό. «Το Facebook το αντέγραψε στα βασικά του σημεία και κέρδισε τον κόσμο του. Επέτρεψε να έχεις “followers”, να γράφεις σε hashtags, να κάνεις mute και σε συνδυασμό με όλες τις άλλες δυνατότητες που σου δίνει έτσι κι αλλιώς (να ελέγχεις ποιος διαβάζει τι, να μη φοβάσαι πια μην εκτεθείς σε συγγενείς και συναδέλφους) έγινε πιο ελκυστικό», κάνει τον απολογισμό του o @beatBukowski. Ο @iKantTweet (21,9k followers) έχει κάποιες απορίες: «Υπάρχει εισβολή στο Twitter από χρήστες του Facebook; Κάποιοι λένε ότι η κερκόπορτα ήταν σελίδες στο Facebook που πόσταραν tweets και όλοι ήρθαν εδώ και παίρνουν τα RTs από τα δικά μας tweets. Οι πιο φονταμενταλιστές μάλιστα διέγραψαν λογαριασμούς. Γιατί δεν έμειναν να πολεμήσουν; Μια ευχάριστη αλλαγή είναι η εκτεταμένη παραγωγή memes από χρήστες του twitter. Ποιος είπε ότι ένας βάλτος δεν μπορεί να είναι υπέροχος;».
Δίνεται υπερβολική σημασία στο τι λένε άγνωστοι μεταξύ τους. Φαντάζει ιδιαίτερα σημαντικό τι σου είπε κάποιος με ψευδώνυμο π.χ. “μωβ κοάλα” ή αν σε έβρισε κάποιος με φωτογραφία προφίλ του ένα καλαμάρι – @adiasistos
Όμως, ο @platitudinous θέλησε να μας το εξηγήσει επιστημονικά (και μας έστειλε αδιάβαστους – οι ελληνικοί χαρακτήρες δικοί του). «Όχι, το τουίτερ_γρ δεν έχει βαλτώσει. Οι χρήστες βαλτώνουμε. Το τουίτερ βασίζεται κυρίως στο ιντεράξιον και στις σχέσεις των χρηστών. Η αλληλεπίδραση είναι που ζωντανεύει το μέσο. Αν δεν αλληλεπιδράς, θα βαρεθείς γρήγορα. Πόσα λογοπαίγνια να κάνεις και πόσες αποψάρες να γράψεις χωρίς να απαντάς ή να σχολιάζεις τα λογοπαίγνια και τις αποψάρες των άλλων και να μη βαρεθείς; Παρόλα αυτά αν νιώθεις ότι έχει βαλτώσει το τουίτερ τότε άλλαξε τη σύνθεση τού ταϊμλάιν σου και αλληλεπίδρασε με χρήστες που δεν σε βαλτώνουν. Πολλοί επίσης παραπονιούνται ότι στο τουίτερ οι χρήστες βρίζουν και καταριούνται και γενικά λένε συνέχεια ψόφος και ματιάζουν εύκολα. Αυτό είναι αλήθεια και είναι απορίας άξιο πώς συμβαίνει σε μια χώρα όπου ο κόσμος έχει συνηθίσει στις υπόλοιπες συναναστροφές του να κάνει πολιτισμένο διάλογο και να είναι ευγενικός. Αν θέλετε μπορώ να το εξηγήσω και γεωμετρικά: Το τουίτερ είναι ένα τρίγωνο με τέσσερις γωνίες. Α. Χιουμοριστικό τουίτερ: Δεν έχει βαλτώσει αν και αρκετά παλιά ακάουντ έχουν σκουριάσει ή αποσυρθεί Β. Γκομενικό τουίτερ: Δεν ξέρω και μη μου στέλνετε άλλα ντιέμ, είμαι πολιτικό ακάουντ. Γ. Πολιτικό τουίτερ: Τα τελευταία χρόνια που προσγειώθηκαν στρατιές από κομματικά ακάουντ και μποτ υπάρχει πολύς θόρυβος στην επικοινωνία. Μονοθεματικά ακάουντ, προβλέψιμα, που στην ουσία σπαμάρουν ενώ νομίζουν ότι τρολάρουν. Ανέμπνευστα πράγματα που κουράζουν τους χρήστες. Αυτό βέβαια μπορείς να το αποφύγεις με το κατάλληλο φιλτράρισμα. Δ. Ρομαντικό τουίτερ: Σταθερή αξία. Ακόμα και να πατήσει το κουμπί ο Κιμ, τα ρομαντικά ακάουντ θα συνεχίσουν στο ίδιο μοτίβο: α/μ φωτο, δυο στίχοι και καλημέρες. Κάνουν την καλύτερη δουλειά.
Τα ευθύγραμμα τμήματα ΑΓ και ΒΔ είναι παράλληλα. Ενώ τα σημεία Α, Β και Γ είναι σημεία κύκλου με κέντρο τον διορισμό σε κυβερνητικό πόστο. Όλοι στο τουίτερ είναι διορισμένοι εκτός από εκείνους που λένε ότι όλοι οι άλλοι είναι διορισμένοι. Καταλαβαίνετε νομίζω.»
Το Twitter, με όλα τα στραβά του, εξακολουθεί να είναι πιο αξιόπιστο από ένα μέσο δελτίο ειδήσεων. Ακόμα και στην εποχή των fake news – @The_Stranger_gr
Κι όλα αυτά έχουν άραγε αλλάξει τον τρόπο που πια οι ίδιοι γράφουν; Το κάνουν με την ίδια συχνότητα, με το ίδιο πάθος, με τον ίδιο τρόπο; O @adiasistos το έχει φιλοσοφήσει «Ανάλογα, ανά περιόδους. Πότε περισσότερο, πότε λιγότερο. Έχει νόημα να το χρησιμοποιείς όσο περνάς καλά. Όταν δεν συμβαίνει αυτό, καλύτερα να απέχεις». Ο @The_Stranger_gr έχει πάρει το μάθημά του: «Υποθέτω ότι αν μετά από επτάμισι χρόνια στο Twitter έκανα ακόμα τα ίδια, κάτι θα έκανα λάθος. Όπως έχει εξελιχθεί το μέσο, εξελίσσονται και οι χρήστες του. Ξεκίνησα κάνοντας follow τον καθένα, χωρίς ιδιαίτερα κριτήρια, και έφτασα να ακολουθώ πάνω από 7.000 νοματαίους. Κάποια στιγμή έγινε υπερβολικά χαοτικό, ακόμα και για κάποιον που έλκεται από το χάος, όπως εγώ. Ανακάλυψα ότι ακολουθούσα κόσμο που με τα tweets του έκανε την εμπειρία μου στο Twitter κυριολεκτικά ψυχοφθόρα. Πλέον έχω φτιάξει μία λίστα με πολύ λιγότερους χρήστες, περίπου 150, και παρακολουθώ μόνο αυτούς. Όχι απαραίτητα χρήστες με τους οποίους συμφωνώ σε όσα λένε, αλλά χρήστες που έχουν πράγματι κάτι να πουν. Την έχω ονομάσει last resort, το τελευταίο καταφύγιο, γιατί ήταν κυριολεκτικά αυτό: μία τελευταία προσπάθεια να μην εγκαταλείψω το Twitter. Πάντως, αυτή η λίστα εξακολουθεί να είναι η κύρια πηγή ενημέρωσης που χρησιμοποιώ για να δω τι συμβαίνει στον κόσμο. Το Twitter, με όλα τα στραβά του, εξακολουθεί να είναι πιο αξιόπιστο από ένα μέσο δελτίο ειδήσεων. Ακόμα και στην εποχή των fake news».
Το @ypopto_moysi έχει κάνει κι αυτό έναν σοβαρό απολογισμό. «Θα έλεγα πως όχι, δεν το χρησιμοποιώ όπως παλιότερα. Το προσεγγίζω πιο στρατηγικά. Δεν μπαίνω στη διαδικασία να ασχοληθώ με τα πάντα όπως έκανα στο παρελθόν. Παραμένει ως προτεραιότητα η επικοινωνία με τους ανθρώπους και την κοινωνία καθώς και η προσπάθεια ευαισθητοποίησης για ζητήματα που θεωρώ σημαντικά αλλά οι επιλογές είναι πιο συγκεκριμένες και μελετημένες. Με λίγα λόγια αυτολογοκρίνομαι συχνότερα, ενώ σε σχέση με το παρελθόν θεωρώ πολύ σημαντική την διατήρηση ενός επιπέδου στον δημόσιο διάλογο. Διότι, πολλές φορές ξεχνάμε οτι το Twitter είναι μέρος του δημόσιου διαλόγου και ένα πολύ σημαντικό εργαλείο ελέγχου της εξουσίας, και κατρακυλάμε σε διαξιφιστικούς βούρκους που το μόνο που πλήττουν είναι η αξιοπιστία μας σαν φορείς πληροφορίας». Από την άλλη ο @iKantTweet, «σίγουρα όχι όπως το χρησιμοποιούσα στην αρχή. Ίσως γιατί βάλτωσα – όμως τη βαλτοσύνη μη την κλαις». Και ο @platitudinous: «Ο τρόπος αλλάζει αλλά η ουσία είναι μία. Ο βαθύτερος λόγος που όλοι οι χρήστες χρησιμοποιούν το τουίτερ είναι η σεξουαλική απόγνωση». Άπαντες το ρίχνουν λίγο στην τρελή και καλά κάνουν, γιατί εδώ που τα λέμε την κατάσταση στο ελληνικό Twitter τη σώζει μόνο ο αυτοσαρκασμός.
Πάντως μετά από όλα αυτά σκέφτομαι ότι το συγκεκριμένο ρεπορτάζ θα μπορούσε να μην είχε γραφτεί καν αν είχα μείνει στην πρώτη πρώτη απάντηση που έλαβα και ήταν από τον @La_cookaracha (24k followers): «Νομίζω ότι είναι ακριβώς το ίδιο με παλιά κι εγώ το ίδιο το χρησιμοποιώ».