Αν σας έλεγε κάποιος ότι την επόμενη φορά που θα ακούγατε την φράση Αποδημητικά Πουλιά, δεν θα σκεφτόσασταν πτηνά που αναζητούν θερμότερα κλίματα αλλά εφήβους που αναζητούν διαφυγή μέσω της δημοσιογραφίας, δεν θα τον παίρνατε και πολύ στα σοβαρά.
Κι όμως, τα Αποδημητικά Πουλιά μαζεύονται κάθε εβδομάδα σε έναν δρόμο πίσω από τον Σταθμό Λαρίσης και μαθαίνουν πώς να γράφουν άρθρα, να παίρνουν συνεντεύξεις και το κυριότερο να εκφράζουν όλα αυτά που τους απασχολούν.
Μιλώντας για Αποδημητικά Πουλιά, λοιπόν, εννοούμε την πιο ξεχωριστή εφημερίδα.
Μέρος του προγράμματος των Νέων Δημοσιογράφων του Δικτού για τα Δικαιώματα του Παιδιού (Δίκτυο), είναι η μόνη εφημερίδα όπου υπάρχουν δίπλα-δίπλα, άρθρα γραμμένα στα Φαρσί, στα Ούρντου, στα Αραβικά και στα Ελληνικά. Αρθρογράφοι; Έφηβοι και νέοι από την Ελλάδα αλλά κυρίως από χώρες όπως η Συρία, το Πακιστάν, η Παλαιστίνη, το διαιρεμένο Κουρδιστάν, το Ιράν και το Ιράκ, οι οποίοι βρέθηκαν στην χώρα μας, αφού γλίτωσαν από τις βόμβες, διέσχισαν βουνά, μπήκαν σε μια βάρκα και έζησαν για μήνες σε μια σκηνή. Όλοι αυτοί οι έφηβοι βρήκαν διέξοδο στις δράσεις του Δικτύου και κάπως έτσι έγιναν Νέοι Δημοσιογράφοι.
Η ιδέα για την εφημερίδα ξεκίνησε από 15 θαρραλέες Αφγανές που ζούσαν στον καταυλισμό προσφύγων του Σχιστού και έβλεπαν τους δημοσιογράφους να τις αντιμετωπίζουν ως είδηση μην καταφέρνωντας να περνούν το μήνυμα που εκείνες ήθελαν, προς την ελληνική κοινωνία. Έτσι λοιπόν, αποφάσισαν να γίνουν οι ίδιες η φωνή του προσφυγικού κόσμου και με την βοήθεια του Δικτύου και της Αριστέας Πρωτονοταρίου, μιας αεικίνητης Ελληνίδας δημοσιογράφου, δημιούργησαν τα Αποδημητικά Πουλιά.
Αν και αντιμετώπισαν μεγάλες δυσκολίες να βρουν κάποιον που να είναι διατεθειμένος να κυκλοφορήσει ένα τέτοιο φύλλο δεν το έβαλαν κάτω και άρχισαν να δουλεύουν το πρώτο τους τεύχος κάτω από ένα δέντρο.
Το logo των Αποδημητικών Πουλιών
Μια εκ των Νέων Δημοσιογράφων κατά την διάρκεια συνέντευξης με νέους καλλιτέχνες.
Ο Ελίας, φωτογράφος των Νέων Δημοσιογράφων, μας λέει ότι η ομάδα τον έκανε να επικοινωνεί καλύτερα με τους άλλους και να «ψάχνεται» περισσότερο με την τέχνη του. Αυτό όμως, που θεωρεί ακόμα πιο σημαντικό, είναι ότι βρήκε τον χώρο και την δύναμη να μιλήσει ελεύθερα για τα συναισθήματα και τα προβλήματα του. Τα ίδια περίπου λέει και ο Ιχτισάμ, ένα 18χρονο αγόρι από το Πακιστάν, με μεγάλο ταλέντο στην ποίηση. «Ως Νέος Δημοσιογράφος γνώρισα σπουδαίους ανθρώπους και είδα πως χτίζεται μια εφημερίδα. Το πιο σημαντικό όμως, είναι πως η φωνή μας πλέον φτάνει στους ισχυρούς ανθρώπους της χώρας». Αυτός είναι άλλωστε και ένας από τους λόγους που δημιουργήθηκαν οι Νέοι Δημοσιογράφοι, για να φτάσει η φωνή τους πέρα από τα καμπ και τους ξενώνες.
Αυτή η φωνή, δεν φτάνει στην ελληνική κοινωνία, μόνο μέσα από τις σελίδες μιας εφημερίδας, αλλά ακούγεται και από το Web Radio Πικραλίδα. Από την ποίηση και τον αθλητισμό, μέχρι και τα δικαιώματα του παιδιού, οι έφηβοι ξεδιπλώνουν τις σκέψεις τους στο μικρόφωνο και οι ακροατές έχουν την ευκαιρία να χαθούν μέσα στον λαβύρινθο όλων αυτών των γλωσσών. Οι γλώσσες αυτές είναι που γεμίζουν τις αίθουσες της Εθνικής Βιβλιοθήκης, όπου γίνονται οι συναντήσεις της συνταντικής ομάδας και αποφασίζεται τι θα δημοσιευθεί στο επόμενο φύλλο. Όπως μια κανονική εφημερίδα δηλαδή, μόνο που πρέπει όλα να ειπωθούν σε πέντε γλώσσες.
Από την εκδήλωση για τον ένα χρόνο από την κυκλοφορία του πρώτου φύλλου.
Η Μαχντιά είναι ένα από εκείνα τα πρώτα 15 κορίτσια της εφημερίδας και πλέον είναι και αρχισυντάκτρια της. Γεμάτη όνειρα, με όρεξη για δουλειά και πάντα έτοιμη να μάθει, παρομοιάζει αυτά τα δυο χρόνια με την αίσθηση που έχει ένα πουλί όταν βγαίνει από το κλουβί και πετά επιτέλους ελεύθερο. Αυτό που την κάνει ιδιαίτερα περήφανη είναι ότι μπόρεσε να δείξει στους Αφγανούς άνδρες του καμπ της, ότι οι γυναίκες μπορούν να καταφέρουν τα πάντα. «Στην αρχή διαφωνούσαν αλλά όταν πήραν την πρώτη εφημερίδα στα χέρια τους άρχισαν να μας ενθαρρύνουν. Ας τους δείξουμε ότι το να είσαι γυναίκα δεν αποτελεί εμπόδιο για τίποτα».
Ο Ζάρα, ένας 18χρονος από το κουρδικό Κομπάνι, έμαθε για τους Νέους Δημοσιογράφους από την κοινωνική λειτουργό του και αφού του άρεσε το γράψιμο, βρήκε μια ευκαιρία να γράφει περισσότερο. «Ένιωσα δημοσιογράφος. Μιλούσα για κάτι που είχε μεγάλη σημασία για μένα. Ήθελα να μάθει ο κόσμος τι γίνεται στην βόρεια Συρία». Πλέον ονειρεύεται να ξαναβρεθεί με την οικογένειά του. «Αυτό που μου δίδαξε αυτή εφημερίδα είναι ότι όλοι είμαστε ίδιοι και πρέπει να είμαστε δυνατοί στη ζωή», λέει ο Αμπντούλ Ρασίντ, το πρώτο αγόρι που συμμετείχε στην ομάδα. «Ντρεπόμουν αρχικά αλλά όταν είδα το όνομά μου στην εφημερίδα και άκουσα την φωνή μου στο ραδιόφωνο, αισθάνθηκα απίστευτη χαρά».
Τα Αποδημητικά Πουλιά στην Διεθνή Έκθεση Βιβλίου Θεσσαλονίκης.
Ένα από τα μίτινγκ των Νέων Δημοσιογράφων.
Σε αυτό το εγχείρημα, το Δίκτυο παρέχει στους εφήβους τα μέσα αλλά και μια ομάδα δημοσιογράφων, συντονιστών και μεταφραστών που είναι δίπλα τους σε κάθε στάδιο της παραγωγής της εφημερίδας και των ραδιοφωνικών εκπομπών.
Ο Μπασάρ Ντιμπ μεταφραστής αραβικών και δημοσιογράφος εκμυστηρεύεται πως οι δυσκολίες είναι αρκετές. «Είμαι 6 μήνες στα Αποδημητικά Πουλιά και παρατηρώ την εξέλιξη τους. Είναι καθημερινή πρόκληση να τους μεταφέρουμε την πραγματική έννοια της δημοσιογραφίας, επειδή έρχονται από χώρες με δικτατορικά καθεστώτα, τα ίχνη των οποίων εντοπίζουμε συχνά σε κείμενα των παιδιών που έχουν μάθει να γράφουν εκθέσεις ρομαντικού τύπου. Είναι αυτός ο ρομαντισμός που βρίσκεις στις κυρίαρχες εθνικές αφηγήσεις χωρών όπως η Συρία η οποία έχει μια από τις χαμηλότερες θέσεις παγκοσμίως στην ελευθερία του τύπου».
Από την άλλη ο Ανδρέας Γανίμας, εκπαιδευτικός και μέλος της συντονιστικής ομάδας, τονίζει αυτά που είπε η Μαχντιά. «Ερχόμενοι από ένα διαφορετικό κοινωνικό και πολιτιστικό περιβάλλον, οι οικογένειες των προσφύγων εγκαταστάθηκαν σε δομές μακριά από το αστικό κέντρο και αντιδρώντας αντανακλαστικά προσπάθησαν να αναπαράγουν τις συνθήκες και τις παραδόσεις που επικρατούσαν στον τόπο προέλευσης τους. Για τα κορίτσια αυτό σήμαινε κυρίως, ενασχόληση με τις δουλειές του σπιτιού, περιορισμένη και συχνά αμήχανη συμμετοχή σε εκπαιδευτικές ή ψυχαγωγικές δραστηριότητες και σε λίγες ευτυχώς περιπτώσεις αποκλεισμό από κάθε κοινωνική επαφή. Το πρόγραμμα της εφημερίδας και του ραδιοφώνου επέδρασε θετικά τόσο στην αποφόρτιση των παιδιών δρώντας ως μέσο έκφρασης καταπιεσμένων σκέψεων και συναισθημάτων όσο και στην ενδυνάμωση της αυτοπεποίθησης τους λόγω του χειροπιαστού αποτελέσματος αλλά και την αναγνώρισης της προσπάθειας από την κοινότητα παρά τις αρχικές επιφυλάξεις».
Επί τω έργω…
Τα παιδιά δεν μένουν μόνο στο να γράφουν κείμενα και να ηχογραφούν εκπομπές. Πηγαίνουν σε εκδηλώσεις και σχολεία και παρουσιάζουν την δουλειά τους, με σκοπό να έρθουν σε επαφή και με τους Έλληνες συνομήλικούς τους, καθώς η ένταξή τους στην ελληνική κοινωνία είναι ίσως ο μεγαλύτερος και πιο σημαντικός στόχος του προγράμματος.
Στην εφημερίδα έχουν φιλοξενηθεί και κείμενα παιδιών από την Ελλάδα, ενώ για πρώτη φορά στο 10ο φύλλο, ο Σαιέντ, ένας νεαρός από το Ιράν, έγραψε το άρθρο του εξ ολοκλήρου στα ελληνικά.
Τα Αποδημητικά Πουλιά στο Φεστιβάλ Ολυμπίας
Η Αλεξάνδρα Παππά, υπεύθυνη του προγράμματος, εξηγεί ότι, «Το συγκεκριμένο πρόγραμμα στοχεύει στη μετάδοση των αρχών και αξιών της δημοσιογραφίας, δίνοντας τη δυνατότητα σε παιδιά εφηβικής ηλικίας να πουν τις ιστορίες τους, προάγοντας ταυτόχρονα το διαπολιτισμικό διάλογο. Τόσο η εφημερίδα όσο και το ραδιόφωνο είναι μία ευκαιρία για τα παιδιά να ασκήσουν βασικά δικαιώματά τους, όπως αυτά της ελευθερίας της γνώμης, της ελευθερίας της έκφρασης, της ελευθερίας συνάντησης και ομαδικής συνεργασίας. Όλα αυτά συγκλίνουν, ώστε να επιτευχθεί η ένταξη των προσφύγων και μεταναστών στην ελληνική κοινωνία». Συνεχίζοντας επισημαίνει πως, «Παρόλο που το προσφυγικό δεν απασχολεί πλέον τόσο πολύ τα ΜΜΕ, οι ροές συνεχίζονται και τα νούμερα παραμένουν υψηλά.
Σύμφωνα με το Εθνικό Κέντρο Κοινωνικής Αλληλεγγύης, στην Ελλάδα βρίσκονται 3.637 ασυνόδευτα παιδιά. Το Δίκτυο για τα Δικαιώματα του Παιδιού προσφέρει σε αυτά τα παιδιά ένα ασφαλές περιβάλλον, υλοποιώντας πρόγραμμα μη τυπικής εκπαίδευσης ‘Νέοι Δημοσιογράφοι’. Για να στηθεί και να λειτουργήσει αποτελεσματικά όμως, χρειάζεται εξειδικευμένο και επαρκές προσωπικό και οικονομικοί πόροι. Η συνεχής προσπάθεια εξεύρεσης πόρων καθώς και η ανεπάρκεια προσωπικού (είμαστε πολύ μικρή ομάδα) είναι θεωρώ οι μεγαλύτερες προκλήσεις που αντιμετωπίζουμε.
O αριθμός των παιδιών που θέλουν να εγγραφούν στην ομάδα αυξάνεται συνεχώς. Σκεφτείτε ότι στις συναντήσεις μας έχουμε περίπου 50-60 παιδιά και όλη η πληροφορία πρέπει να μεταφράζεται σε 4-5 γλώσσες. Η πλειοψηφία των συγκεκριμένων παιδιών προέρχεται από εμπόλεμες χώρες. Έχουν ανάγκη να μας μιλήσουν για όσα πέρασαν ή να γράψουν την προσωπική τους ιστορία. Εμείς πρέπει να παραμένουμε δίπλα τους, σε κάθε περίπτωση».
Τα νέα μέλη παραλαμβάνουν τα δημοσιογραφικά καρτελάκια τους.
Ερωτώμενη για την ανταπόκριση του κοινού αλλά και των ίδιων των εφήβων, η Αλεξάνδρα απαντά με χαρακτηριστικό ενθουσιασμό, «Τα σχόλια όλων για το πρόγραμμά μας είναι τουλάχιστον συγκινητικά.
Σας παροτρύνω να ανατρέξετε στην τελευταία σελίδα του 8ου φύλλου των Αποδημητικών Πουλιών και να διαβάσετε τα σχόλια των αναγνωστών μας. Όσον αφορά τα παιδιά, νομίζω πως ο ενθουσιασμός τους όταν βλέπουν το άρθρο τους δημοσιευμένο ή όταν ακούνε τη φωνή τους στις ραδιοφωνικές εκπομπές αρκεί. Το υλικό που παράγεται αποκλειστικά από τους εφήβους είναι το αποτέλεσμα σκληρής δουλειάς και αφοσίωσης. Τα παιδιά είναι περήφανα για το αποτέλεσμα».
Σε ένα από τα μίτιγκ στην Εθνική Βιβλιοθήκη στο ΚΠΙΣΝ.
Κάτω από αυτό το δέντρο ξεκίνησαν όλα.
Αυτή η τελευταία πρόταση είναι ίσως και η πιο σημαντική. Παιδιά που έτρεξαν μακριά από τον φόβο, που άφησαν πίσω τους την ζωή όπως την ήξεραν και αναζητούν ένα καλύτερο μέλλον στην «Ευρώπη των ιδεών και των αξιών», πολλές φορές χωρίς την οικογένειά τους, κάνουν κάτι για το οποίο είναι υπερήφανα, κάτι για το οποίο θα έπρεπε όλοι εμείς σαν κοινωνία να είμαστε υπερήφανοι.