«Τη ζωή σου την πας όπου θέλεις κορίτσι μου. Μην αφήνεις κανέναν να σε κατευθύνει, όσα και να σου τάζει. Να έχεις μυαλό. Κι εμένα που μου λείπουν τα πόδια, μυαλό ευτυχώς είχα να κάνω αυτό που θέλω».
Η κυρία Βάσω μένει τα τελευταία 40 χρόνια σε μια ιστορική έπαυλη που οικοδομήθηκε το 1831 στην περιοχή της Κυψέλης από έναν φιλέλληνα Βρετανό ναύαρχο. Μέχρι να έρθει στην Αθήνα στα 26 της χρόνια και πριν περάσει από ένα ίδρυμα της Μυτιλήνης και της Θεσσαλονίκης υπήρξε μια από τις περιζήτητες νύφες του Διδυμότειχου.
Καθισμένη στο φορτωμένο με καλαμάκια, ένα ρολόι χειρός, εφημερίδες και διάφορες σακούλες ηλεκτρικό της αμαξίδιο αστειεύεται με το γεγονός πως μπορεί να στερήθηκε το περπάτημα της αλλά έτσι γλίτωσε από το προξενιό που θα της επέβαλαν οι γονείς της. Τώρα περιμένει τη μέρα που θα επισκεφθεί την Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση, πριν όμως πρέπει να βγει μέχρι τον δρόμο της Φωκίωνος Νέγρη για να αλλάξει μια μπλούζα που αγόρασε σε λάθος νούμερο.
Η κυρία Βάσω
Παρότι προσπαθώ να μάθω την ιστορία της, εκείνη κινείται αδιαλείπτως στον διάδρομο του Άσυλου Ανιάτων, χαιρετάει όποιον περνάει από το προσωπικό, βάζει στοιχήματα και δεν ξεχνάει να στρέφει τις ρόδες της προς την τηλεόραση ανά διαστήματα. «Μορφώνομαι, είμαι ενημερωμένη για όλα τα κουτσομπολιά» εξηγεί και δίχως να την ρωτήσω πως ένιωσε όταν της ανακοίνωσαν πως πάσχει από μια μυοπάθεια που θα την καθηλώσει με παραινεί να μην μεμψιμοιρώ ποτέ, όπως αποφάσισε να κάνει και ίδια δεχόμενη την ανίατη πάθηση της.
Το Άσυλο Ανιάτων ξεκίνησε το έργο του το 1893. Νοίκιασε την ιστορική έπαυλη της Κυψέλης το 1901, για την αγοράσει τελικά το 1905.
Η σημερινή πρόεδρος του κοινωφελούς, μη κερδοσκοπικού σωματείου, Ιωάννα Ηλιάδη.
Όσοι περπάτησαν τα τελευταία 122 χρόνια στους διαδρόμους του Άσυλου Ανιάτων έμεναν άγρυπνοι προκειμένου να φροντίσουν ανθρώπους σαν την κυρία Βάσω, μερικές φορές λιγότερο αλέγρους από την ίδια. Εκείνους που δεν μπορούν να ανταπεξέλθουν οικονομικά στην φροντίδα που απαιτεί μια παραπληγία, μια ημιπληγία, η σκλήρυνση κατά πλάκας, τα νευρολογικά νοσήματα και οι ρευματολογικές ασθένειες. Δίχως καμία κρατική επιδότηση, το κοινωφελές μη κερδοσκοπικό σωματείο 110 εργαζόμενοι παράσχουν ιατρική, νοσηλευτική, φαρμακευτική φροντίδα και ψυχική υποστήριξη σε 165 ασθενείς, εκ των οποίων το 80% είναι κατάκοιτοι.
Σε έναν χαιρετισμό της, η σημερινή πρόεδρος του διοικητικού συμβουλίου είχε επισημάνει πως «η δύναμη δεν μετριέται στο σώμα αλλά στην ψυχή», όταν ανέλαβε τα καθήκοντα της σε μια κρίσιμη για το άσυλο περίοδο. Καθώς οι δωρεές έχουν περιοριστεί και η ακίνητη περιουσία αποτελεί περισσότερο τροχοπέδη παρά βοήθημα για την βιωσιμότητα του σωματείου, αυτό που την παρακίνησε να εμπλακεί μ’ έναν γραφειοκρατικό και οικονομικό κυκεώνα είναι πως το κτίριο που έχει κριθεί διατηρητέο από το κεντρικό αρχαιολογικό συμβούλιο δεν αποτελεί ένα ανεκμετάλλευτο αρχιτεκτονικό δείγμα του 19ου αιώνα.
Ο αριθμός 39 της οδού Αγίας Ζώνης έχει μετουσιωθεί σε περιουσία για τους ανθρώπους που κινούνται στην προαύλιο χώρο και αναπαύονται στις κλίνες του. Είναι το σπίτι που, καταστατικά και εκ των πραγμάτων, τους φιλοξενεί από την ενηλικίωση τους έως το τέλος της ζωής τους.
Η Ιωάννα Ηλιάδη μπορεί να έχει επωμιστεί το βάρος της καθυστερημένης καταβολής δεδουλευμένων, την υποχρέωση πληρωμής του ΕΝΦΙΑ, την επίβλεψη των εσόδων και των εξόδων αλλά αυτό που την κάνει πιο περήφανη για τη μέχρι τώρα θητεία της είναι πως βλέπει χαρούμενα τα πρόσωπα των ασθενών. «Τα τέσσερα τελευταία χρόνια καταφέραμε να φροντίζουμε καλύτερα τους ασθενείς μας. Εδώ και 36 μήνες η Αρχιεπισκοπή Αθηνών μας προσφέρει το μεσημεριανό γεύμα δωρεάν, πολλά από τα φάρμακα των ασθενών έρχονται από κοινωνικά φαρμακεία, κάνουμε έναν τεράστιο αγώνα δρόμου και συγκεντρώνοντας ότι μπορούμε μέσα από χορηγίες. Παρά τις λύπες, οι γιορτές που διοργανώνουμε και οι δράσεις μας φέρνουν χαμόγελα. Οι άνθρωποι αυτοί δεν χρειάζονται μόνο τροφή και εμβόλια, συναισθήματα και αγάπη θέλουν, αυτά τα χρειάζονται περισσότερο».
Η κυρία Βάσω παρακολουθεί μια γυναίκα που στελεχώνει το προσωπικό του ασύλου να ζωγραφίζει μια υδρόγειο σφαίρα σε έναν τοίχο. Αντιμετωπίζει πρόσχαρα όποιον περνάει από το οπτικό της πεδίο αν και ισχυρίζεται πως δεν κάνει πλέον φίλους, οι κολλητές της βρίσκονται έξω από το άσυλο, οι περισσότερες παντρεύτηκαν και τρέχουν με τις δικές του υποχρεώσεις. Όπως εξηγεί η πρόεδρος το στενό φιλικό και οικογενειακό περιβάλλον δε μπορεί να φροντίσει ανθρώπους με τέτοιους είδους παθήσεις εντός ενός συμβατικού σπιτιού.
«Όταν έρχεσαι σε επαφή με έναν κατάκοιτο ασθενή οφείλεις να τον σηκώσεις για να κάνει τις φυσικοθεραπείες του, πρέπει να παρακολουθείτε συνεχώς από γιατρό κι αυτό δεν είναι μια τόσο εύκολη διαδικασία. Υπάρχουν ασθενείς οι οποίοι δέχονται από τους συγγενείς τους καθημερινή φροντίδα, υπάρχουν όμως και πάρα πολλοί που δεν έχουν συχνή επαφή με τους δικούς τους είτε γιατί βρίσκονται εκτός Αθηνών είτε γιατί περιορίζονται στην κάποια τηλεφωνική επικοινωνία. Ουσιαστικά, είμαστε εμείς οι συγγενείς τους και όταν αρρωσταίνουν θα έλεγα πως εμείς κυρίως προσπαθούμε να δούμε τι θα κάνουμε, όπως πριν από ενάμιση περίπου μήνα αναγκαστήκαμε να στείλουμε τον Σταύροσε ιδιωτικό νοσοκομείο μέσω χορηγίας, αφού απελπιστήκαμε με το δημόσιο. Μας τον έφεραν πίσω ευτυχώς και τώρα είναι πολύ καλύτερα».
Το 1903 το άσυλο ανιάτων φιλοξενούσε 55 περιθαλπόμενους, το 1933 ο αριθμός τους έφτασε τους 180 ενώ το 1973 άγγιξε τους 522. Η πρώτη συγκροτημένη και θεσμοθετημένη πράξη κοινωνικής φιλανθρωπίας στην Ελλάδα μπορεί να δύναται αυτή τη χρονική περίοδο να φιλοξενήσει μόνο 165 ασθενείς από όλη την Ελλάδα, χωρίς όμως αυτό να σημαίνει πως έχει πάψει να βάζει στόχους, ακόμη κι αν αυτοί μοιάζουν αμελητέοι σε κάποιον που θεωρεί την αρτιμέλεια αυτονόητη. «Η νέα μας μεγάλη χαρά είναι το βαν που καταφέραμε να αγοράσουμε έτσι ώστε λίγοι – λίγοι οι ασθενείς να επισκέπτονται μουσεία και θέατρα. Σε αυτή την αγορά οδηγηθήκαμε όταν έμαθα πως κάποιοι δεν είχαν δει ποτέ τους θάλασσα και αναζήτησα έναν τρόπο ώστε να έρθουν σε επαφή μαζί της».
Εκτός από τους κοινωνικούς λειτουργούς και τους ψυχιάτρους που προσπαθούν να βοηθήσουν τους ασθενείς να εγκληματιστούν γρηγορότερα κατά την άφιξή τους εκεί, στις εγκατάστασεις του ιδρύματος υπάρχει μια αίθουσα εργασιοθεραπείας. Ανάμεσα σε χειροποίητα αξεσουάρ και είδη σπιτιού που γεμίζουν τον χώρο -ενόψει ενός ανοιχτού για το κοινό χριστουγεννιάτικου μπαζάρ- περνάει τον περισσότερο του χρόνο ο Βαγγέλης.
Παρότι εκ γενετής μπορεί να κινήσει μόνο το αριστερό του χέρι, εκείνος κάθεται με τις ώρες στο καροτσάκι που έχει στολίσει με μια αφίσα της φετινής κυπελλούχου ΑΕΚ και παλεύει με τις βελόνες. Αυτή είναι η δουλειά του όπως λέει ενώ παράλληλα με οδηγεί μέχρι το σημείο όπου βρίσκεται το εργόχειρο που ολοκλήρωσε έπειτα από δύο μήνες προσπάθειας. «Αυτό που μου δίνει κουράγιο να συνεχίσω είναι η δύναμη που έχουν. Οι άνθρωποι που είναι εδώ έχουν συνειδητοποιήσει τα προβλήματα υγείας τους και απολαμβάνουν με ένα μεγαλείο ψυχής τις μικρές χαρές που τους δίνονται», καταλήγει η πρόεδρος του σωματείου ενώ μετά από λίγη ώρα ο Βαγγέλης ποζάρει στον φακό κρατώντας το κεντημένο μαξιλάρι που δημιούργησε.
Ο Βαγγέλης και το εργόχειρο που έφτιαξε μέσα σε δύο μήνες.
Και οι χειροποίητες δημιουργίες άλλων ασθενών.
Παρά τις οικονομικές δυσκολίες και κάποιους μισθούς που έχουν μείνει πίσω, οι εργαζόμενοι δεν εγκατέλειψαν το πόστο τους αφού δεν μπορούν να διανοηθούν πως θα αφήσουν πρόσωπα σαν τον Γιώργο δίχως βοήθεια. Ο νεότερος περιθαλπόμενος είναι μόλις 20 ετών, έφτασε πριν από λίγο καιρό από το Αγρίνιο στην Αθήνα από τη στιγμή που η χρόνια χρήση ουσιών από την πλευρά της μητέρας του λειτουργούσε ανασταλτικά για τη δική του καθημερινή φροντίδα. Εκτός από τα κινητικά του προβλήματα, οι πρώτες μέρες στο άσυλο πέρασαν γι’ αυτόν χωρίς να μπορεί να επικοινωνήσει με κανέναν.
Μέσα από την φροντίδα και τις δράσεις του ασύλου, ο Γιώργος ήρθε για πρώτη φορά σε επαφή με την τέχνη της μουσικής με αποτέλεσμα να γίνει πιο δεκτικός και εκδηλωτικός με τους γύρω του. Στο μονόκλινό του υπάρχει πλέον σε μόνιμη βάση ένα ραδιόφωνο. Γι΄αυτό τον θάλαμο και για όλους συνορεύουν μαζί του, οι εργαζόμενοι του ασύλου πιστεύουν πως η συνέχιση του έργου που προσφέρει το σωματείο αποτελεί ανειλημμένη ευθύνη.
Περισσότερες πληροφορίες για το Άσυλο Ανιάτων θα βρείτε εδώ.