«Τα μπάνια του λαού δεν μπορούν να γίνονται μόνο από τις 15 Ιουλίου ως τις 30 Αυγούστου, γιατί αν θέλουμε τα λεφτά του τουρισμού θα πρέπει να υποχωρούμε έναντι των τουριστών, διότι δε χωράμε»: Την ώρα που ο Άρης Πορτοσάλτε μας συμβουλεύει προκλητικά να στερηθούμε την άδειά μας (την οποία οι περισσότεροι μπορούμε να πάρουμε μόνο εκείνο το διάστημα) για να κάνουμε χώρο στους τουρίστες, διόλου δεν φαίνεται να τον απασχολούν οι επιπτώσεις του υπερτουρισμού.
Πέραν της εκτόξευσης των τιμών στα ενοίκια, καθώς όλο και περισσότερες κατοικίες μετατρέπονται σε Airbnbs για τους ξένους επισκέπτες, πρόσφατα αναδείχτηκε ο ρόλος του υπερτουρισμού στο φαινόμενο της λειψυδρίας στα νησιά, που σχετίζεται άμεσα, μεταξύ άλλων, με την κατασκευή πισινών στα καταλύματα. Οι αρνητικές συνέπειες του υπερτουρισμού δεν σταματούν ωστόσο εδώ.
Μπορεί η Μεσόγειος Θάλασσα να έχει συνδεθεί με ξέγνοιαστες καλοκαιρινές διακοπές, βουτιές σε καταγάλανες αμμώδεις παραλίες και νόστιμα γεύματα σε ταβερνάκια, τα νερά της όμως γίνονται όλο και πιο τοξικά – γεγονός στο οποίο συμβάλλουν οι μεγάλες ποσότητες σκουπιδιών που αφήνουν πίσω τους οι πολυάριθμοι επισκέπτες. Όπως αποκαλύπτει νέα έκθεση του Παγκόσμιου Ταμείου για τη Φύση (WWF), περισσότερο από το 87% της Μεσογείου είναι μολυσμένο με μικροπλαστικά και άλλους ρύπους, συμπεριλαμβανομένων τοξικών μετάλλων και βιομηχανικών χημικών ουσιών.
Η έκθεση με τίτλο No Health Without a Healthy Environment (Καμία Yγεία Xωρίς Yγιές Περιβάλλον), δημοσιεύθηκε την Παγκόσμια Ημέρα της Μεσογείου, στις 8 Ιουλίου. Σε αυτή, το WWF τονίζει ότι υπάρχουν 1,9 εκατομμύρια κομμάτια πλαστικού ανά τετραγωνικό μέτρο στη Μεσόγειο, σημειώνοντας την υψηλότερη πυκνότητα μικροπλαστικών που έχει καταγραφεί ποτέ σε θαλάσσια περιβάλλοντα.
Σε ολόκληρη την Ευρώπη, το 75% έως 96% των θαλάσσιων περιβαλλόντων αντιμετωπίζουν σημαντικά προβλήματα ρύπανσης.
Η Μεσόγειος Θάλασσα εκτείνεται σε 46.000 χιλιόμετρα ακτογραμμής σε 22 χώρες, πολλές από τις οποίες έχουν διαφορετικά περιβαλλοντικά πρότυπα και πρακτικές. Μάλιστα, η ρύπανση έχει επεκταθεί πέρα από τη θάλασσα, επηρεάζοντας τις πηγές γλυκού νερού, τον αέρα και το έδαφος στην περιοχή. Η έκθεση περιγράφει λεπτομερώς τη μόλυνση των υδάτινων σωμάτων, συμπεριλαμβανομένων των ποταμών, των λιμνών και των θαλασσών, από γεωργικά φυτοφάρμακα και λιπάσματα, βαρέα μέταλλα και ανεπεξέργαστα βιομηχανικά απόβλητα.
Όπως αναδεικνύει η μελέτη, η Αίγυπτος είναι ο μεγαλύτερος ένοχος με 0,25 εκατομμύρια τόνους πλαστικού που καταλήγουν στη Μεσόγειο, ακολουθούμενη από την Τουρκία με 0,11 εκατομμύρια τόνους και την Ιταλία με 0,04 εκατομμύρια τόνους – όλα μέρος των 1,9 εκατομμυρίων τόνων μικροπλαστικών ανά τετραγωνικό μέτρο που εντοπίζονται στη Μεσόγειο.
Στην Ιταλία συγκεκριμένα, το 13% των ποταμών και το 11% των λιμνών αναφέρεται ότι είναι σε κακή κατάσταση, ενώ στην Ελλάδα η Aegean Rebreath δημοσιεύει ότι το 100% των δειγμάτων άμμου που έχει περισυλλέξει από παραλίες περιείχαν μικροπλαστικά και το 73% των απορριμμάτων που συλλέγει από τους βυθούς είναι πλαστικά. Η κατάσταση είναι εξίσου δύσκολη σε ολόκληρη την Ευρώπη, με το 75% έως 96% των θαλάσσιων περιβαλλόντων να αντιμετωπίζουν σημαντικά προβλήματα ρύπανσης.
Η εκτεταμένη ρύπανση από πλαστικά ενέχει σημαντικούς κινδύνους για την υγεία λόγω της συσσώρευσης ανθεκτικών χημικών ουσιών γνωστών ως πολυφθοριωμένες αλκυλικές ουσίες (PFAS) και πολυβρωμοδιφαινυλαιθέρες (PBD). Σε παγκόσμιο επίπεδο, η ρύπανση των υδάτων συνδέεται με 1,4 εκατομμύρια πρόωρους θανάτους, ενώ θέτει σε κίνδυνο τα 150 εκατομμύρια ανθρώπους που ζουν κατά μήκος των ακτών της Μεσογείου και τα 270 εκατομμύρια τουρίστες που κολυμπούν στα νερά της κάθε χρόνο.
Οι ιατρικοί εμπειρογνώμονες που συμμετείχαν στην έρευνα του WWF λένε ότι οι άνθρωποι μπορούν να καταπιούν μικροπλαστικά από υδάτινα περιβάλλοντα μέσω της κατανάλωσης ψαριών και θαλασσινών και μέσω του νερού (τόσο πόσιμου όσο και εμφιαλωμένου). Τα μαλάκια (π.χ. μύδια) περιέχουν μεγαλύτερες ποσότητες από τα ψάρια, ενώ η μικρότερη μόλυνση προέρχεται από την κατανάλωση γαρίδας.
Ο Raffaele Marfella, καθηγητής προηγμένων επιστημών στο Πανεπιστήμιο Vanvitelli στη Νάπολη, εξηγεί επίσης ότι η πλαστική ρύπανση είναι ένα κρίσιμο παγκόσμιο πρόβλημα που υπερβαίνει τη βλάβη στο περιβάλλον. Επικαλούμενος ένα πρόσφατο άρθρο στο New England Journal of Medicine, υπογραμμίζει τη σχέση μεταξύ μικροπλαστικών και νανοπλαστικών -γνωστών ως MNPs- και ορισμένων καρδιαγγειακών παθήσεων. Όπως τονίζει, «Οι τρέχουσες γνώσεις δείχνουν ότι τα MNPs μπορούν να εισέλθουν στην κυκλοφορία του αίματος μέσω κατάποσης ή εισπνοής, προκαλώντας φλεγμονή και οξειδωτικό στρες. Με την πάροδο του χρόνου, η χρόνια έκθεση σε MNPs μπορεί να επιταχύνει την εξέλιξη της αθηροσκλήρωσης και να αυξήσει την πιθανότητα καρδιαγγειακών επεισοδίων».
Το Ινστιτούτο Θαλάσσιας Προστασίας «Αρχιπέλαγος» εξέτασε 25 θαλάσσια ζώα και βρήκε μικροπλαστικούς ρύπους σε όλα.
Στην παραθαλάσσια πόλη Όστια κοντά στη Ρώμη, ο Pierluigi Capozzi ρεμβάζει τη θάλασσα από το εστιατόριό του, Mediterraneo. «Ίσως πριν από 50 χρόνια, οι άνθρωποι δεν ήξεραν όσα γνωρίζουμε τώρα για τη ρύπανση και το πλαστικό», λέει στο CNN. «Βλέπω όμως νέους ανθρώπους χωρίς κανένα πρόβλημα να πετούν πλαστικά μπουκάλια στη θάλασσα, να πετούν σκουπίδια στο έδαφος, τσιγάρα κ.λπ.». Παρόλα αυτά, διακρίνει και μία αισιόδοξη πλευρά. Πριν από μια δεκαετία, κάθε πρωί η άμμος έξω από το παραλιακό εστιατόριό του ήταν καλυμμένη με χημικά από τα φορτηγά πλοία που διασχίζουν τις ναυτιλιακές οδούς που είναι ορατές από την ακτογραμμή. «Χάρη στη βελτίωση της νομοθεσίας, αυτή η χημική ρύπανση δεν υφίσταται τώρα», λέει.
Η Μεσόγειος είναι μία από τις σημαντικότερες δεξαμενές θαλάσσιας και παράκτιας ποικιλομορφίας στον κόσμο, σύμφωνα με τη Μεσογειακή Θαλάσσια Συμμαχία, η οποία εργάζεται για να υποστηρίξει την αλιευτική βιομηχανία μέσω καλύτερων πρακτικών και διατείνεται ότι η βαριά ρύπανση επηρεάζει αρνητικά την πλούσια χλωρίδα και πανίδα της θάλασσας. Παρά το γεγονός ότι η Μεσόγειος καλύπτει μόνο το 0,7% της παγκόσμιας ωκεάνιας περιοχής, διαθέτει το 7,5% της παγκόσμιας θαλάσσιας πανίδας και το 18% της παγκόσμιας θαλάσσιας χλωρίδας.
Μια μελέτη του 2023 από το ελληνικό Ινστιτούτο Θαλάσσιας Προστασίας «Αρχιπέλαγος» εξέτασε 25 θαλάσσια ζώα, ανάμεσά τους οκτώ δελφίνια, δύο φώκιες και 15 θαλάσσιες χελώνες, και βρήκε μικροπλαστικούς ρύπους σε όλα. «Συγκεκριμένα, μεταξύ άλλων τύπων πλαστικού, εντοπίστηκαν συνολικά 10.639 μικροπλαστικές ίνες στο γαστρεντερικό σωλήνα των νεκρών θαλάσσιων θηλαστικών και χελωνών», γνωστοποίησε το Ινστιτούτο, προειδοποιώντας πως «εάν οι άνθρωποι δεν κάνουν το καθήκον τους για να σταματήσουν τη μάστιγα της ρύπανσης των υδάτων, οι ονειρεμένες διακοπές στη Μεσόγειο θα μπορούσαν σύντομα να μετατραπούν σε εφιάλτη για όλους».
Παράλληλα, η αλιεία είναι μια βιομηχανία 4,6 δισεκατομμυρίων ευρώ στη Μεσόγειο και η ρύπανση των υδάτων έχει επηρεάσει σημαντικά τα μέσα διαβίωσης των 180.000 ανθρώπων που βασίζονται στην αλιεία για την επιβίωσή τους, λέει το WWF. Το Περιβαλλοντικό Πρόγραμμα του ΟΗΕ αναφέρει ότι τα θαλάσσια αλιεύματα στη Μεσόγειο έχουν μειωθεί κατά 34% τα τελευταία 50 χρόνια, τόσο λόγω της υπεραλίευσης όσο και των πλαστικών στο νερό. «Περίπου 730 τόνοι πλαστικών απορριμμάτων καταλήγουν καθημερινά στη Μεσόγειο Θάλασσα», αναφέρει η ομάδα. «Τα πλαστικά απόβλητα αντιπροσωπεύουν το 95 έως 100% των θαλάσσιων πλωτών αποβλήτων και το 50% των απορριμμάτων στους θαλάσσιους βυθούς. Σε τονάζ, το πλαστικό μπορεί και να υπερβαίνει το σύνολο των ψαριών», σημειώνει.