Την πρώτη φορά που είδα τον όρο doula πάνω σε ένα flyer αναρωτήθηκα αυτόματα αν μας επισκέφτηκε το συνεργείο του Handmade’s tale για έξτρα γυρίσματα στην Αθήνα. Είχα πέσει τελείως έξω όμως. Γιατί ενώ στην γνωστή σειρά, που βασίζεται στο σπουδαίο βιβλίο της Μάργκαρετ Άτγουντ, η διαδικασία του τοκετού είναι ψυχοφθόρα για όσες συμμετέχουν, στην πραγματική ζωή μια doula είναι εκείνη που θα φροντίσει ως βοηθός μητρότητας να υποστηρίξει την επίτοκο στη γέννα και τους πρώτους μήνες της ζωής ενός μωρού έτσι ώστε ο τοκετός και η λοχεία να είναι μια θετική εμπειρία για την μητέρα και τον σύντροφό της. Ο όρος doula μπορεί να ξενίζει αλλά όπως εξηγεί η Φοίβη Υφαντίδου είναι διεθνής. Ποια είναι όμως η Φοίβη Υφαντίδου που εργάζεται ως doula αν και η ίδια προτιμά τον όρο βοηθός μητρότητας;
Η Φοίβη, είναι ψυχολόγος με μεταπτυχιακό στη βιομηχανική ψυχολογία, που το 2006 πήγε ως εθελόντρια σε νοσοκομείο του Χάκνεϊ στο ανατολικό Λονδίνο «Τότε ήταν μια υποβαθμισμένη περιοχή με πολλούς μετανάστες και γυναίκες που γεννούσαν μόνες τους, χωρίς κανέναν δικό τους άνθρωπο δίπλα τους. Υπήρχε λοιπόν η ανάγκη στο συγκεκριμένο νοσοκομείο να υπάρχουν κοντά στη γυναίκα, την ώρα που γεννάει, πρόσωπα φροντίδας. Έγινε λοιπόν training, για όσες ήθελαν να ασχοληθούν με το κομμάτι της ψυχολογικής-συναισθηματικής-σωματικής υποστήριξης της επιτόκου, στο οποίο πήρα μέρος. Έτσι λοιπόν έγινα doula. Συνέχισα βέβαια να κάνω trainings και στην Αγγλία, στην Ελλάδα και διαδικτυακά».
Η ψυχολόγος Φοίβη Υφαντίδου εργάζεται ως βοηθός μητρότητας.
Πώς όμως προέκυψαν οι βοηθοί μητρότητας; Στα τέλη της δεκαετίας του 1970 ο Δρ. Marshall Klaus και ο Δρ. John Kennell ερευνώντας το θέμα της ενίσχυσης του θηλασμού σε ένα νοσοκομείο της Γουατεμάλα, ανακάλυψαν την μεγάλη διαφορά που έκανε στην εξέλιξη των τοκετών η παρουσία μιας αμερικάνας φοιτήτριας που μιλούσε ισπανικά. Αυτή η ειδικευόμενη φοιτήτρια, κρατώντας απλώς το χέρι των επιτόκων και ακούγοντας τις ανησυχίες τους, προσέφερε τέτοια συναισθηματική υποστήριξη που είχε ως αποτέλεσμα την εκπληκτική μείωση της διάρκειας των τοκετών, λιγότερες επιπλοκές, μείωση της χρήσης εμβρυουλκών, μείωση χρήσης αναλγητικών και αναισθησίας, λιγότερες καισαρικές και μικρότερα ποσοστά επιλόχειας κατάθλιψης.
Σύμφωνα με στοιχεία επιστημονικής έρευνας όσες γυναίκες είχαν δίπλα τους βοηθό μητρότητας είχαν 31% λιγότερους προκλητούς τοκετούς με ωκυτονίνη, 28% λιγότερες καισαρικές, μείωση 9% στη χορήγηση αναλγητικών και το ποσοστό των μητέρων που αξιολόγησαν την εμπειρία του τοκετού ως αρνητική μειώθηκε κατά 34%.
Υπάρχουν οι βοηθοί μητρότητας τοκετού και οι βοηθοί μητρότητας λοχείας ανάλογα με την εκπαίδευση που έχουν λάβει. Η Φοίβη είναι και τα δύο. «Συναντώ την έγκυο γύρω στον 6ο μήνα όπου αρχίζουμε την ενημέρωση-συζήτηση για όλα τα περιγεννητικά θέματα, τους δίνω υλικό για να διαβάσουν, λύνω απορίες, είμαι μαζί της στον τοκετό, όσο κι αν κρατήσει, όπου κι αν λάβει χώρα και είμαι μαζί της την περίοδο της λοχείας μέχρι και δύο μήνες μετά τη γέννα, με βοήθεια στον θηλασμό και με πρακτικές λύσεις για το πώς πιάνουμε το μωρό, πώς το πλένουμε και συναισθηματική υποστήριξη.» Η απορία μου είναι αν όλα τα παραπάνω μπορεί να τα κάνει μια μαία και η Φοίβη είναι σαφής «Όχι, είναι διαφορετικό επάγγελμα. Αυτό που λέω χοντρικά είναι ότι η μαία ασχολείται από τη μέση και κάτω ενώ εγώ από τη μέση και πάνω. Επίσης, η μαία μπορεί να κάνει ιατρικές παρεμβάσεις ενώ σε μένα αυτό δεν επιτρέπεται. Είμαι εκεί για να τη φροντίσω, να την ενθαρρύνω και να την υποστηρίξω. Η συνεργασία της μαίας και της βοηθού μητρότητας δίνει το ιδανικό αποτέλεσμα».
«Όλη η προετοιμασία πριν τον τοκετό με βοήθησε να είμαι ήρεμη όταν ήρθε η ώρα. Είχαμε πάρει αποφάσεις μαζί με τον άνδρα μου, τον γιατρό, τη βοηθό μητρότητας και ήμασταν μια ομάδα.», εξηγεί η Σύνθια που είχε δίπλα της Φοίβη ενώ γεννούσε.
Η Σύνθια είναι μια μαμά που είχε δίπλα της την Φοίβη «Όλη η προετοιμασία πριν τον τοκετό με βοήθησε να είμαι ήρεμη όταν ήρθε η ώρα. Είχαμε πάρει αποφάσεις μαζί με τον άνδρα μου, τον γιατρό, τη βοηθό μητρότητας και ήμασταν μια ομάδα. Έτσι ήμουν χαλαρή και μπορούσα να εφαρμόσω όσα είχα μάθει το προηγούμενο διάστημα και να τα κάνω πράξη, όπως για παράδειγμα οι τεχνικές αναπνοής. Κυρίως όμως είχα μάθει να μην με φοβίζει ο τοκετός αλλά να το αντιμετωπίζω ως μια πρόκληση που καλούμαι να τη φέρω εις πέρας. Και κυρίως να θυμάμαι σε όλη τη διαδικασία αυτό που περιμένω: περιμένω το μωρό που θα βγει. Αυτό με βοήθησε και δεν χρειάστηκε να δεχτώ παρεμβάσεις ούτε για την αντιμετώπιση του πόνου, δηλαδή δεν έκανα επισκληρίδιο». Η Φοίβη ξεκαθαρίζει ότι ο πόνος του τοκετού είναι διαχειρίσιμος, εφόσον βέβαια ο τοκετός δεν είναι οξύς.
Και μετά; Όταν η μητέρα επιστρέφει στο σπίτι ποιος είναι ο ρόλος της βοηθού μητρότητας; «Κάνω επισκέψεις στο σπίτι αναλόγως με τις ανάγκες της κάθε μαμάς. Επικεντρωνόμαστε στον θηλασμό και μετά στο μπάνιο του μωρού και στο άλλαγμα που μπορεί να φαίνεται εύκολο αλλά για μια γυναίκα που για πρώτη φορά γίνεται μητέρα και δεν έχει άλλη εμπειρία από μωρά μπορεί να είναι αγχωτικό. Κουβεντιάζω μαζί της για το πώς αισθάνεται, πώς το έχει βιώσει όλο αυτό καθώς υπάρχουν και περιπτώσεις που ο τοκετός ήταν δύσκολος και η γυναίκα έχει τραυματική ανάμνηση. Επίσης, αν θέλει να ξαπλώσει για μια ώρα, θα προσέχω το μωρό, θα της φτιάξω μια σούπα, θα της κάνω μασάζ».
Η Φοίβη τα πρωινά εργάζεται ως Mother-baby Specialist στη ΜΚΟ Faros και εκεί έρχεται σε επαφή με γυναίκες πρόσφυγες που είναι έγκυες «Στεναχωριέμαι πολύ που δεν μπορώ να προσφέρω εθελοντικά σε αυτές τις γυναίκες, που είναι σε μια ξένη χώρα, φοβισμένες, έχουν περάσει από πολύ δύσκολες συνθήκες αλλά δεν μπορούν να έχουν ούτε τον άνδρα τους κοντά γιατί γεννούν σε δημόσια νοσοκομεία και οι σύζυγοι μπαίνουν μόνο εφόσον έχουν κάνει μαθήματα ανώδυνου τοκετού. Τουλάχιστον είμαι κοντά τους πριν και μετά. Αλλά ακόμη έχουμε δρόμο να κάνουμε».
Birth Companion, Φοίβη Υφαντίδου, birthcompanion.gr