Η Τζο έχει μια συσκευή που πρέπει να την κουβαλά παντού μαζί της. Μόλις ειδοποιήθηκε εκεί για νέα παραγγελία. Σχεδόν κουτρουβαλιάζεται στις ατέρμονες σειρές ραφιών να τη βρει γρήγορα. Το βραχιολάκι στον καρπό της, πατέντα της εταιρείας από το 2018, εντοπίζει ακριβώς πού τοποθετεί τα χέρια της και δονείται για να την ανακατευθύνει αν χρειάζεται. Σαν τηλεχειριστήριο για ρομπότ. Η Τζο δουλεύει εξάλλου μαζί με ρομπότ. Η συσκευή καταγράφει ασφυκτικά τους χρόνους της. Το Τζο είναι ένα τυχαίο όνομα. Θα μπορούσε να είναι σχεδόν οποιαδήποτε εργαζόμενη στην επιχείρηση-κολοσσό που τα κέρδη της από την αρχή της πανδημίας αυξήθηκαν κατά περίπου 200%, την Amazon. Στην επιχείρηση του πρώτου στην ιστορία ανθρώπου, κατά το Forbes, με περιουσία πάνω από 200 δισ. δολάρια, του Τζεφ Μπέζος.
Προφανώς, όταν είσαι ο πιο πλούσιος άνθρωπος του κόσμου, τότε για κάποιον λόγο που δεν σχετίζεται ούτε με τη λογική και σίγουρα ούτε με τη δημοκρατία, το σύστημα σου επιτρέπει να λειτουργείς την εταιρεία σου σαν «αυτόνομη» νησίδα.
Έτσι, μπορείς να θέτεις τόσο ασφυκτικό χρονοδιάγραμμα στους διανομείς σου, που για να αντεπεξέλθουν να αναγκάζονται να παραβιάζουν τα όρια ταχύτητας, να τους παίρνει ο ύπνος στο τιμόνι και να αφοδεύουν σε σακούλες, όπως αποκάλυψε το BBC. Μπορείς να εντάσσεις εργαζόμενη με καρκίνο του μαστού σε «πρόγραμμα βελτίωσης επίδοσης», να στέλνεις γυναίκα που απέβαλε σε επαγγελματικό ταξίδι και να καταχωρείς χαμηλό βαθμό παραγωγικότητας για εργαζόμενη που επέστρεψε στη δουλειά μετά από θεραπεία για καρκίνο του θυρεοειδούς – όλα, περιστατικά που καταγράφηκαν σε τεράστια έρευνα των New York Times το 2015 για τις συνθήκες εργασίας στην Amazon. Και να μην κουνιέται φύλλο όταν έρευνα αποδεικνύει ότι οι τραυματισμοί στις αποθήκες σου -της Amazon- είναι κατά 80% περισσότεροι από ό,τι σε εργαζόμενους παρόμοιων εταιρειών.
Και βέβαια, μπορείς να πληρώνεις ψίχουλα σε φορολογία, «βγάζοντας τη γλώσσα» στον βιοπαλαιστή που «βογγά» υπό δυσανάλογο φορολογικό άχθος. Αυτό ενώ η Amazon χαρακτηρίστηκε «βασιλεύς των βασιλέων» από το New Republic ως η εταιρεία με τα υψηλότερα κέρδη και το πρώτο τρίμηνο του 2021: 108,5 δισ. δολάρια, 44% αύξηση από το 2020.
Στις αρχές Μαΐου, μάλιστα, ο βρετανικός Guardian έγραφε πως παρά τα 44 δισ. ευρώ κέρδη στην Ευρώπη το 2020, η εταιρεία δεν πλήρωσε εταιρικό φόρο. Δεν πρόκειται για κάποιο «μαγικό ξόρκι». Η «δουλειά» φέρεται να έγινε μέσω Λουξεμβούργου, το οποίο έχει καταγραφεί στο παρελθόν ως έδρα τεράστιας πυραμίδας φοροαποφυγής, η οποία αποκαλύφθηκε μέσω των LuxLeaks. Η θυγατρική της Amazon στο Λουξεμβούργο EU Sarl, που διαχειρίζεται τις πωλήσεις της εταιρείας σε πολλές χώρες της Ευρώπης, παρά τα κέρδη-ρεκόρ εμφάνισε ζημίες ύψους 1,2 δισ. ευρώ. Έτσι, όχι μόνο δεν πλήρωσε φόρο, αλλά έλαβε και φορολογικές πιστώσεις 56 εκατ. ευρώ, τις οποίες μπορεί να αξιοποιήσει για να αποφύγει ενδεχόμενη φορολογία στο μέλλον αν κερδοφορήσει. Όπως σημειώνει ο Guardian, η εταιρεία «έχει μεταφερόμενες αποθηκευμένες ζημίες συνολικού ύψους 2,7 δισ. ευρώ, οι οποίες μπορούν να χρησιμοποιηθούν έναντι οποιουδήποτε φόρου επί μελλοντικών κερδών».
Κι ήταν μόλις στις 12 Μαΐου, που η Amazon κέρδισε σε ευρωπαϊκό δικαστήριο την Ευρωπαϊκή Ένωση, η οποία είχε κατηγορήσει την εταιρεία ότι έλαβε «παράνομη κρατική ενίσχυση» 250 εκατ. ευρώ σε φορολογικά προνόμια από το Λουξεμβούργο. Η απόφαση του δικαστηρίου ακυρώνει απόφαση του 2017 της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, που επέβαλε στην Amazon να καταβάλει τα 250 εκατ. ευρώ σε αναδρομικούς φόρους στο Λουξεμβούργο. Η επίτροπος Μάργκαρετ Βεστάνγκερ μάλιστα τότε δήλωνε ότι εξαιτίας αυτών των φορολογικών προνομίων, «σχεδόν το 75% των κερδών της Amazon δεν φορολογήθηκαν». Η επίτροπος επισήμαινε πως εγχώριες εταιρείες πλήρωσαν τα τετραπλάσια από την Amazon, υπό το ίδιο εθνικό φορολογικό πλαίσιο. Το δικαστήριο έκρινε πως δεν υπήρχαν αρκετά στοιχεία για να αποδειχθεί ότι υπήρχε συμφωνία για ευνοϊκή φορολογική μεταχείριση. Την πρώτη φορά που η ΕΕ έχασε παρόμοια δίκη ήταν πριν ένα χρόνο όταν το ανώτατο δικαστήριό της αποφάσισε ότι η Apple δεν οφείλει να πληρώσει 13 δισ. ευρώ στην Ιρλανδία σε αναδρομικούς φόρους για ανάλογους λόγους.
Στο ίδιο πλαίσιο, η Amazon είχε χρησιμοποιήσει μια άλλη εταιρεία με έδρα το Λουξεμβούργο, την Amazon Europe Holding Companies SAS. Από το 2006 έως το 2014, ο κολοσσός κατηγορήθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή ότι «φούσκωνε» τα νούμερα της προμήθειας που πλήρωνε σε αυτή την εταιρεία για να παρουσιάσει λιγότερα κέρδη (έκτοτε, η Amazon έχει αλλάξει τη φορολογική της δομή).
Το θέμα της φοροαποφυγής των κολοσσών απασχολεί ακόμα και τις πιο πλούσιες χώρες του κόσμου. Μόλις στις 5 Μαΐου, οι υπουργοί Οικονομικών των G7 (Καναδάς, Γαλλία, Γερμανία, Ιταλία, Ιαπωνία, Ηνωμένο Βασίλειο και ΗΠΑ) σε σύνοδο στο Λονδίνο κατέληξαν σε συμφωνία που χαρακτηρίστηκε «ιστορική»: δεσμεύτηκαν να καταπολεμήσουν τη φοροαποφυγή των διαδικτυακών κολοσσών υποχρεώνοντάς τες να πληρώνουν φόρο εκεί που δραστηριοποιούνται, και όχι μόνο εκεί που έχουν την έδρα τους. Επιπλέον, δεσμεύτηκαν να εισάγουν ελάχιστο παγκόσμιο εταιρικό φόρο 15%. Η συμφωνία αυτή, κατά τους Financial Times, θα διασφαλίσει ότι οι πολυεθνικές δεν θα έχουν πια κίνητρο να δηλώνουν κέρδη σε χώρες με χαμηλή εταιρική φορολογία (βλέπε, φορολογικούς παραδείσους). Ταυτόχρονα, έτσι θα αποτραπούν οι χώρες από το να ανταγωνίζονται ως φορολογικοί παράδεισοι.
Φυσικά, το θέμα αφορά την Amazon, το Facebook, την Google.
O υπουργός Οικονομικών του Ηνωμένου Βασιλείου Ρίσι Σουνάκ δήλωσε ότι αυτή η συμφωνία «επιτέλους, φέρνει το παγκόσμιο φορολογικό σύστημα στον 21ο αιώνα». Οι λεπτομέρειές της αναμένεται να συζητηθούν στη συνάντηση των υπουργών Οικονομικών των G20 και των επικεφαλής των Κεντρικών Τραπεζών τον Ιούλιο.
Ο πρόεδρος των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν, πάντως, προωθεί αύξηση της εταιρικής φορολογίας από το 21% στο 28%. Μάλιστα, ο Μπάιντεν έχει αναφερθεί στην Amazon ως παράδειγμα εταιρείας που πληρώνει ελάχιστους φόρους. Δεδομένου του ιστορικού της Amazon, δεν ήταν λίγοι εκείνοι που εξεπλάγησαν όταν ο Τζεφ Μπέζος δήλωσε ότι στηρίζει την πρόταση του Αμερικανού προέδρου. Οι επαΐοντες, όμως, γνωρίζουν ότι «ο διάβολος κρύβεται στις λεπτομέρειες». Ανέλυε λοιπόν το CNN γιατί μια τέτοια αύξηση «δεν θα κοστίσει πολύ» τελικά στον Μπέζος. «Η εταιρεία του απέχει παρασάγγας από το να πληρώνει τον ισχύοντα 21% εταιρικό φόρο, πόσο μάλλον το 28% που ο Μπάιντεν προτείνει», σημειωνόταν.
Το 2018, η Amazon πλήρωσε μηδέν φόρο εισοδήματος στις ΗΠΑ. Το 2020 πενήντα πέντε εταιρείες κολοσσοί, περιλαμβανομένης της Nike και της FedEx πλήρωσαν επίσης μηδέν φόρο. Το 2020, ο φόρος για την Amazon ανήλθε σε 1,7 δισ. δολάρια. Ωστόσο, σύμφωνα πάντα με το CNN, δεν σημαίνει ότι η εταιρεία πλήρωσε κιόλας τόσα. Σε κάθε περίπτωση, αυτό το νούμερο αντιστοιχεί μόλις στο 7% του προ-φορολογητέου εισοδήματός της, και όχι στο 21%.
Η Amazon, όπως επισημαίνει το αμερικανικό δίκτυο, δεν κάνει κάτι παράνομο. «Από όλα όσα προωθεί η διοίκηση Μπάιντεν, η αύξηση του ποσοστού εταιρικής φορολογίας μπορεί να είναι αυτό που θα τους ζημιώσει λιγότερο», είπε ο Ματ Γκάρντνερ του ανεξάρτητου Ινστιτούτου για τη Φορολογία και την Οικονομική Πολιτική (ITEP) στο CNN. Γι’ αυτό και μια τέτοια αύξηση θα πρέπει να συνδυαστεί με αναθεώρηση των φοροαπαλλαγών – εξαιτίας των οποίων η Amazon πλήρωσε λιγότερο. Η εταιρεία δεν έχει αποκαλύψει από ποιες φοροαπαλλαγές επωφελήθηκε. Εικάζεται ότι μπορεί να σχετιζόταν με την πρόσληψη εργαζομένων με «δύσκολο» παρελθόν ή για έρευνα κι ανάπτυξη.
Στον κομμουνισμό, δηλαδή, πόσο διαφορετικά ήταν;
Με αυτές τις τακτικές, είναι προφανές ότι πολυεθνικές σαν την Amazon έχουν μετατραπεί στην πράξη σε ολιγοπώλια, αν όχι μονοπώλια. Στις 25 Μαΐου, ο Γενικός Εισαγγελέας της Ουάσιγκτον μήνυσε την Amazon.com Inc για πρακτικές που υπονομεύουν τον ανταγωνισμό και αυξάνουν τις τιμές για τους καταναλωτές. Πρόκειται για την πρώτη μήνυση για πρακτικές μονοπωλίου εναντίον της Amazon στις ΗΠΑ. Κατά τον εισαγγελέα, η πολιτική της Amazon απαγορεύει στις εταιρείες που πωλούν προϊόντα μέσα από την πλατφόρμα της να τα διαθέτουν φθηνότερα σε ανταγωνιστικές πλατφόρμες, κάτι που φέρεται να οδήγησε σε τεχνητά υψηλότερες τιμές για τους καταναλωτές και να κατέστησε την πολυεθνική μονοπώλιο. Έμποροι που δραστηριοποιούνται στην πλατφόρμα της Amazon και οι σύμβουλοί τους είχαν δηλώσει στο Bloomberg το 2019 ότι η πολιτική της Amazon τους ανάγκασε να ανεβάσουν τις τιμές σε άλλες ιστοσελίδες, όπως της Walmart Inc. Εάν ο κολοσσός εντόπιζε χαμηλότερες τιμές σε άλλες ιστοσελίδες, είπαν, «έθαβε» τα προϊόντα τους στον «πάτο» των αποτελεσμάτων αναζήτησης της Amazon μέσω της οποίας έκαναν τις περισσότερες πωλήσεις.
«Στον κομμουνισμό, αγοράζεις τα πάντα από ένα και μοναδικό κρατικό κατάστημα», έγραφε ο σατιρικός καλλιτέχνης Καρλ Σαρό στο Twitter. «Ενώ στον απόλυτα ώριμο καπιταλισμό, αγοράζεις τα πάντα από την Amazon».
«Οι συνδικαλιστές είναι καρκίνος για την εταιρεία»
Η τεράστια κερδοφορία της και η συνεπακόλουθη γιγάντωσή της φαίνεται πως έχουν προσδώσει στηνAmazon μια αίσθηση παντοδυναμίας. Το εξαιρετικά επικίνδυνο είναι ότι αυτή η αίσθηση αντιστοιχεί στην πραγματικότητα. Η εταιρεία φέρεται να εμφορείται από μια νοοτροπία πως μπορεί να καθορίσει τα πάντα – από το πόσο φόρο θα πληρώσει μέχρι το πού θα τοποθετήσει το χέρι του και ο τελευταίος εργαζόμενός της.
Υπήρχε χρόνια μια «παράδοση» αναλγησίας. Χαρακτηριστικά, το 2011, η εφημερίδα Morning Star αποκάλυπτε ότι τις περιόδους καύσωνα στο Άλενταουν η εταιρεία προσλάμβανε νοσηλευτές και ασθενοφόρα: Οι υπάλληλοι απλώς κατέρρεαν από τη ζέστη και τους έβγαζαν με φορεία και αναπηρικά καροτσάκια από τις αποθήκες για να τους μεταφέρουν στο νοσοκομείο. Η Amazon τελικά τοποθέτησε αιρκοντίσιον, αλλά οι καχύποπτοι ακόμα πιστεύουν πως το έκανε περισσότερο για την ασφάλεια των προϊόντων της παρά για τους εργαζομένους.
Η πρόσφατη ιστορία της πανδημίας φέρεται να ενισχύει την άποψή τους. Όπως αποκάλυψαν οι New York Times, στις 16 Φεβρουαρίου η Γενική Εισαγγελέας της Νέας Υόρκης μήνυσε την Amazon δηλώνοντας ότι η εταιρεία συνέχισε κατά το 2020 να ελέγχει τους υπαλλήλους της με βάση την παραγωγικότητά τους. Αυτό σήμαινε ότι δεν τους άφηνε χρόνο να λάβουν τα απαραίτητα μέτρα προφύλαξης από τον κορωνοϊό. Σύμφωνα με τη μήνυση, η Amazon εκδικούνταν όσους παραπονούνταν, εκφοβίζοντας έτσι και τους υπόλοιπους. Η εταιρεία αρνήθηκε τις κατηγορίες.
Παρομοίως, αναφέρουν οι NYT, στον Καναδά, η εταιρεία δήλωνε ότι θα κινηθεί εναντίον της απόφασης τοπικών αρχών στις αρχές Μαρτίου να θέσουν σε καραντίνα χιλιάδες εργαζόμενους σε μια αποθήκη της κοντά στο Τορόντο. Ήταν 240 όσοι είχαν διαγνωστεί θετικοί εκεί, ακόμα και καθώς η επιδημιολογική εικόνα της περιοχής βελτιωνόταν.
Και βέβαια, κατά την πανδημία η Amazon παρέμεινε «ορκισμένη πολέμιος» κάθε απόπειρας συνδικαλισμού στα «μαγαζιά» της. Τον Μάρτιο του 2021 οι New York Times δημοσίευαν ένα εκτενές ρεπορτάζ με τον εύγλωττο τίτλο «Πώς η Amazon Συνθλίβει τα Συνδικάτα», όπου τεκμηριώνονται προσπάθειες εκφοβισμού των υπαλλήλων και άλλες «ευάρεστες» τακτικές. Εργαζόμενοι ανέφεραν πως σε συνάντηση τους είπαν: «Αν ψηφίσετε για συνδικάτο, θα ψάχνετε όλοι σας για δουλειά από αύριο». Σε άλλη συνάντηση, οι πιο ένθερμοι υποστηρικτές του συνδικάτου περιγράφηκαν ως «καρκίνος και ασθένεια για την Amazon και τη μονάδα». Όταν δε δημοσιεύτηκε ότι η Amazon προσλάμβανε πρώην πράκτορες του FBI για να διαχειριστούν τις προσπάθειες οργάνωσης σε συνδικάτα, καθώς και ζητήματα πλαστογραφίας και μονοπωλιακές πρακτικές, ένας πρώην μάνατζερ της εταιρείας σχολίασε στο Twitter: «Δεν με σοκάρει. Κάνουν κάποια τρελά πράγματα».
Το τελευταίο «επίτευγμα» του Τζεφ Μπέζος ήταν η «νίκη» της Amazon εναντίον της ιστορικής προσπάθειας δημιουργίας συνδικάτου στην αποθήκη στο Μπέσεμερ της Αλαμπάμα, όπου η συντριπτική πλειοψηφία των εργαζομένων είναι Αφροαμερικανοί και γυναίκες. «Ξεσήκωσε τον κόσμο στην προσπάθειά της να κάνει gaslighting στους ίδιους της τους υπαλλήλους», θα έλεγε ένας διοργανωτής στο BBC σχολιάζοντας τις πρακτικές που χρησιμοποίησε η εταιρεία. Λέγεται μάλιστα ότι ρύθμισε κι ένα φανάρι στον δρόμο έξω από τις εγκαταστάσεις της έτσι ώστε να αποτρέψει τους διοργανωτές από το να προσεγγίζουν τους υπαλλήλους. Τελικά, οι εργαζόμενοι ψήφισαν 1.798 κατά και 738 υπέρ του συνδικάτου, ένα αποτέλεσμα που οι διοργανωτές σκοπεύουν να αμφισβητήσουν.
Όταν ο Ρεπουμπλικανός γερουσιαστής Μαρκ Πόκαν, σχολιάζοντας τη στήριξη του Μπέζος στην αύξηση του ωρομισθίου στα 15 δολάρια, δήλωσε πως το ωρομίσθιο «δεν σε κάνει ‘προοδευτικό χώρο εργασίας’ όταν καταστρέφεις τα συνδικάτα και κάνεις τους εργαζομένους να ουρούν σε μπουκάλια», το ύφος στο οποίο απάντησε η εταιρεία στο Twitter έκανε αρκετούς να αναρωτηθούν αν της είχαν χακάρει τον λογαριασμό: «Δεν πιστεύεις στ’ αλήθεια την ιστορία με το κατούρημα στα μπουκάλια, έτσι δεν είναι;» Μετά το σάλο που ξεσηκώθηκε, η εταιρεία απολογήθηκε στον γερουσιαστή, για να λάβει την εξής απάντηση από αυτόν: «Δεν πρόκειται για μένα, πρόκειται για τους εργαζόμενούς σας».
Είναι στραβός πια κι ο γιαλός
Ενώ εκατοντάδες εκατομμύρια άνθρωποι έχουν χτυπηθεί οικονομικά από την πανδημία, χάνοντας τις δουλειές τους και ευρισκόμενοι κρεμάμενοι επί ξύλου για την επιβίωσή τους, το τελευταίο τρίμηνο του 2020 οι δέκα πλουσιότεροι άνθρωποι του πλανήτη αύξησαν τον πλούτο τους κατά 540 δισ. δολάρια. Στις αρχές Μαρτίου 2021, διαπιστωνόταν ότι ο πλούτος των Αμερικανών δισεκατομμυριούχων αυξήθηκε κατά 1,3 τρισ. δολάρια, ή σχεδόν κατά 50%, από την αρχή της πανδημίας, και πλέον ισούται με το 20% της οικονομικής παραγωγής των ΗΠΑ και με το διπλάσιο του συνολικού εισοδήματος των φτωχότερων 330 εκατ. ανθρώπων.
Και κάπως έτσι, ακόμα και οι Sunday Times κατέληξαν να γράφουν «Γιατί γινόμαστε λιγότερο ανεκτικοί με τους υπερβολικά πλούσιους». Σε τέτοιες συνθήκες, που ο πλούτος των ελάχιστων αποσυνδέεται από τη γενική ευημερία, κολοσσοί όπως η Amazon αποκτούν τεράστια και εν πολλοίς ανεξέλεγκτη δύναμη.
Αν οι κυβερνήσεις δεν αποφασίσουν να παρέμβουν δραστικά για να επιφέρουν μια κατά τι δικαιότερη κατανομή του πλούτου, δεν αποκλείεται στο άμεσο μέλλον να βλέπουμε επιγραφές σε εταιρείες-«στρατόπεδα εργασίας» εμπνευσμένες από μηνύματα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου που φέρονται να έστελναν επόπτες της Amazon: «Μπορείς να κοιμηθείς όταν θα πεθάνεις». Και να παραγγέλνουμε το φέρετρό μας προκαταβολικά. Από την Amazon.