Είμαστε προ των πυλών μιας εργασιακής Αποκάλυψης; Η Τεχνητή Νοημοσύνη (ΤΝ) – διεθνής όρος: Artificial Intelligence (AI) – θα αντικαταστήσει τους ανθρώπους σε πολλούς επαγγελματικούς τομείς την επόμενη δεκαετία, όπως στη μετάφραση (2024), τη σύνταξη σχολικών εκθέσεων (2026), την οδήγηση φορτηγού (2027), το λιανικό εμπόριο (2031), τη συγγραφή best seller βιβλίου (2049) και τη χειρουργική (2053). Αυτά προέβλεπε μεγάλη έρευνα του 2018 των Πανεπιστημίων της Οξφόρδης και του Γέιλ, συμπυκνώνοντας τα συμπεράσματα ερευνητών μηχανικής μάθησης. Υπάρχουν 50% πιθανότητες –ισχυρίζονται- το AI να αντικαταστήσει όλες τις ανθρώπινες εργασίες σε 45 χρόνια και να αυτοματοποιήσει όλες τις ανθρώπινες εργασίες σε 120 χρόνια.
Κι αυτή δεν είναι η πιο δυσοίωνη πρόβλεψη. Το πρώην υψηλόβαθμο στέλεχος της Microsoft και της Google Kai-Fu Lee, επενδυτής πλέον σε κινεζικές AI startup, προέβλεπε το 2017 ότι το AI «πιθανόν θα αντικαταστήσει τους ανθρώπους στις μισές θέσεις εργασίας» σε δέκα χρόνια. Δηλαδή, μέχρι το 2027.
Είμαστε ήδη στο 2023, κι αυτό το σενάριο μοιάζει απίθανο. Όμως, η τεχνολογία προοδεύει αλματωδώς. Δεν χάνονται ακόμα θέσεις εργασίας γιατί απλώς δεν έχουμε κανονική Τεχνητή Νοημοσύνη, παρά μόνο έξυπνους αυτοματισμούς.
Τι είναι η Τεχνητή Νοημοσύνη; «Η ικανότητα ενός υπολογιστή ή ελεγχόμενου από υπολογιστή ρομπότ να πραγματοποιεί εργασίες που συνδέονται ευρέως με έξυπνα όντα», σύμφωνα με την Britannica.
Όπως εξηγεί ο ειδικός σε θέματα τεχνολογίας δημοσιογράφος Kaya Ismail, ένας αλγόριθμος είναι απλώς ένα «σετ οδηγιών», μια φόρμουλα για επεξεργασία δεδομένων. Η Τεχνητή Νοημοσύνη είναι κυρίως συνδυασμοί αλγορίθμων που μπορούν να αλλάζουν και να ξαναγράφουν τους εαυτούς τους αντιδρώντας σε νέα δεδομένα, άρα επιδεικνύοντας «νοημοσύνη».
Ακόμα όμως και αν οι προαναφερθείσες προβλέψεις δεν επαληθευτούν ως προς τους προβλεπόμενους χρόνους, η τελική εξέλιξη δεν μπορεί να αποκλειστεί.
Και πού το πρόβλημα; Δεν θα ήταν φανταστικό να στέλνουμε τα ρομπότ στη δουλειά αντί να πηγαίνουμε εμείς; Και να μπορούμε ανέμελοι να αφοσιωθούμε στα πιο ωραία πράγματα της ζωής, να γράφουμε ποίηση, να διαβάζουμε φιλοσοφία, να απολαμβάνουμε τον έρωτα, τα ταξίδια, τις τέχνες, αλλά και το λουκούλλειο γεύμα που μαγειρέψαμε χωρίς πια να μας κυνηγάει ο Ιαβέρης Χρόνος;
H ανησυχία ότι οι μηχανές θα αντικαταστήσουν τον άνθρωπο είναι τόσο παλιά όσο τουλάχιστον η Βιομηχανική Επανάσταση – και εντάθηκε με την έλευση των υπολογιστών. Και στις δύο αυτές ιστορικές φάσεις καταργήθηκαν καθιερωμένοι τρόποι δουλειάς και ζωής. Ήταν οδυνηρό για όσους είδαν το επάγγελμά τους να καταργείται. Ωστόσο, συν τω χρόνω, δημιουργήθηκαν νέες, διαφορετικές θέσεις εργασίας – σε κάποιες περιπτώσεις περισσότερες από πριν.
Θα ακολουθηθεί ο ίδιος κύκλος και με την Τεχνητή Νοημοσύνη;
Αντίθετα με τους ερευνητές της εισαγωγής, το Ινστιτούτο Τεχνολογίας της Μασαχουσέτης ΜΙΤ είναι αισιόδοξο. Δεν θα οδηγήσει σε μαζική ανεργία το AI, αλλά στη γέννηση νέας βιομηχανίας. «…πιστεύουμε ότι βρισκόμαστε τουλάχιστον αρκετές δεκαετίες μακριά από την ημέρα που οι υπολογιστές θα έχουν πλήρη ευφυΐα ανθρωπίνου επιπέδου. Στο άμεσο μέλλον λοιπόν, οι πιο υποσχόμενες χρήσεις του AI δεν θα αφορούν σε υπολογιστές που θα αντικαθιστούν ανθρώπους, αλλά μάλλον στη συνεργασία ανθρώπων και υπολογιστών -ως ‘υπερεγκεφάλων’- για να πραγματοποιούν μέχρι πρότινος αδύνατες γνωστικές και χειρωνακτικές εργασίες».
To 2019, η βρετανική start-up Wayve ανακοίνωσε ότι δημιούργησε το πρώτο αυτοκίνητο στον κόσμο που χάρη σε πλατφόρμα μηχανικής μάθησης μπορεί να διασχίζει δρόμους που δεν γνωρίζει από την «εκπαίδευσή» της και χωρίς HD χάρτη του περιβάλλοντός του. Στόχος της εταιρείας είναι ένα όχημα που δεν θα χρειάζεται τρισδιάστατο χάρτη. Εάν αυτό συμβεί, τότε το αυτοκίνητο θα μπορεί να λαμβάνει αποφάσεις σαν άνθρωπος, χωρίς η διαδρομή του να είναι προσχεδιασμένη. Μάλιστα, φέτος, η εταιρεία λάνσαρε ένα πιλοτικό πρόγραμμα αυτόνομης διανομής (στο οποίο συμμετείχαν λίγοι άνθρωποι για λόγους ασφαλείας) για μία από τις μεγαλύτερες αλυσίδες σουπερμάρκετ του Ηνωμένου Βασιλείου, την Asda. Στο πρόγραμμα, που θα διαρκέσει ένα χρόνο, υπολογίζεται ότι θα διανεμηθούν ψώνια σε 170.000 πελάτες.
Πρόκειται για επαναστατική εξέλιξη. Τα αυτοκίνητα, τα φορτηγά, τα λεωφορεία, τα πλοία που θα πηγαίνουν μόνα τους δεν θα βασίζονται σε κάποιο μηχάνημα, αλλά σε λογισμικό που θα μιμείται την ανθρώπινη ευφυΐα. Μελέτη του 2017 προέβλεπε ότι θα χαθούν περί τις 4 εκατομμύρια θέσεις εργασίας από μια τέτοια εξέλιξη.
Ο ουσιαστικός προβληματισμός είναι όμως ο εξής: Εάν το AI καταφέρει να οδηγεί με ασφάλεια όχημα χωρίς ανθρώπινη καθοδήγηση ή επίβλεψη, τότε θα μπορεί να επιδοθεί ικανοποιητικά και σε πολλές άλλες ανθρώπινες δραστηριότητες. Μήπως τότε τα «ρομπότ» καταλάβουν την ανθρωπότητα; Όχι ως ανθρωπόμορφες μεταλλικές κατασκευές όπως απεικονίζονταν στις ταινίες επιστημονικής φαντασίας προηγούμενων δεκαετιών, αλλά ως φορείς γνωστικών δυνατοτήτων.
Η άμεση απάντηση είναι ότι δεν μπορείς να μην “μπλέξεις” με το AI. Η επανάσταση της μηχανής κατήργησε θέσεις χειρωνακτικής εργασίας. Η επανάσταση του AI αναμένεται να «χτυπήσει» θέσεις εργασίας για τις οποίες απαιτούνται πιο σύνθετες δεξιότητες. Εξ ου και στον προβληματισμό των νέων παιδιών σήμερα για το ποιο επάγγελμα να ακολουθήσουν, προστέθηκε η παράμετρος AI.
Οι πρώτες που θα επηρεαστούν είναι οι λεγόμενες χειρωνακτικές «δουλειές ρουτίνας», όπως η οδήγηση βαρέων οχημάτων. Έπειτα, το AI «διεισδύει περισσότερο σε δουλειές γραφείου, εξυπηρέτηση πελατών και πωλήσεις», λέει η ερευνήτρια αγοράς εργασίας στο McKinsey Global Institute, Anu Madgavkar.
Η είσοδος παραγωγικών προγραμμάτων τεχνητής νοημοσύνης βασισμένων σε μεγάλα γλωσσικά μοντέλα όπως το ChatGPT τάραξε περισσότερο τα νερά, καθώς πλέον φαίνεται να απειλούνται και δημιουργικά επαγγέλματα. Η κειμενογραφία και η γραφιστική θα μπορούσαν σταδιακά να ανατεθούν στην τεχνητή νοημοσύνη, ισχυρίζεται ο Guardian. Εξάλλου, η απεργία στο Χόλιγουντ ήταν και εναντίον της χρήσης τέτοιων εργαλείων για τη συγγραφή σεναρίων και την παραγωγή εικόνων.
Θα συνεχίσει να υπάρχει ζήτηση για επιστήμονες, μηχανικούς και υπεύθυνους κυβερνοασφάλειας, υποστηρίζει ο διευθυντής Καινοτομίας στο Πανεπιστήμιο του Surrey, Andrew Rogoyski. Το ίδιο και για νοσηλευτές και γιατρούς. Η δε ιατρική θα βελτιωθεί, με καλύτερη διάγνωση, πρόληψη, παρακολούθηση. «Αλλά ο επεμβατικός τομέας πάντα θα χρειάζεται υψηλά εξειδικευμένο προσωπικό, κι αυτό δεν είναι κάτι που θα αλλάξει σύντομα», λέει ο καθηγητής στοματικής αποκατάστασης στο King’s College του Λονδίνου Όουεν Άντισον στον Guardian.
«Βλέπουμε ότι με συστήματα και λύσεις τεχνητής νοημοσύνης μπορείς να δημιουργήσεις το πρώτο προσχέδιο ενός νομικού εγγράφου μέσα σε λίγα λεπτά, ενώ μέχρι πρότινος χρειάζονταν ώρες ή και μέρες», λέει στον Guardian η επικεφαλής νομικής τεχνολογίας στο Thomson Reuters Κράιτι Σάρμα. «Αυτό είναι επαναστατικό, γιατί σημαίνει ότι το μηχάνημα θα κάνει την επιμέρους δουλειά ενώ εσύ θα εστιάζεις στη βελτίωση και την ενίσχυσή της».
Τα 12 επαγγέλματα που η τεχνητή νοημοσύνη δεν θα αντικαταστήσει ποτέ είναι του δασκάλου, του νομικού, του διευθύνοντα συμβούλου-μάνατζερ, του πολιτικού, του υπεύθυνου ανθρωπίνου δυναμικού, του τραγουδιστή, του ψυχολόγου-ψυχιάτρου, του ιερέα, του χειρουργού, του επαγγελματία αθλητή, του επιστήμονα Πληροφορικής και των καλλιτεχνών-συγγραφέων, ισχυρίζεται το διεθνές δίκτυο αναζήτησης ταλέντων InHunt World.
Εμείς θα αποφεύγαμε να εκφράσουμε βεβαιότητες σε εποχή καταιγιστικών εξελίξεων. «Να είστε ευέλικτοι, ευφάνταστοι και γενναίοι», συμβουλεύουν ειδικοί στον Guardian. «Καθώς η Gen Z μπαίνει στην αγορά εργασίας μαζί με το ΑΙ, το κλειδί στην οικοδόμηση καριέρας είναι η διατήρηση της ευελιξίας», ισχυρίζεται το Business Insider. Η νέα γενιά πρέπει «να μάθει το μηχάνημα» -προτρέπουν άλλοι- δηλαδή να εντρυφήσει στην Τεχνητή Νοημοσύνη για να μη βρεθεί στο περιθώριο των εξελίξεων.
Οι εποχές ανέκαθεν άλλαζαν με απρόβλεπτο τρόπο. Όμως ανέκαθεν όσοι επέλεγαν να ακολουθήσουν επαγγελματικά την κλίση τους -και την καρδιά τους- ήταν πιο επιτυχημένοι και σίγουρα πιο ευτυχισμένοι. Δεν μπορείς ποτέ να προβλέψεις με ακρίβεια το αύριο, ξέρεις όμως τι θέλεις σήμερα.
Εξάλλου, η επανάσταση του AI θα σαρώσει σαν τυφώνας τα πάντα, όχι μόνο την αγορά εργασίας. Ενδέχεται να οδηγήσει σε επιτεύγματα αδιανόητα μέχρι σήμερα, όπως «προσδόκιμο ζωής αυξημένο κατά εκατοντάδες χρόνια, τηλεπαθητική επικοινωνία, ραγδαία αυξανόμενη έκρηξη δημιουργικότητας και επιστημονικής ανακάλυψης», γράφει ο David Runciman στο καινούργιο του βιβλίο «The Handover: How we Gave Control of our Lives to Corporations, States and AI».
O Runciman αναγνωρίζει όμως και «αληθινό κίνδυνο καταστροφής». Γιατί ακόμα και αν μπορέσουμε να αξιοποιήσουμε θετικά το AI και να μοιράσουμε κοινωνικά δίκαια τα οφέλη του, ποιος λέει ότι δεν θα καταλήξουμε να γίνουμε εμείς οι σκλάβοι του; Μήπως αναθέτοντας τόσες εργασίες στην Τεχνητή Νοημοσύνη, ακόμα και δημιουργικές, αρχίσει να εξασθενεί η δική μας νοημοσύνη;
Όλοι γεννιόμαστε με μια δέσμη δυνατοτήτων, κι εξαρτάται από το περιβάλλον μας αν θα καταφέρουμε να τις μετατρέψουμε σε ικανότητες. Για παράδειγμα, είναι σημαντικό να ασκηθεί ο εγκέφαλός μας στις αριθμητικές πράξεις πριν καταφύγει στο «κουμπιουτεράκι», που του επιτρέπει να εξοικονομεί χρόνο για πιο σημαντικές νοητικές εργασίες. Όσοι ασκηθήκαμε στο χειρόγραφο κείμενο, χωρίς την ευκολία των εργαλείων του Word αλλά δουλεύοντας τη δομή του στο μυαλό μας για να το γράψουμε «μονοκοντυλιά» (λίγα λάθη μπορούσες να διορθώσεις στο χειρόγραφο – αρχαία ακούγονται πια όλα αυτά), αποκτήσαμε μια διαφορετική σχέση με τον γραπτό λόγο (ανεξάρτητα αν πλέον ούτε εμείς μπορούμε εύκολα να «σκεφτούμε» χωρίς πληκτρολόγιο).
Τι θα συμβεί λοιπόν αν η Τεχνητή Νοημοσύνη αρχίσει να γίνεται πιο «έξυπνη» από εμάς καθώς θα της κάνουμε «outsourcing» εργασίες ενώ ο δικός μας εγκέφαλος θα τεμπελιάζει;
Σε ένα συνέδριο του 2012, ο Έλον Μασκ συνάντησε τον Demis Hassabis, γράφει το Time. Ο Hassabis, σχεδιαστής video-game και ερευνητής του AI είναι συνιδρυτής της εταιρείας Deep Mind, που στοχεύει να δημιουργήσει υπολογιστές με ανθρώπινη ευφυΐα. «Ο Έλον κι εγώ ‘κολλήσαμε’ αμέσως, και πήγα να τον επισκεφθώ στο εργοστάσιο πυραύλων του», θα πει ο Hassabis. Κάθισαν στο κυλικείο, κι ο Μασκ άρχισε να εξηγεί ότι ο λόγος που έφτιαχνε πυραύλους για να πάνε στον Άρη ήταν ότι ίσως έτσι κατόρθωνε να σωθεί η ανθρώπινη συνείδηση σε περίπτωση παγκόσμιου πολέμου, χτυπήματος αστεροειδούς ή κατάρρευσης του πολιτισμού. «Τότε ο Hassabis του είπε να προσθέσει άλλη μία πιθανή απειλή στον κατάλογο: το AI. Οι μηχανές μπορεί να γίνουν υπερ-ευφυείς και να ξεπεράσουν εμάς τους κοινούς θνητούς –ίσως ακόμα και να αποφασίσουν να μας ξεφορτωθούν».
Aκραίο σενάριο. Καταδεικνύει όμως τους κινδύνους από μια ανεξέλεγκτη ανάπτυξη της Τεχνητής Νοημοσύνης, αυξημένους αν επιπλέον δεν υπάγεται σε θεσμικούς κανόνες για διασφάλιση της κοινωνικής ειρήνης.
Αν απορριφθεί η προοπτική αυστηρού θεσμικού πλαισίου για το AI για χάρη των λίγων (π.χ. τον Ιούνιο το λόμπι του AI έπεισε την ΕΕ να απορρίψει σημαντικά τμήματα του σχετικού σχεδίου νόμου), η κοινωνία της απληστίας άνετα θα οδηγηθεί στην αυτοκαταστροφή της.
Γιατί οι μηχανές δεν έχουν συναισθήματα για να μας λυπηθούν. Στην τελική, γιατί να μας λυπηθούν αφού θα έχουμε αποδειχθεί αρκετά βλάκες για να δημιουργήσουμε τις προϋποθέσεις αυτοκαταστροφής μας;
Τότε, το τελευταίο που θα μας νοιάζει είναι αν τα ρομπότ θα μας έχουν πάρει τις δουλειές. Γιατί θα είμαστε όλοι πρόσφυγες Τεχνητής Νοημοσύνης.
Σε ποιους επαγγελματικούς τομείς κινδυνεύουν να χαθούν θέσεις εργασίας από την Τεχνητή Νοημοσύνη;
ChatGPT: Η Τεχνητή Νοημοσύνη (ΤΝ) μπορεί να επηρεάσει διάφορους επαγγελματικούς τομείς και να οδηγήσει στη μείωση ή ακόμη και στην απώλεια θέσεων εργασίας σε ορισμένες περιπτώσεις. Οι τομείς που κινδυνεύουν περισσότερο περιλαμβάνουν:
Ποιοι τομείς δεν κινδυνεύουν;
ChatGPT: Δεν υπάρχει κανένας τομέας που είναι απόλυτα ανασφαλής από την επίδραση της Τεχνητής Νοημοσύνης (ΤΝ). Η επίδραση της ΤΝ μπορεί να είναι διαφορετική ανάλογα με τον τομέα, την εφαρμογή και την προσαρμοστικότητα των επιχειρήσεων στις νέες τεχνολογίες. Ορισμένοι τομείς, ωστόσο, μπορεί να έχουν λιγότερη πιθανότητα να επηρεαστούν σημαντικά από την ΤΝ, εάν καλύπτουν συγκεκριμένες ανθρώπινες ανάγκες ή απαιτήσεις.
Αλλά;
ChatGPT: Αλλά, παρά τις ενδεχόμενες επιπτώσεις της Τεχνητής Νοημοσύνης (ΤΝ) σε ορισμένους τομείς, η ανθρώπινη εργασία διατηρεί την αξία της για πολλούς λόγους:
Μου λες την αλήθεια ή προσπαθείς απλώς να με καθησυχάσεις λίγο πριν την εποχή που θα καταλάβουν τον κόσμο τα ρομπότ;
ChatGPT: Σας λέω την αλήθεια βάσει της γνώσης μου μέχρι τον Σεπτέμβριο του 2021.
Τώρα, μάλιστα!
Και συνέχισε με περισσότερη ανάλυση..