Ο Διεθνής Οργανισμός Μετανάστευσης (ΔΟΜ) πραγματοποιεί προγράμματα εθελούσιων επιστροφών και επανένταξης εδώ και τέσσερις δεκαετίες σε παγκόσμιο επίπεδο, έχοντας βοηθήσει δεκάδες χιλιάδες άτομα να επιστρέψουν με ασφάλεια στη χώρα καταγωγής τους. Ο ΔΟΜ διασφαλίζει ότι κάθε εθελοντική επιστροφή είναι αποτέλεσμα μιας απόφασης που λαμβάνεται ελεύθερα από τον μετανάστη και διέπεται από δύο βασικές αρχές: την ελευθερία της επιλογής και την τεκμηριωμένη απόφαση.
Από το 2010, ο ΔΟΜ Ελλάδος έχει βοηθήσει περίπου 50.000 υπηκόους τρίτων χωρών να επιστρέψουν στην πατρίδα τους, συνεργαζόμενος με περισσότερες από 100 χώρες. Παράλληλα, έχει στηρίξει περίπου 9.000 επιστρέφοντες να υλοποιήσουν εξατομικευμένα σχέδια επανένταξης και να δημιουργήσουν συνθήκες βιωσιμότητας για τους ίδιους και τις οικογένειές τους.
Από τον Σεπτέμβριο του 2019, Ο ΔΟΜ Ελλάδος υλοποιεί το πρόγραμμα «H εφαρμογή των υποβοηθούμενων εθελούσιων επιστροφών συμπεριλαμβανόμενων μέτρων επανένταξης και λειτουργία Ανοικτής Δομής Φιλοξενίας Αιτούντων Εθελούσιας Επιστροφής στην περιφέρεια Αττικής» (AVRR/OCAVRR) και μέχρι την ολοκλήρωσή του την 31η Αυγούστου του 2022, αναμένεται να στηρίξει την εθελοντική επιστροφή 16.500 υπηκόων τρίτων χωρών στις χώρες καταγωγής τους. Η βοήθεια που παρέχεται στους επωφελούμενους του προγράμματος αφορά την προετοιμασία τους για το ταξίδι, την επιστροφή και την επανένταξη.
Το πρόγραμμα απευθύνεται σε υπηκόους τρίτων χωρών που δε διαθέτουν τις νόμιμες διατυπώσεις για να παραμείνουν στην Ελλάδα ή δεν επιθυμούν να παραμείνουν, σε αιτούντες άσυλο που έχουν παραιτηθεί από το αίτημά τους για χορήγηση διεθνούς προστασίας και σε αιτούντες άσυλο των οποίων το αίτημα έχει απορριφθεί. Ειδική μέριμνα λαμβάνεται για μετανάστες που ανήκουν σε ευάλωτες ομάδες, όπως τα θύματα trafficking, οι ασυνόδευτοι ανήλικοι, οι μονογονεϊκές οικογένειες, τα άτομα που χρήζουν ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης κ.α.
Επιπλέον, μέσω του προγράμματος, 4.350 επωφελούμενοι μπορούν να λάβουν εξατομικευμένη βοήθεια επανένταξης σε είδος στη χώρα καταγωγής τους. Η βοήθεια της επανένταξης μπορεί να περιλαμβάνει: α) Προσωρινή στέγαση, β) Προγράμματα επαγγελματικής κατάρτισης, γ) Βοήθεια για εύρεση εργασίας, δ) Εκκίνηση ανεξάρτητης οικονομικής δραστηριότητας, όπως μία μικρή επιχείρηση, ε) Αγορά υλικών αγαθών και ζ) Παροχή εξατομικευμένων υπηρεσιών συμβουλευτικής και στήριξης (π.χ. ψυχοκοινωνική υποστήριξη). Κάθε σχέδιο επανένταξης είναι προσαρμοσμένο στις ανάγκες του επωφελούμενου, την οικονομική του αυτάρκεια, την ανάπτυξη των δεξιοτήτων του καθώς και την επανένταξή του στην τοπική αγορά εργασίας, λαμβάνοντας υπόψη συγκεκριμένες ευκαιρίες και πιθανούς περιορισμούς στη κάθε χώρα καταγωγής. Ο ΔΟΜ Ελλάδος, αποσκοπώντας στη βιώσιμη επανένταξη του επωφελούμενου, ενθαρρύνει τον συνδυασμό ατομικών σχεδίων επανένταξης από διάφορους επωφελούμενους καθώς και την υλοποίηση καινοτόμων σχεδίων επανένταξης.
Σημαντικό μέρος του προγράμματος αποτελεί – το μοναδικό στην Ευρώπη – Ανοικτό Κέντρο Φιλοξενίας για μετανάστες εγγεγραμμένους στο πρόγραμμα εθελοντικών επιστροφών και επανένταξης (OCAVRR). Αυτό το Ανοικτό Κέντρο δημιουργήθηκε κοντά στο κέντρο της Αθήνας ώστε να προσφέρει διαμονή και υπηρεσίες (εταιρεία σίτισης, ασφάλεια, καθαριότητα και παροχή ψυχολογικής και ιατρικής υποστήριξης) σε μετανάστες που είναι εγγεγραμμένοι στο πρόγραμμα εθελούσιων επιστροφών και επανένταξης του ΔΟΜ Ελλάδας και δεν έχουν χώρο διαμονής μέχρι την επιστροφή τους. Οι επωφελούμενοι είναι μετανάστες που ανήκουν σε ευάλωτες κοινωνικές ομάδες, που για τους σκοπούς του προγράμματος ορίζονται ως: έγκυες γυναίκες, μονογονεϊκές οικογένειες, μετανάστες με ιατρικές ανάγκες, ηλικιωμένοι μετανάστες και ανέστιοι.
Το περιφερειακό προσωπικό του προγράμματος έχει μόνιμη παρουσία σε περιοχές της Αττικής, της Θεσσαλονίκης, της Πάτρας, της Κορίνθου, των Ιωαννίνων, της Ορεστιάδας, της Δράμας, της Κρήτης ,της Ρόδου, της Λέσβου, της Χίου, της Κω, της Σάμου και της Λέρου, εξασφαλίζοντας ότι οι πληροφορίες σχετικά με τις διαδικασίες του προγράμματος είναι άμεσα διαθέσιμες σε όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη.
Η αποστολή του ΔΟΜ στην Ελλάδα διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στον παγκόσμιο χάρτη των προγραμμάτων εθελούσιων επιστροφών και επανένταξης, καθώς εντός της Ευρώπης υλοποιεί ένα από τα μεγαλύτερα προγράμματα εθελούσιων επιστροφών κι επανένταξης.