«Ενότητα Πολιτικοί Θεσμοί. Θέμα 35. Συμπληρώστε τα κενά στις παρακάτω προτάσεις:
α) Η Ελλάδα έχει προεδρεύσει του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ενωσης/ Κοινότητας ________ φορές.
β) Η πρώτη φορά που η Ελλάδα ανέλαβε την Προεδρία της Ευρωπαϊκής Ενωσης/ Κοινότητας ήταν το _______.
γ) Η Ελλάδα, όπως και κάθε άλλο κράτος-μέλος της Ε.Ε., ασκεί _______ την Προεδρία του Συμβουλίου της Ε.Ε. για διάστημα έξι μηνών.
δ) Η επόμενη Προεδρία της Ελλάδας στο Συμβούλιο της Ε.Ε. έχει προγραμματιστεί να ξεκινήσει τον ___________».
Αυτές είναι μερικές από τις ερωτήσεις από την τράπεζα θεμάτων για τις πανελλαδικές εξετάσεις κτήσης της ελληνικής ιθαγένειας με πολιτογράφηση που ανάρτησε πριν από μερικές ημέρες η Γενική Γραμματεία Ιθαγένειας του υπουργείου Εσωτερικών. Άλλη μια ερώτηση ζητά από τους υποψήφιους να αντιστοιχήσουν πηλίκια με το Σώμα Ασφαλείας στο οποίο ανήκουν, ενώ μια τρίτη ερώτηση τους ζητά να αναγνωρίσουν σε φωτογραφία τον Λουκά Παπαδήμο και να απαντήσουν πότε διετέλεσε πρωθυπουργός. Στα θέματα αρχαιογνωσίας τις εντυπώσεις κλέβει το θέμα 70 που ζητά από του εξεταζόμενους να απαντήσουν με Σωστό/Λάθος στις παρακάτω ερωτήσεις: β. Οι Καλικάντζαροι είναι τα καλά πνεύματα των Χριστουγέννων που φέρνουν καλοτυχία γ. Όταν ξεκινάει η καινούργια σχολική χρονιά τελούμε αγιασμό δ. Όταν κάποιος αρρωσταίνει φτιάχνουμε Φανουρόπιτα για να γίνει καλά. Υπάρχουν όμως και ερωτήσεις τηλεοπτικής κουλτούρας σχετικά με το τραγούδι που νίκησε στη Eurovision, τα ζευγάρια των Ελλήνων ηθοποιών του παλιού ελληνικού κινηματογράφου και την πρωταγωνίστρια της ταινίας «Υπολοχαγός Νατάσσα».
Μόλις οι παραπάνω ερωτήσεις είδαν το φως της δημοσιότητας, πολλοί ήταν εκείνοι που αντέδρασαν κάνοντας λόγο για μεγάλο βαθμό δυσκολίας που ίσως αποσκοπεί να αποκλείσει μεγάλο μέρος των υποψηφίων. Άλλωστε, πόσοι Έλληνες μπορούν όντως να αναγνωρίσουν σε ποιο Σώμα Ασφαλείας ανήκει το εκάστοτε πηλίκιο; Ο γενικός γραμματέας Αθανάσιος Μπαλέρμπας χαρακτήρισε το σύστημα «αδιάβλητο, καθολικό και αντικειμενικό, με κανόνες ξεκάθαρους, που θα χτυπά τη γραφειοκρατία». Με το συγκεκριμένο σύστημα πάντως, ακόμα κι αν ένας αλλοδαπός πετύχει στις εξετάσεις, η ιθαγένεια του αποδίδεται σε βάθος πενταετίας.
Ο κ. Μπαλέρμπας υπογράμμισε πως η τράπεζα θεμάτων, 200 ερωτήσεις παραγωγής και κατανόησης γραπτού και προφορικού λόγου και 300 ερωτήσεις γνώσεων γεωγραφίας, ιστορίας, πολιτικών θεσμών και πολιτισμού, οριοθετεί την ύλη και την κάνει συγκεκριμένη. Στην Ελλάδα όμως δεν υπάρχει αντίστοιχο δημόσιο σύστημα εκπαίδευσης και προετοιμασίας και πολύ φυσικά γεννάται ο φόβος πως πολλοί θα αναγκαστούν να απευθυνθούν σε ιδιωτικά φροντιστήρια και όσοι δεν έχουν τη δυνατότητα να διαθέσουν τα χρήματα, θα αποθαρρυνθούν και δεν θα συμμετάσχουν στις εξετάσεις. Μάλιστα, για να πάρει κανείς μέρος στην όλη διαδικασία πρέπει να καταθέσει παράβολο αξίας 700 ευρώ. Ο γενικός γραμματέας πάντως, επισημαίνει ότι η εκπαίδευση δεν αποτελεί δική του αρμοδιότητα και ότι έχει ζητήσει από το υπουργείο Μετανάστευσης και την υφυπουργό με αρμοδιότητα την ένταξη να συμπεριλάβει την ύλη των εξετάσεων σε προγράμματα προετοιμασίας που θα εκπονήσει.
Η Popaganda θέλοντας να εξετάσει παραπάνω το θέμα μίλησε με την Ντανιέλα Μαρούδα, Επίκουρη Καθηγήτρια Διεθνούς Δικαίου στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, κάτοχο έδρας Jean Monnet “EU Solidarity, Civil Protection, Humanitarian Action” και Αντιπρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής κατά του Ρατσισμού και της Μισαλλοδοξίας του Συμβουλίου της Ευρώπης (ECRI), η οποία έχει διετελέσει και ως μέλος σε Επιτροπές Πολιτογράφησης από το 2009.
Πώς ακριβώς έχετε εσείς ασχοληθεί με την διαδικασία απόδοσης ελληνικής ιθαγένειας; H Εθνική Επιτροπή Δικαιωμάτων του Ανθρώπου – στην οποία συμμετείχα την διετία 2009-2010 – με είχε προτείνει ως μέλος στην Επιτροπή Πολιτογράφησης Κρήτης. Εκεί λοιπόν, συμμετείχα για περισσότερα από 5 χρόνια, μια ή δύο μέρες το μήνα στις συνεντεύξεις Πολιτογράφησης. Στην Κρήτη ο βαθμός ένταξης ήταν εξαιρετικός στη μεγάλη πλειοψηφία των περιπτώσεων και έτσι είχαμε εισηγηθεί υπέρ της απόκτησης ιθαγένειας σε πολύ μεγάλο αριθμό αιτούντων. Στη συνέχεια για πολλά επόμενα χρόνια με όριζε το Πάντειο Πανεπιστήμιο Εκπρόσωπο σε Επιτροπές Πολιτογράφησης στην Περιφέρεια Αττικής. Άλλοτε κύριο μέλος, άλλοτε αναπληρωματικό. Η διαδικασία εκεί ήταν πολύ διαφορετική, ο βαθμός ένταξης μικρός. Γι’ αυτό θεωρώ την αποκέντρωση πολύ σημαντική για την αποτελεσματική ένταξη προσφύγων και μεταναστών. Σε μεγάλα αστικά κέντρα καθυστερεί στον μεγαλύτερο αριθμό των περιπτώσεων. Όχι βέβαια σε παιδιά με γονείς με καταγωγή από άλλες χώρες που έχουν γεννηθεί στην Ελλάδα και έχουν παρακολουθήσει Ελληνικό Σχολείο, ή και Πανεπιστήμιο. Για αυτά τα παιδιά η διαδικασία θα έπρεπε να είναι εντελώς διαφορετική. Ας είναι. Και σε αυτό τα βήματα αργά και απογοητευτικά. Και μιλάω ως Καθηγήτρια εδώ, και είχαν ως φοιτητές πολλά παιδιά μεταναστών ή προσφύγων, οι οποίοι ήταν άριστοι, και μάλιστα διάβαζαν και τον όρκο. Δεν είναι βέβαια τυχαίο, ότι με το νέο νόμο, οι Επιτροπές Πολιτογράφησης γίνονται τριμελείς και βέβαια φεύγει ο εκπρόσωπος που ορίζει η Εθνική επιτροπή Δικαιωμάτων του ανθρώπου.
Ποια είναι η διαδικασία που ακολουθείται αυτή τη στιγμή; Υπάρχουν διαφοροποιήσεις ανάλογα την κάθε περίπτωση; Η νέα διαδικασία περιλαμβάνει μια γραπτή δοκιμασία – σε μια προσπάθεια να μην επαφίεται στην υποκειμενικότητα των μελών μιας Επιτροπής η επιλογή των ερωτήσεων, αλλά να έχει στοιχεία αντικειμενικότητας – έτσι λοιπόν χρησιμοποιείται μια Τράπεζα Θεμάτων και για πρώτη φορά θα γίνει ο διαγωνισμός στις 16 Μαϊου 2021. Στη συνέχεια, ακολουθεί συνέντευξη σε Επιτροπές στις αντίστοιχες Περιφέρειες, όπου έχουν γίνει τα αιτήματα. Οι Επιτροπές έχουν πλέον διαφορετική σύνθεση και η συνέντευξη δεν αφορά παρά τα περί κοινωνικής και οικονομικής ένταξης, που επίσης είναι αντικειμενικά (σχέση με Έλληνες / συμμετοχή σε σωματεία / εργασία /φορολογική κατάσταση / κλπ). Γενικώς, η χορήγηση ιθαγένειας από το κράτος δεν είναι εύκολη, αλλά σίγουρα είναι πιο εύκολη από ότι πριν 10 χρόνια. Οι διαδικασίες χορήγησης της ιθαγένειας παραμένουν δύσκολες και δυσκίνητες, με την διαδικασία να γίνεται πιο εύκολη όταν πρόκειται για παιδιά τα οποία έχουν γεννηθεί στην Ελλάδα.
Πότε ήταν η τελευταία φορά που άλλαξε ο νόμος και ποιες ήταν οι αλλαγές που έγιναν; Τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει συνεχείς αλλαγές. Η σημαντική μεταρρύθμιση έγινε επί Γ. Παπανδρέου, το 2010, αφού για πρώτη φορά ξεφύγαμε από το αναχρονιστικό δίκαιο του αίματος και έκτοτε «Έλληνας δεν γεννιέσαι μόνο αλλά και γίνεσαι». Το Συμβούλιο της Επικρατείας θεώρησε αντισυνταγματικές ορισμένες από τις πιο κρίσιμες διατάξεις του (για τα παιδιά δεύτερης γενιάς) και άρχισε η περιπέτεια των συνεχών αλλαγών. Στη συνέχεια το 2015 επανήλθε με νέο μόνο το καθεστώς απόδοσης, αλλά και πάλι, όλα αλλάζουν με την τελευταία αλλαγή και αυστηροποίηση του πλαισίου, η οποία έγινε με την παρούσα κυβέρνηση. Το μεγάλο πρόβλημα βέβαια ήταν και παραμένει η αβεβαιότητα, οι αλλαγές, οι εξοντωτικές καθυστερήσεις (με παραβίαση όλων των ορίων που θέτει ο νόμος) και ότι ενώ τόσοι χιλιάδες άνθρωποι (30.000 ) έχουν κάνει αιτήσεις εδώ και χρόνια, καταβάλλοντας πολύ υψηλό αντίτιμο, αλλάζουν οι διαδικασίες και τους αιφνιδιάζουν.
Σε σχέση με τις υπόλοιπες χώρες τις ΕΕ, πόσο διαφέρει η διαδικασία που ακολουθείται στην Ελλάδα; Είναι ευκολότερη ή δυσκολότερη; Η διαδικασία είναι σαφής, γνωστή σε όλους, δεν αιφνιδιάζει, ενώ η ένταξη μεταναστών και προσφύγων ξεκινάει πολύ νωρίς. Αυτό δεν σημαίνει ότι υπάρχουν περιπτώσεις όπου αυστηροποιούνται οι διαδικασίες συνεντεύξεων, αλλά όχι τόσο συχνές αλλαγές, ούτε τέτοιες καθυστερήσεις στην απόδοση.
Πριν μερικές μέρες κυκλοφόρησαν οι ερωτήσεις που θα γίνουν στις φετινές εξετάσεις για την απόκτηση της ιθαγένειας. Στα social media υπήρξαν πολλές αντιδράσεις τόσο από τους απλούς χρήστες, αλλά και από μέλη της ακαδημαϊκής κοινότητας. Πού πιστεύετε ότι οφείλονται αυτές οι αντιδράσεις; Στον βαθμό δυσκολίας τους και στο ότι ο στόχος είναι να εμποδιστεί η απόκτηση ιθαγένειας. Ιδίως οι ερωτήσεις που αφορούν τον πολιτισμό, δεν έχουν καμία σχέση με την Ελλάδα σήμερα. Είναι σε αρκετές περιπτώσεις άστοχες. Δεν βοηθάει ότι δεν αναρτήθηκαν οι απαντήσεις. Ώστε να μπορεί κάποιος να διαβάσει. Επίσης, αυτό που εμένα με προβληματίζει είναι ότι αφήνουν στο περιθώριο πολλούς ανθρώπους μεγαλύτερης ηλικίας που έχουν μεγάλο βαθμό ένταξης, αλλά όχι την «επιμέλεια« ενός μαθητή που θα κάτσει στο θρανίο να δώσει εξετάσεις.
Μπορούν όντως αυτές οι ερωτήσεις να είναι κριτήριο για το ποιος μπορεί να πάρει την ελληνική υπηκοότητα και ποιος όχι; Νομίζω θα πρέπει να τις ξαναδούν μετά από πιλοτική εφαρμογή δειγματοληπτικά σε Έλληνες Πολίτες, όλων των Περιφερειών και διαφορετικού μορφωτικού επιπέδου και να δουν τον βαθμό επιτυχίας (ο οποίος θεωρώ δεδομένο ότι θα είναι απογοητευτικός).
Υπάρχει κάποιος νόμους του διεθνούς δικαίου που να αφορά την απόκτηση υπηκοότητας ή αυτό καθορίζεται από κάθε κράτος ξεχωριστά; Πρέπει να υπάρχει πρόσβαση στην ιθαγένεια. Σαφείς διαδικασίες. Χωρίς διακρίσεις. Δεν πρέπει να στερείτει κάποιος την ιθαγένεια (αναφέρομαι στους ανιθαγενείς). Κατά τα άλλα το ποιος είναι πολίτης κάθε κράτους πως διαμορφώνονται οι διαδικασίες είναι ζήτημα εθνικών επιλογών.
Κατά τα άλλα τα κράτη επιλέγουν τους πολίτες που επιθυμούν, κάτι που στην δική μας την περίπτωση έχει περάσει από πολλά κύματα, διότι δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι οι κανόνες πολιτογράφησης έχουν και ένα εκπαιδευτικό χαρακτήρα. Κι αυτό το δείχνει η ιστορία του ελληνικού κράτους και το πόσες φορές άλλαξε το ποιους θεωρεί πολίτες του.
Υπάρχουν στατιστικά που να δείχνουν πόσοι μετανάστες τελικά παίρνουν την ελληνική υπηκοότητα και αν ναι, θεωρείται ότι είναι ικανοποιητικός ο αριθμός; Στατιστικά 2019 έχουν αναρτηθεί στο παρακάτω λινκ: https://www.ypes.gr/wp- content/uploads/2020/07/ 20200720_ CitizenshipStatistics2019.pdf? fbclid= IwAR0HMi0BWLSM1axVH0V7UE1Z3LCO xqjrRo1leeULbECc8b6HfNZXcz73h0 Y Έχει ενδιαφέρον να δούμε τις διακυμάνσεις ανά περιφέρεια και ανά έτος. Ο αριθμός δεν είναι ικανοποιητικός και υπάρχουν τεράστιες καθυστερήσεις.
Έφτασα στην Ελλάδα την Άνοιξη του 1997 σε ηλικία 6 ετών, όταν η Αλβανία ζούσε μια από τις πιο μελανές στιγμές της ιστορίας της. Χρειάστηκε όμως να περάσουν 22 χρόνια αβεβαιότητας για να μπορέσω να γίνω ισότιμη πολίτης του κράτους στο οποίο πέρασα το μεγαλύτερο μέρος της ζωής μου και στο οποίο σκοπεύω να περάσω και το υπόλοιπο. Ο πατέρας μου ήρθε στην Ελλάδα πρώτη φορά το 1990, 31 χρόνια πριν δηλαδή, και δεν θυμάμαι να τον έχω ακούσει ούτε μια φορά να λέει πως σκοπεύει να δώσει εξετάσεις για την υπηκοότητα, όπως δεν έχω ακούσει να λέγεται το ίδιο και από κανέναν από τους συνομήλικους φίλους του. Άνθρωποι πλήρως ενσωματωμένοι στην ελληνική κοινωνία, θεωρούν ουτοπικό το γεγονός πως μπορεί μια μέρα να γίνουν όντως ισότιμα μέλη της και αυτό θα πρέπει το λιγότερο να μας ανησυχεί.