Στην πρώτη ταινία “Sex and the City”, η Μιράντα μια πετυχημένη Νεοϋορκέζα δικηγόρος, βρίσκεται σε ένα μίτινγκ με τους συνεργάτες της και μιλάει για ένα θέμα που προφανώς έχει μελετήσει και φαίνεται να γνωρίζει καλά, ώσπου το αφεντικό της σηκώνει το χέρι του μπροστά στο πρόσωπό της, διακόπτοντάς της, θεωρώντας πως έχει κάτι πιο σημαντικό να πει πάνω στο θέμα. Κι αν νομίζετε πως αυτό είναι απλά ένα κινηματογραφικό τέχνασμα, λυπάμαι που θα σας το χαλάσω, αλλά είναι κάτι που η πλειοψηφία των γυναικών έχει χρειαστεί να αντιμετωπίσει έστω και μια φορά στη ζωή της. Άνδρες να μας διακόπτουν, θεωρώντας πως η δική τους άποψη είναι η σωστή, ακόμα κι αν πολλές φορές η συζήτηση έχει να κάνει με αμιγώς γυναικεία θέματα.
Αυτή η συμπεριφορά είναι τόσο διαδεδομένη που πλέον έχει και όνομα. Mansplaining!
Ο όρος προέρχεται από τον συνδυασμό των λέξεων man (άνδρας) και explaining (εξήγηση) και κάπως πιο επίσημα, ορίζεται ως «η πράξη του να εξηγείς κάτι σε κάποιον, συνήθως ένας άνδρας σε μια γυναίκα, με τρόπο περιφρονητικό ή κηδεμονικό (πατροναριστικό)». Η Λίλι Ρόθμαν (Lily Rothman) του αμερικανικού περιοδικού The Atlantic ορίζει το mansplaining ως «το να εξηγείς χωρίς επίγνωση του γεγονότος ότι ο δέκτης της εξήγησης γνωρίζει περισσότερα από τον εξηγητή, ο οποίος συχνά συμβαίνει να είναι άνδρας απευθυνόμενος σε γυναίκα». Η συγγραφέας και δοκιμιογράφος Ρεμπέκα Σόλνιτ (Rebecca Solnit) αποδίδει το φαινόμενο σε ένα συνδυασμό «υπέρμετρης αυτοπεποίθησης και αμάθειας». Ο όρος φυσικά έχει υποτιμητική σημασία.
Αν ανατρέξετε λίγο σε συζητήσεις που είχατε στον χώρο εργασίας σας ή ακόμα και σε συζητήσεις με φίλους, τότε θα έχετε παρατηρήσει πως πολλές φορές γνώμες που εκφράζονται από γυναίκες, συχνά αμφισβητούνται από τους άνδρες συνομιλητές τους. Αυτό κατά κύριο λόγο συμβαίνει επειδή υπάρχει ακόμα έντονα η πεποίθηση στην κοινωνία ότι η ανδρική γνώμη μετράει περισσότερο από την γυναικεία. Ο όρος χρησιμοποιήθηκε πρώτη φορά το 2008 από την συγγραφέα Rebecca Solnit και δεν είναι τυχαίο που καθιερώθηκε τόσο εύκολα, αφού ήταν χιλιάδες οι γυναίκες που μπόρεσαν να ταυτιστούν. Επιτέλους αυτό που βιώναμε πολλές φορές και καθημερινά, είχε πια όνομα.
Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα mansplaining θα ήταν το γεγονός πως όταν βρισκόμαστε σε μια παρέα και προσπαθούμε να εξηγήσουμε τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουμε καθημερινά ως γυναίκες, θα βρεθεί ένας άνδρας να μας πει πως δεν έχουμε δίκιο. Δεν έχουμε δίκιο πάνω σε θέματα που βιώνουμε. Ναι κι όμως… «Κάποια στιγμή ένας άνδρας προσπάθησε να μου εξηγήσει ένα άρθρο. Ένα άρθρο που είχα γράψει εγώ η ίδια», έγραφε το 2017 στο twitter η δημοσιογράφος Olivia Nuzzi και από κάτω δεκάδες γυναίκες μοιράστηκαν ανάλογες εμπειρίες τους. Βρέθηκαν βέβαια, και άνδρες να την αμφισβητήσουν ή να την χλευάσουν.
Το πατρονάρισμα δεν είναι αποκλειστικά ανδρικό χαρακτηριστικό. Είναι και οι γυναίκες απόλυτα ικανές για ανάλογη ακυρωτική συμπεριφορά, αλλά ας μην ας μην προσποιούμαστε ότι συμβαίνει στον ίδιο βαθμό και από τα δύο φύλα, εξ’ού και η δημιουργία του αντίστοιχου όρου. Μπορεί να μοιάζει αμελητέο, αλλά όταν σε καθημερινή βάση σου υπενθυμίζουν ότι η γνώμη σου δεν έχει πάντα την ίδια βαρύτητα με των ανδρών συναδέλφων ή φίλων σου, τότε είναι φυσικό να αισθάνεσαι ηττημένη, όσο κι αν προσπαθείς.
Στο World Science Festival του 2017, όπου είχαν μαζευτεί τα πιο λαμπρά μυαλά των επιστημών, η θεωρητική φυσικός Veronika Hubeny, συμμετείχε σε πάνελ, όπου υπήρχαν μόνο άνδρες συνάδελφοί της και γνώρισε από πρώτο χέρι τι σημαίνει mansplaining. Ο συντονιστής του πάνελ, Jim Holt, άφηνε τους άνδρες επιστήμονες να ολοκληρώσουν τα όσα είχαν να πουν, αλλά δεν έκανε το ίδιο και με την Hubeny. Μάλιστα, ο Holt απεύθυνε ερώτηση στην Hubeny, η οποία αφορούσε τις θεωρίες που εκείνη μελετούσε και αντί να την αφήσει να απαντήσει, απάντησε ο ίδιος. Ο Holt εξήγησε τις θεωρίες πάνω στις οποίες έχει αφιερώσει όλη της την καριέρα η Veronika Hubeny, λες και η ίδια δεν βρισκόταν μπροστά του. Χρειάστηκε μάλιστα, να επέμβει μια γυναίκα από το κοινό για να του πει επιτέλους να σταματήσει.
Διαβάζοντας για το παραπάνω περιστατικό θυμήθηκα ένα ωραίο μεσημέρι στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, όπου φοιτήτρια που έκανε Erasmus στο τμήμα μου, σηκώθηκε να μας παρουσιάσει θέμα πάνω στο οποίο είχε κάνει έρευνα. Η φοιτήτρια ήταν από το Καζακστάν και η παρουσίαση έγινε στα αγγλικά, τα οποία δεν ήταν η μητρική της γλώσσα. Όταν ήρθε η ώρα να κάνουμε ερωτήσεις, άνδρας συμφοιτητής μου μονοπώλησε την συζήτηση κάνοντάς της ερωτήσεις, στις οποίες φυσικά απαντούσε ο ίδιος. Στην πιο περήφανη στιγμή μου ίσως ως φοιτήτρια, του είπα ότι έπρεπε επιτέλους να το βουλώσει. Μετά δεν ξαναπάτησα στην σχολή και δεν είχα ευκαιρίες για τέτοιου είδους ηρωισμούς, αν και είμαι σίγουρη ότι θα μου δίνονταν πολλές αφορμές.
Ίσως τελικά, αυτή να είναι η μόνη λύση απέναντι στο mansplaining. Κάθε φορά που ένας άνδρας πετάγεται να μας εξηγήσει πως πρέπει να αισθανόμαστε στην περίοδο ή πως πρέπει να θηλάσουμε το μωρό μας ή ακόμα και να μας ακυρώσει ως επαγγελματίες, θα πρέπει μια άλλη γυναίκα να επεμβαίνει και να του λέει πως πρέπει επιτέλους να το βουλώσει.