To τρομοκρατικό χτύπημα στο Παγκόσμιο Κέντρο Εμπορίου των ΗΠΑ, πυροδότησε σειρά κοσμοϊστορικών εξελίξεων που επηρέασαν και συνεχίζουν να επηρεάζουν και να διαμορφώνουν έως σήμερα, το παγκόσμιο γεωπολιτικό γίγνεσθαι και τις ζωές εκατομμυρίων ανθρώπων.
Είκοσι χρόνια μετά, ο «πόλεμος ενάντια στην τρομοκρατία» φαίνεται να μην έχει παραγάγει τα αποτελέσματα που οι ΗΠΑ και οι σύμμαχοι τους διατυμπάνιζαν ότι επιδιώκουν, άλλες φορές φιλόδοξα και άλλες προσχηματικά. Οι εξτρεμιστές Ταλιμπάν, ανελίχθηκαν στην εξουσία του Αφγανιστάν, σχεδόν αμέσως μετά την αποχώρηση των νατοϊκών στρατευμάτων από την χώρα, ενώ το Ισλαμικό Κράτος, η Μπόκο Χαράμ και άλλες τρομοκρατικές οργανώσεις, έχουν αναπτύξει το πεδίο των εγκληματικών τους δράσεων σε πολλές χώρες της Μέσης Ανατολής και της Αφρικής.
Πως φτάσαμε όμως στο «σήμερα»; Ποια είναι εκείνα τα γεγονότα που μεσολάβησαν αυτό το χρονικό διάστημα των είκοσι ετών, για να αναδειχθούν οι Ταλιμπάν το 2021 εκ νέου σε κυρίαρχη πολιτική δύναμη του Αφγανιστάν και οι Ηνωμένες Πολιτείες, ο «παγκόσμιος θεματοφύλακας της ελευθερίας και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων» να βρεθούν αντιμέτωπες με κατηγορίες για εγκλήματα πολέμου και εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας;
Λίγο πριν τις 9 το πρωί (8:46:40 π.μ. τοπική ώρα), η πτήση 11 της American Airlines συντρίβεται πάνω στον Βόρειο Πύργο του Παγκόσμιου Κέντρου Εμπορίου μεταξύ των ορόφων 93 και 99. Στις 9:02:59 η πτήση 175 της United Airlines πέφτει στον Νότιο Πύργο, ενώ λίγο αργότερα, η πτήση 77 της American Airlines, πέφτει στο Πεντάγωνο των ΗΠΑ. Ο Αμερικανός Πρόεδρος Τζορτζ Μπους, αφού πρώτα τελείωσε την ανάγνωση παραμυθιών σε παιδιά σε σχολείο της Σεϊρασότα, στην Φλόριντα, αναχωρεί με το προεδρικό αεροσκάφος για τον Λευκό Οίκο.
Αρχίζει η στρατιωτική επιχείρηση «Enduring Freedom» των ΗΠΑ με τη συμμετοχή του Ηνωμένου Βασιλείου και άλλων νατοϊκών χωρών, για την απομάκρυνση των Ταλιμπάν από το Αφγανιστάν. Ύστερα από δύο μήνες καταφέρνουν και εκτοπίζουν την φονταμενταλιστική οργάνωση από την εξουσία.
Εισάγεται το Patriot Act προς ψήφιση, ο νόμος περί μυστικών υπηρεσιών και ασφάλειας, ο οποίος παρέχει μεταξύ άλλων στις ΗΠΑ, διευρυμένες δυνατότητες παρακολούθησης εγχώριων και διεθνών τηλεφώνων πολιτών, ακόμη και πολιτικών προσώπων. Την επόμενη, ψηφίζεται από τη Βουλή, ενώ στις 26 Οκτωβρίου ο νόμος πέρασε από τη Γερουσία με 98-1 ψήφους.
To πεντάγωνο δημοσιεύει φωτογραφία με τους πρώτους είκοσι κρατούμενους – ή έγκλειστους όπως προτιμάει να τους χαρακτηρίζει – ύποπτους για τρομοκρατία στο πλευρό της Αλ Κάιντα ή των Ταλιμπάν, στις φυλακές του Γκουαντάναμο, στη Ναυτική Βάση που διατηρούν στην Κούβα. Οι φυλακές του Γκουαντάναμο, θα εξελιχθούν σε τόπο φρικτών βασανιστηρίων και καταπάτησης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των δικαιωμάτων των κρατουμένων, από την CIA. Oι ΗΠΑ ισχυρίζονται πως δεν δεσμεύονται από τους συνταγματικούς νόμους και τη Συνθήκη της Γενεύης, που προστατεύουν τα δικαιώματα των αιχμάλωτων πολέμου, επειδή το Γκουαντάναμο δεν βρίσκεται σε αμερικάνικο έδαφος, ενώ επίσης αναφέρουν πως οι διεθνείς συμβάσεις δεν έχουν ισχύ στις περιπτώσεις «παράνομων εχθρικών μαχητών».
Η κυβέρνηση Μπους ψηφίζει τη δημιουργία του Υπουργείου Εσωτερικής Ασφάλειας, ένα νέο αμερικανικό κυβερνητικό τμήμα, υπεύθυνο για την πρόληψη τρομοκρατικών επιθέσεων μέσω της κατασκοπείας Αμερικανών και ξένων πολιτών και της υποκλοπής των (μέτα)δεδομένων τους, καθώς επίσης και για θέματα ασφάλειας των συνόρων και μετανάστευσης.
Οι ΗΠΑ ανακοινώνουν την επιχείρηση «Σοκ και Δέος» και εισβάλλουν στο Ιράκ, προφασιζόμενες «πληροφορίες» που απέσπασαν από την ομολογία του κρατούμενου Ιμπν Σεΐχ Αλ Λίμπι, στις φυλακές του Γκουαντάναμο, για «όπλα μαζικής καταστροφής» που δήθεν διατηρούσε ο Ιρακινός Πρόεδρος Σαντάμ Χουσεΐν και θα έδινε στους τρομοκράτες του Μπιν Λάντεν. Ο Τζορτζ Μπους ορκίζεται να κατακρημνίσει το «δικτατορικό καθεστώς Χουσεΐν», ενώ στην επιχείρηση συμμετέχει επίσης το Ηνωμένο Βασίλειο του Τόνι Μπλερ καθώς και δεκάδες συμμαχικές χώρες των ΗΠΑ. Η υπόθεση των «όπλων μαζικής καταστροφής του Σαντάμ Χουσεΐν» αποδείχθηκε σύντομα πως επρόκειτο για μια προπαγανδιστική εκστρατεία ψεύδους του Λευκού Οίκου, ούτως ώστε να δικαιολογήσει στην κοινή γνώμη στο εσωτερικό των ΗΠΑ αλλά και στη Διεθνή Κοινότητα, την ιμπεριαλιστική επέμβαση στο Ιράκ.
Συλλαμβάνεται ο Πρόεδρος του Ιράκ, Σαντάμ Χουσεΐν, 15 χιλιόμετρα από την γενέτειρά του, την πόλη Τικρίτ, οκτώ μήνες μετά την πτώση της Βαγδάτης.
Διαρρέουν σε αμερικανικά ΜΜΕ, δεκάδες φωτογραφίες και βίντεο από τα σοκαριστικά βασανιστήρια που πραγματοποιούν οι στρατιωτικές δυνάμεις της ευρωατλαντικής συμμαχίας, σε βάρος υπόπτων για τρομοκρατία, στις φυλακές Άμπου Γκράιμπ, στο Ιράκ. Οι φωτογραφίες πλήττουν ανεπανόρθωτα την εικόνα των ΗΠΑ σε παγκόσμιο επίπεδο, προκαλώντας οργή και αγανάκτηση πρωτίστως στον ιρακινό λαό. Οι ΗΠΑ έδωσαν τον πλήρη έλεγχο των φυλακών στην ιρακινή κυβέρνηση το 2006.
Δημοσιεύεται έκθεση που κατονομάζει τον Χαλίντ Σεΐχ Μοχάμεντ ως «κύριο αρχιτέκτονα των επιθέσεων της 11ης Σεπτεμβρίου». Παραμένει φυλακισμένος στο στρατόπεδο του Γκουαντάναμο. Η δίκη του επρόκειτο να πραγματοποιηθεί νωρίτερα φέτος, ωστόσο καθυστέρησε λόγω της πανδημίας της Covid-19.
O Σαντάμ Χουσεΐν οδηγείται σε δίκη, όπου του απαγγέλθηκαν κατηγορίες για εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας. Ένα χρόνο μετά, το δικαστήριο έκρινε ένοχο τον πρώην ηγέτη του Ιράκ και τον καταδίκασε σε θάνατο δι’ απαγχονισμού. Η ποινή εκτελέστηκε στις 30 Δεκεμβρίου 2006.
Αμερικανοί πεζοναύτες σκότωσαν τουλάχιστον 12 πολίτες και τραυμάτισαν 33, στην περιοχή Σινβάρ της επαρχίας Νανγκαχάρ, ως απάντηση σε βομβιστική επίθεση. Το γεγονός έγινε γνωστό ως «η σφαγή της Σινβάρ». Η μονάδα πεζοναυτών που ήταν υπεύθυνη για την επίθεση, διατάχθηκε από τον στρατηγό Φρανκ Κίρνι να αποχωρήσει από το Αφγανιστάν, καθώς το περιστατικό έβλαψε σημαντικά τις σχέσεις ανάμεσα στον τοπικό αφγανικό πληθυσμό και τις κατοχικές δυνάμεις. Τα επόμενα χρόνια θα γίνουν εκατοντάδες δολοφονίες πολιτών, κυρίως από επιθέσεις μέσω drones, η χρήση των οποίων κορυφώθηκε κατά τη διακυβέρνηση Ομπάμα.
O Μπαράκ Ομπάμα αναλαμβάνει επίσημα την προεδρία των Ηνωμένων Πολιτειών. Ανάμεσα στις προεκλογικές του εξαγγελίες ήταν το κλείσιμο του στρατοπέδου στο Γκουαντάναμο. Το Γκουαντάναμο παραμένει ανοιχτό έως σήμερα. Από το 2002, περίπου 780 κρατούμενοι έχουν κρατηθεί στο στρατόπεδο, ενώ σήμερα παραμένουν έγκλειστα 39 άτομα. Κατά τη διάρκεια της οκταετούς παραμονής του Ομπάμα στον Λευκό Οίκο, ο αριθμός των Αμερικανών στρατιωτών στο Αφγανιστάν εκτοξεύτηκε. Μέχρι τον Αύγουστο του 2010, 100.000 Αμερικανοί στρατιώτες βρίσκονταν στο αφγανικό έδαφος.
O Μπαράκ Ομπάμα κηρύσσει το τέλος του πολέμου με το Ιράκ και διατάζει τους Αμερικανούς στρατιώτες να αποχωρήσουν από τη χώρα. Οι τελευταίες στρατιωτικές δυνάμεις εγκατέλειψαν το Ιράκ τον Δεκέμβριο του 2011. Το Ιράκ θρήνησε από περίπου 946.000 έως 1.200.000 νεκρούς, ενώ οι εκτοπισμένοι πρόσφυγες που εγκατέλειψαν τις εστίες τους ξεπέρασαν τα 3 εκατομμύρια. Όλες οι εκτιμήσεις για τα θύματα του πολέμου στο Ιράκ αμφισβητούνται.
Ο Οσάμα Μπιν Λάντεν, αρχηγός της Αλ Κάιντα και εγκέφαλος πίσω από τις επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου, εντοπίζεται και εκτελείται από τις αμερικανικές δυνάμεις στο Πακιστάν.
Το ΝΑΤΟ τερματίζει επίσημα τις στρατιωτικές επιχειρήσεις στο Αφγανιστάν και μεταθέτει την πλήρη ευθύνη για την ασφάλεια της χώρας στην αφγανική κυβέρνηση. Η ευρωατλαντική συμμαχία ξεκινά την Επιχείρηση Αποφασιστική Υποστήριξη, για να ενισχύσει τις συνεχιζόμενες μάχες της νεοσυσταθείσας αφγανικής κυβέρνησης ενάντια στους Ταλιμπάν, οι οποίοι ανασυντάσσονται και πλέον αυξάνουν σταδιακά την αντεπίθεσή τους, όσο και τη λαϊκή τους απήχηση, ιδιαιτέρως στα πιο συντηρητικά τμήματα της κοινωνίας που ζουν στην ύπαιθρο.
Κατά τη διάρκεια παρέμβασής του στο Economic Club της Ουάσινγκτον, ο υπουργός Εξωτερικών της κυβέρνησης Τραμπ, Μάικ Πομπέο, ξεκαθαρίζει την πρόθεση του Λευκού Οίκου και του ίδιου του Ντόναλντ Τραμπ να αποχωρήσουν οι ΗΠΑ από το Αφγανιστάν, σημειώνοντας πως οι διαπραγματεύσεις με τους Ταλιμπάν έχουν επιτρέψει να γίνει «αληθινή πρόοδος» για να κλείσει η σελίδα των «πολέμων χωρίς τέλος».
Οι ΗΠΑ και οι Ταλιμπάν υπογράφουν ειρηνευτική συμφωνία στη Ντόχα του Κατάρ, η οποία απαιτεί από τα αμερικανικά στρατεύματα να αποχωρήσουν από το Αφγανιστάν εντός 14 μηνών, εφόσον οι Ταλιμπάν δεν επιτρέψουν σε τρομοκρατικές ομάδες να χρησιμοποιήσουν τα αφγανικά εδάφη για να «απειλήσουν την ασφάλεια των Ηνωμένων Πολιτειών και των συμμάχων τους». Τους επόμενους 18 μήνες, τα υπόλοιπα αμερικανικά στρατεύματα αποσύρονται από τη χώρα.
Μετά τη σταδιακή αποχώρηση των νατοϊκών στρατευμάτων από την επικράτεια του Αφγανιστάν και έπειτα από σειρά αμφιλεγόμενων μαχών με τον στρατό της αφγανικής κυβέρνησης, που διήρκησαν λίγες εβδομάδες, οι Ταλιμπάν προελαύνουν στην Καμπούλ, καταλαμβάνοντας την εξουσία. Δεκάδες χιλιάδες Αφγανοί, κυρίως άνθρωποι που συνεργάστηκαν με τις κατοχικές δυνάμεις, προσπαθούν απελπισμένα να εγκαταλείψουν τη χώρα το αμέσως επόμενο διάστημα.
Το τελευταίο αμερικανικό στρατιωτικό αεροπλάνο αναχωρεί από το Αφγανιστάν, τερματίζοντας 20 χρόνια στρατιωτικής κατοχής στη χώρα. Ο πόλεμος στο Αφγανιστάν, στοίχισε τη ζωή σε τουλάχιστον 50.000 Αφγανούς πολίτες και 70.000 στρατιωτικούς και αστυνομικούς, ενώ για τις Ηνωμένες Πολιτείες, ο απολογισμός ανέρχεται σε 2.324 νεκρούς στρατιώτες και περίπου 4.000 στρατιωτικούς αναδόχους. Οι απώλειες των «αντιπάλων» ήταν περίπου 53.000. Επίσης, έχασαν τη ζωή τους 74 δημοσιογράφοι και περίπου 450 εργαζόμενοι και εθελοντές σε ανθρωπιστικές αποστολές. Το Πεντάγωνο υπολογίζεται ότι ξόδεψε τουλάχιστον 2.3 τρισεκατομμύρια δολάρια στον «πόλεμο κατά της τρομοκρατίας».