Και γυναίκες και προσφύγισσες. Και επιζώσες και στο περιθώριο. Από το Αφγανιστάν, το Ιράν, το Καμερούν, το Κονγκό, από τη Συρία, το Λίβανο, το Κουβέιτ και το Ιράκ. Γυναίκες από την Ουκρανία, που μόλις έφτασαν εδώ, γυναίκες από τη Νιγηρία που βρίσκονται στην Αθήνα πάνω από δεκαετία. Μονογονείς, μόνες, με σύντροφο, διαζευγμένες, με εμπειρίες βιασμών, ενδοοικογενειακής και άλλων μορφών έμφυλης βίας. Γυναίκες που επιθυμούν και έντονα αναζητούν ένα μέρος που να τις χωράει. Σώματα που παραβιάζονται στην προσπάθεια τους να διασφαλίσουν μία δουλειά και ένα σπίτι να μένουν.
Μαζί με αυτές τις γυναίκες φτιάχνουμε άτυπα δίκτυα αλληλοϋποστήριξης, με κριτήριο τη συμπεριληπτικότητα. Εκεί, θηλυκότητες βρίσκονται με στόχο το «μαζί», την ικανότητα των κοινωνικά και πολιτισμικά διαφορετικών ατόμων να βιώνουν αρμονικά στοργή και εγγύτητα μέσω μιας έμπρακτης φροντίδας.
Στις ομάδες συναντιούνται γυναίκες από διάφορες χώρες, ποικίλων μορφωτικών επιπέδων, διαφορετικών ηλικιών, με παιδιά ή χωρίς, τις οποίες ενώνει η επιθυμία του ανήκειν σε κάτι που εκείνες θα προσδιορίσουν, και η ώθηση μίας δοτικότητας, εντός της τυχαίας, συγκυριακής συνάντησής τους. Μέσα από τη δημιουργία τόπων και πλαισίου, τα μέλη των ομάδων ενώνονται με όρους συναίνεσης και μοιράζονται οραματισμούς, όνειρα, επιθυμίες και ερωτήματα.
Στόχος των συναντήσεών μας είναι η πρόληψη της έμφυλης βίας, όπως και η εξάλειψη του κινδύνου για περαιτέρω επανατραυματισμό των επιζωσών. Οι γυναίκες ενδυναμώνονται, ανακαλύπτουν και εξερευνούν τρόπους ώστε να φροντίζουν τις ίδιες και να προστατεύουν η μία την άλλη, επιχειρώντας να χτίσουν δίκτυα αλληλεγγύης, μέσα στα οποία να μπορούν να αφεθούν και να αισθάνονται ασφαλείς.
Πολλές από εκείνες που συμμετέχουν στις συναντήσεις και στις ομάδες του Κέντρου Διοτίμα, συχνά εκφράζουν στρες και χρόνιο άγχος σε σχέση με τις επιπτώσεις που έχουν οι συνθήκες της καθημερινότητας τους, στην ψυχική και σωματική τους υγεία. Ανησυχούν για την κατάσταση στη χώρα, για τη διαρκή ματαίωση των στόχων και τη συνεχή ανατροπή των πλάνων τους, για την εξάρτηση διαρκείας από φορείς και οργανώσεις, για τη χρόνια απουσία δυνατότητας να τρέφονται οι ίδιες και τα παιδιά τους με αυτά που επιθυμούν.
Η έλλειψη ενταξιακών πόρων βρίσκεται πάντοτε απέναντι στην επιθυμία και θέλησή τους να επανακατακτήσουν τα σώματά τους και την κυριαρχία της ζωής τους. «Θέλω να έχω μία δουλειά, ένα σπίτι, και τα δικά μου χρήματα. Μέχρι να γίνει αυτό, θα νιώθω ότι ακόμα δεν έχω ζωή. Ζω, αλλά δεν έχω ζωή», λέει στην ομάδα η S. από τη Σομαλία, που βρίσκεται δώδεκα χρόνια στην Ελλάδα και είναι επιζώσα πολλαπλών μορφών έμφυλης βίας.
Πολλές από τις επιζώσες μοιράζονται ότι τραυματίζονται εκ νέου ώστε να μπορέσουν να επιβιώσουν και να παρέχουν στα παιδιά τους τα απαραίτητα. Σειρά περιστατικών επαναλαμβανόμενης έκθεσης σε εμπειρίες βίας παρατηρούνται στο χωροχρονικό σημείο όπου η ένταξη καθυστερεί και οι πόροι μοιάζουν να μειώνονται και, σταδιακά, εξαφανίζονται. Εκεί η ελπίδα φθίνει, οι ανάγκες αυξάνονται, τα αποθέματα ενέργειας εξαϋλώνονται, και η ευαλωτότητα αποκτά την ουσιαστική της νοηματοδότηση.
Στα σκοτεινά διαμερίσματα, στη συντριπτική πλειοψηφία τους υπόγεια ή ισόγεια –όλα στο πίσω μέρος πολυκατοικιών, είτε χωρίς καθόλου παράθυρα είτε με κάποια περιορισμένη πρόσβαση σε φωταγωγούς– εντείνεται η πλήξη και η απόγνωση που ούτως ή άλλως βιώνουν εξαιτίας των λοιπών συνθηκών της καθημερινότητάς, αλλά και των τραυματικών εμπειριών του κοντινού παρελθόντος.
Εκεί, ο πόνος για τα αγαπημένα πρόσωπα που άφησαν πίσω τους –σε πολλές περιπτώσεις ανάμεσα σε αυτά και τα παιδιά τους– και η ανεκπλήρωτη επιθυμία, το απωθημένο τους για έναν τόπο καλύτερο, διογκώνονται και τις κατακλύζουν. «Ξυπνάω κάθε πρωί και νομίζω ότι είμαι ακόμα στο Ιράν. Και να φανταστείτε ότι έφυγα επειδή δεν άντεχα άλλο να είμαι εκεί και να μην έχω σε τίποτα τον έλεγχο της ζωής μου. Κι όμως εδώ η ζωή προχωράει τόσο αργά που ακόμα και τώρα, μετά από πέντε χρόνια, κάθε πρωί χρειάζεται να υπενθυμίσω στον εαυτό μου ψιθυρίζοντας ‘’μην αγχώνεσαι, είσαι εδώ, και όλα θα πάνε καλά’’» λέει η P. από το Ιράν.
Στα διαμερίσματα αυτά, όπου συχνά συγκατοικούν με άλλες γυναίκες που βρίσκονται σε παρόμοια κατάσταση, ξεκινούν κάθε μέρα τις απόπειρες τους να αυτονομηθούν και να οργανώσουν διαφορετικά τη ζωή τους. Προτεραιότητα των περισσότερων, να βρουν άμεσα μία δουλειά.
Διαδρομή που, όπως γνωρίζουμε από πολλές μαρτυρίες, οδηγεί συχνά σε περαιτέρω περιστατικά βίας. «Μου ζήτησε να προσέχω την ηλικιωμένη μητέρα του. Μου είπε ότι ως αντάλλαγμα μπορώ να μένω μαζί τους. Το έκανα γιατί ήθελα πολύ να φύγω από το σπίτι που ήμουν. Στο διάστημα που έμενα εκεί διεκδίκησε και είχε τον απόλυτο έλεγχο των κινήσεών μου. Ήθελε να ξέρει που πάω και που βρίσκομαι ανά πάσα στιγμή. Όταν ήμουν εκτός σπιτιού έπρεπε να στέλνω φωτογραφίες ως απόδειξη του που είμαι» αναφέρει η R. από το Λίβανο.
Παράλληλα, τα αυτονόητα της ζωής συνεχίζονται. Αρρωσταίνουν, μένουν έγκυες, γεννάνε τα παιδιά τους, μπαινοβγαίνοντας στις δημόσιες δομές υγείας, όπου ελλείψει διερμηνείας, προσπαθούν να κατανοήσουν ποιες ιατρικές αποφάσεις λαμβάνονται και τι είδους πράξεις τελούνται στα σώματά τους: «Γέννησα, με καισαρική. Μπήκα στο χειρουργείο χωρίς να μου έχουν εξηγήσει τι θα γίνει. Ούτε ποτέ κατάλαβα. Ήμουν μόνη μου στο νοσοκομείο. Χωρίς διερμηνεία και χωρίς κανέναν δικό μου. Μόλις είχα έρθει από το Ιράν. Ο άντρας μου ήταν βίαιος, οπότε δεν ήταν εκεί. Αλλά και εκεί να ήταν… Μετά που γέννησα, για επτά μέρες ολόκληρες δεν είδα το γιο μου. Ζητούσα να τον δω, αλλά δεν καταλάβαιναν τι έλεγαν. Δε μου έδινε σημασία κανείς. Ήταν μία φρικτή εμπειρία», μοιράζεται η S. από το Ιράν.
Ως μια ανάσα από όλα αυτά, στους τόπους συνάντησης που στήνουν και γεμίζουν με την παρουσία και την όρεξη τους, δημιουργούν η μία για την άλλη στιγμιότυπα συγκίνησης, ανακούφισης, ενθάρρυνσης και ελπίδας. «Διάβασα ένα βιβλίο που έγραψε μία γυναίκα δικιά σας, από το Αφγανιστάν, και έμαθα πολλά. Μη στεναχωριέσαι, τα ίδια συμβαίνουν και στο Καμερούν. Κι εγώ για αυτό έφυγα. Δεν μπορούσα να κάνω τίποτα εκεί. Τώρα όμως είμαστε εδώ. Και είναι καλύτερα. Είμαστε εμείς οι ίδιες καλύτερα. Και θα παλέψουμε από εδώ, για εμάς και για εκείνες που αφήσαμε πίσω μας», αναφέρει η Τ. από το Καμερούν.
Μέσα στα στιγμιότυπα αυτά αισθάνονται ότι γίνονται ορατές, έστω η μία για την άλλη. Και, κάπως, η ύπαρξή τους που συμπιέζεται από περιορισμούς, ελλείψεις και πολιτικές αποφάσεις, βρίσκει τον τρόπο να ανθίσει, μέσα από το κοινό που τις ενώνει και από πράξεις φροντίδας που αποδεικνύουν στις ίδιες πως οι δυνάμεις τους είναι ακόμα εκεί.
«Νυστάζω, πολύ. Xθες το βράδυ, δεν κοιμήθηκα καθόλου. Καθίσαμε αγκαλιά με τη φίλη μου από την Ουκρανία που δεν άντεχε άλλο την ιδέα ότι η χώρα της βομβαρδίζεται. Θυμήθηκα το Αφγανιστάν, τον πόλεμο, τα πάντα. Κλάψαμε μαζί. Είμαι όμως καλά, χαρούμενη, γεμάτη», λέει η H.
** Τα στοιχεία των εξυπηρετούμενων έχουν αλλάξει για την προστασία των προσωπικών τους δεδομένων και την ασφάλεια τους.
Το έργο “Do the human right thing – Υψώνουμε τη Φωνή μας για τα Δικαιώματα των Προσφύγων ” υλοποιείται από το πρόγραμμα Activecitizensfund στην Ελλάδα από το Ελληνικό Συμβούλιο για τους Πρόσφυγες (ΕΣΠ) και τους εταίρους του, την International Rescue Committee Hellas (IRC), το Κέντρο Διοτίμα και την Popaganda.
Το πρόγραμμα Activecitizensfund, ύψους € 13,5 εκ., χρηματοδοτείται από την Ισλανδία, το Λιχτενστάιν και τη Νορβηγία και είναι μέρος του χρηματοδοτικού μηχανισμού του Ευρωπαϊκού Οικονομικού Χώρου (ΕΟΧ) περιόδου 2014 – 2021, γνωστού ως EEA Grants. Το πρόγραμμα στοχεύει στην ενδυνάμωση και την ενίσχυση της βιωσιμότητας της κοινωνίας των πολιτών και στην ανάδειξη του ρόλου της στην προαγωγή των δημοκρατικών διαδικασιών, στην ενίσχυση της συμμετοχής των πολιτών στα κοινά και στην προάσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Τη διαχείριση της επιχορήγησης του προ-γράμματος Activecitizensfund για την Ελλάδα έχουν αναλάβει από κοινού το Ίδρυμα Μποδοσάκη και το SolidarityNow. Διαβάστε περισσότερα εδώ: www.activecitizensfund.gr.
Οι απόψεις που εκφράζονται στο παρόν αποτελούν προσωπικές απόψεις της συντάκτριας και δεν απηχούν απαραίτητα τις απόψεις του Χρηματοδοτικού Μηχανισμού του ΕΟΧ ή του Διαχειριστή Επιχορήγησης του Προγράμματος Active citizens fund στην Ελλάδα (Ίδρυμα Μποδοσάκη σε συνεργασία με το SolidarityNow).